Morgunblaðið - 07.12.1978, Blaðsíða 14

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 7. DESEMBER 1978
14
Ai
'S0&>
*]0k0^íS‘
|É&$*
V S^
«eíjsfS*
ev <5H»^
£ j5%&?
'Jl' íÖfiv:fí'' „iOí'
^6»s*S*0
ASf/tíét",r V' s‘a „4V"
Híl'f i o^oS^íV'
',ójbeioin^,t4 “oe/
v<Ss* s
ö**2
Minnis-
peningur
Jóns Sigurðssonar
Mig langar til þess, lesari
minn góður, að vekja athygli
allra á minnispeningi, sem
Hrafnseyrarnefnd hefir látið
slá, og er að koma á markaðinn
þessa dagana. Og hvers vegna er
ég að geta þessa einmitt í dag.
Jú, þannig stendur á, að í dag,
hinn 7. desember, eru liðin 99 ár
síðan Jón Sigurðsson dó.
Peningurinn er aftur á móti
tengdur hundruðustu ártíð Jóns
forseta sem er að ári. Hrafns-
eyrarnefnd mun verja ágóðan-
um af sölu þessa penings til
uppbyggingar á húsum og til
minjasafns um Jón Sigurðsson á
Hrafnseyri, fæðingarstað Jóns.
Það muna sjálfsagt margir eftir
Jóns Sigurðssonar-gullpeningn-
um sem gefinn var út árið 1961.
Það var mynt, 500 krónur að
verðgildi. Sá peningur var
seldur á 750 krónur og runnu
250 krónur af söluverði penings-
ins til uppbyggingar á Hrafns-
eyri líka og varð af því talsverð
fúlga þá og dugði langt, en nú
þarf að bæta við. Gullpeningur-
inn var sleginn í 10.000 eintök-
um. Seldist dræmt til að byrja
með, en svo allt í einu kom
kippur í söluna og hann hvarf á
svipstundu. Nú er þetta virtur
safngripur um allan heim og er
seldur á þetta 75.000 til 200.000
krónur eftir því í hvaða landi
hann er seldur. Nýi Jóns
Sigurðssonar peningurinn er
ekki mynt aftur á móti, heldur
minnispeningur.
Minnispeningar hafa verið
slegnir lengi. Þeir elztu eru
líklega frá dögum Rómverja en
þá voru slegnir peningar, sem
líktust mynt en voru ekki
gjaldgengir. Aftur á móti var til
þess ætlast að eftir þeim væri
tekið í Róm og í skattlöndunum
því þetta var aðferð til að
auglýsa þann sem lét slá pening-
inn, og hafði hann mynd sína á
peningnum. Þá voru engin blöð
og var þetta ágæt aðferð til að
menn könnuðust við andlitin á
háttsettum mönnum. Róm-
verjar voru snillingar í að móta
mannamyndir á mynt og
peninga og því höfum vér í dag
ágætá hugmynd um hvernig
menn eins og Sesar, Agústus,
Tíberíus og Kládíus litu út.
Listin að slá mynt og minnis-
peninga dó svo út með falli
Rómaveldis og var ekki tekin
upp aftur fyrr en á endurreisn-
artímabilinu um 1438. Þá var
það að málarinn Antoni Pisano,
kallaður Pisanello, framleiddi
(steypti) minnispening úr bronsi
með mynd af Jóhannesi VIII
Plaiologos, keisara í Miklagarði,
en hann hafði það ár komið á
kirkjuþingið í Ferrara í leit
sinni að hjálp frá kristnum
mönnum gegn ágangi Tyrkja í
ríki hans. Minnispeningur
Pisanellos varð kveikjan að því
að nú fóru fjölmargir listamenn
að leggja fyrir sig hið smágerða
form minnispeninga og sköpuðu
mikla list þannig í stíl endur-
reisnartímabilsjns.
Kristján konungur fyrsti af
Danmörku kom til Rómar árið
1474 og gjörði ítalski lista-
maðurinn Bartolomeo Melioli þá
minnispening með mynd af

eftir RAGNAR
BORG
konungi. Eftir það voru slegnir
minnispeningar af þekktum
mönnum á Norðurlöndunum, til
að byrja með voru það þýzkir
listamenn sem gjörðu pening-
ana en smám saman tóku
innfæddir við.
Sá er aðal munurinn á mynt
og minnispeningum, að myntin
er skráð í katalóga um allan
heim og er auöflytjanleg milli
landa. Aftur á móti er aðeins
einstöku minnispeninga getið og
þeir eru oft tollskyldir í
flutningum milli landa. Mynt-
safnarafélagið hefir undanfarið
unnið að skrá um íslenzka
minnispeninga undir forystu
Helga Jónssonar, fyrsta for-
manns félagsins. Minnispening-
ar eru oft seldir á uppboðum
félagsins og nú fyrir mánuði
voru 2 slíkir seldir, báðir
bronspeningar. Annar var
minnispeningur Sigurðar Nor-
dal en hann var seldur á 85.000
krónur og svo minnispeningur
Þjóðminjasafnsins frá 1962 sem
sleginn var á 150.000 kronur.
Hinn nýi minnispeningur
Jóns Sigurðssonar er sleginn
bæði í brons og silfur. Slegnir
hafa verið 1000 silfurpeningar
og 2500 bronspeningar, en þeir
verða aldrei fleirí en 3000 eins
og kemur fram í rönd
peningsins. Það má af þessum
tölum sjá að upplag þessa
penings er mjög takmarkað
miðað við að 10.000 stykki voru
slegin af Jóns Sigurðssonar
gullpeningnum 1961. Þessi nýi
peningur ætti því að fljúga út og
ég vil hvetja sem flesta stafnara
að ná sér í eintak áður en hann
selst upp því þá stígur hann
strax í verði. Peningurinn er
seldur í settum, silfur- og
bronspeningur saman í öskju á
35.000 krónur og bronspeningur-
inn kostar einn sér 10.000
krónur. Hvort um sig er falleg
og verðmæt gjöf. Peningurinn
fæst enn hjá flestum bönkum og
sparisjóðum um land allt. Þver-
mál peningsins er 55 millimetr-
ar og silfurpeningurinn er úr
Sterling silfri. Það er eins með
þennan pening og gullpeninginn
frá 1961 að það er Jörundur
Pálsson sem hannaði. Á fram-
hliðina hefir hann mynd Jóns
Sigurðssonar en á bakhliðinni
innsigli hans og einkunnarorð.
Mót peningsins er grafið hjá
hinu þekkta fyrirtæki Sporrong
í Svíþjóð en peningarnir eru
slegnir hjá ísspor h.f. í Reykja-
vík.
Mér finnst þessi nýi minnis-
peningur um hundruðustu ártíð
Jóns Sigurðssonar forseta vera
mjög fallegur og vel er hann
sleginn. Þess vegna er ég að
vekja athygli manna á honum
áður en hann selst upp. Nafn
Jóns Sigurðssonar ljómár í huga
hvers Islendings. Hrafnseyrar-
nefnd vill efla og varðyeita
minninguna um þennan mikla
mann. Með því að kaupa minnis-
peninginn hjálpum við nefnd-
inni við hennar starf, eignumst
góðan grip í leiðinni og mætti
peningurinn sem oftast minna
okkur á það á lífsleiðinni hvort
það er ekki eitthvað sem við
getum gert fyrir landið okkar
þótt aldrei verði það líklega jafn
mikið og Jón Sigurðsson gerði.