Morgunblaðið - 07.12.1978, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 7. DESEMBER 1978
Magnús Thoroddsen:
Af marggefnu tilefni
— en nú vegna frumvarps tíl laga um sérstakan dómara
og rannsóknardeild í skattamálum og bókhaldsmálum
Hinn 1. desember 1978 birtist í
Morfjunblaðinu frétt frá hinu háa
Alþingi þess efnis, að tveir ungir
þingmenn, þau Jóhanna Sigurðar-
dóttir og Vilmundur Gylfason;
hefðu lagt fram frumvarp til laga
um sérstakan skattadómstól með
meiru. Frumvarp þetta vakti
athygli mína, þar sem málefni
íslenzkra dómstóla eru mér ævin-
lega hugleikin.
Dómsmálin hafa mikið verið í
sviðsljósinu undanfarin ár, og
dómstólaskipanin verið talvert
rædd innan dómarastéttarinnar,
og einkum það, hvað megi verða til
úrbóta. í þeim efnum hefir sitt
sýnst hverjum um einstök atriði,
en um eitt virðast dómarar þó
sammála og það er, að fjölgun
sérdómstóla sé ekki líkleg til að
leysa þann vanda, sem við er að
glíma. Þvert á móti beri að stefna
að því, að fækka þeim, en búa því
þeim mun betur að hinum al-
mennu dómstólum í ríkinu. Með
þessu frumvarpi er stefnt i þver-
öfuga átt og ber að harma það.
Dómstólar
„Á götunni44
Ungu þingmenn, gerið þið ykkur
grein fyrir því, að tveim stærstu
dómstólum þessa lands, Borgar-
dómara- og Borgarfógeta-
embættunum, hefir verið sagt upp
leiguhúsnæði því, sem embætti
þessi hafa haft til umráða. Þessir
dómstólar eru svo gott sem „á
götunni" á næsta ári. Svona
myndarlega er nú búið að þessum
þriðja þætti ríkisvaldsins, dóms-
valdinu á Islandi.
Á sama tíma hafa bankahallir
þotið upp eins og gorkúlur út um
borg og bý. En það verður þó að
viðurkenna, að veslings dómsvald-
ið hefir stundum fengið inni „í
horninu" hjá bankavaldinu, meðan
það var ekki fyrir. Þannig er
íslenzku dómsvaldi oftast holað
niður eins og kotungi í eitthvað
fáanlegt leiguhúsnæði, enda hefir
starfsaðstaðan oft verið eftir því.
Dómstólum verður nefnilega
aldrei með góðu móti komið fyrir í
venjulegu skrifstofu- eða atvinnu-
húsnæði. Dómstólar þurfa dóm-
hús, sem sérhönnuð eru fyrir
þarfir þeirra frá upphafi. Jafnvel
Hæstiréttur Islands býr við
gersamlega ófullnægjandi hús-
næði. og skrifstofur hæstaréttar-
dómaranna eru til skammar. Þær
eru lítið stærri en sæmilegir
fataskápar. Ég efast um, að
dómararnir geti skipt um skoðun
inni í þessum skonsum án þess að
fara fram á gang. Og nú stendur
til að fjölga um einn dómara í
Hæstarétti og er það vel. Ég sé þó
ekki betur en að Alþingi verði að
skipa þinglega rannsóknarnefnd
til að kanna, hvar unnt verði að
hola þeim dómara niður í núver-
andi húsakynnum réttarins.
Ég þekki enga menningarþjóð,
sem býr jafnilla að sínu dómsvaldi
og Islendingar. Ég hefi ferðast
nokkuð — bæði austan hafs og
vestan — og þá jafnan gert mér
far um að heimsækja dómhús og
ræða við dómara. Einkum átti ég
þessa kost árið 1974, er ég var
boðinn til Bandaríkjanna til að
kynna mér dómstóla og réttarfar
vestur þar. Þegar hinar erlendu
aðstæður eru bornar saman við
ástandið hér á landi, er þetta eins
og dagur og nótt. I fyrsta lagi hefi
ég hvergi rekizt á það fyrirbæri
erlendis, að dómstóll væri í
leiguhúsnæði. Ekki er einasta það,
að erlendir dómstólar séu í eigin
húsnæði, heldur eru dómhúsin
oftast djásn og dýrmæti borganna,
sannkölluð listaverk í húsagerð,
einkum hin eldri. Þá er og
aðbúnaður allur betri, tæknin
meiri og aðstoðarmenn dómara
fleiri heldur en hér á landi, þar
sem aðstoðin felst tæpast í öðru en
vélritun.
Erlendis hafa dómarar víðast
aðstoðarmenn til að semja uppköst
að dómum. Slíkt þekkist ekki hér.
Pappírsflóð
Já, ástandið í dómsmálum- á
íslandi er sannarlega bágborið
þessa dagana. Og nú virðist
mönnum helzt detta í hug að bæta
úr því með pappírsflóði. Dengt er
yfir þingheim frumvörpum á sviði
réttarfars, sem eru ekki pappírsins
virði, nema séð sé fyrir nægilegri
fjárveitingu til lagafram-
kvæmdarinnar. Undanfarin tvö ár
hefir ein réttarfarsskilkihúfan
legið fyrir Alþingi, hið svokallaða
Lögréttufrumvarp. Samkvæmt því
er ráðgert að taka upp þriðja
dómstigið (millidómstig) hér á.
landi. Víst ber brýna nauðsyn til
að gera nokkrar endurbætur á
íslenzkri réttarfarslöggjöf, einkum
í þá veru að hraða afgreiðslu
dómsmála. En það má hæglega
gera án þess að taka upp þriðja
dómstigið, sem gerði réttarfar hér
á landi kostnaðarsamara, flóknara
og það sem verst er hæggengara
en vera þarf. Enda er það svo að
borgardómarar hafa í úrbóta-
tillögum sínum til dómsmálaráð-
herra lagzt gegn lögréttuhug-
myndinni.
Vitanlega þarf að bæta starfs-
skilyrði íslenzkra dómstóla til
mikilla muna. Það þarf að reisa
dómhúsið í Reykjavík sem fyrst,
sbr. þingsályktunartillögu frá 29.
apríl 1977, og það verður að gera
nauðsynlegar lagfæringar á
réttarfarslöggjöfinni. En við skul-
um gæta þess, að þær breytingar
og endurbætur verði ekki flóknari
og kostnaðarsamari en þörf er á.
Það virðast vera álög á þessari
þjóð, að gera einfalda hluti flókna,
sbr. skattalög og samningar verka-
lýðsfélaga, sem venjulegt fólk
botnar hvorki upp né niður í.
Islenzkir skattþegnar eiga kröfu á
því, að gætt sé sparnaðar í
meðferð opinbers fjár, hvar sem
því verður við komið.
Skattadómstóll
og afstaða dómara
Ég er þá aftur kominn að
frumvarpinu um sérstakan skatta-
dómstól, sem varð tilefni þessarar
greinar. Ég hefi einkum tvennt við
það að athuga. í fyrsta lagi gerir
frumvarp þetta ráð fyrir stofnun
sérstaks dómstóls. Frumvarpið
gengur því þvert gegn skoðunum
þeirra manna, sem gerzt þekkja,
hvar skórinn kreppir — dómar-
anna sjálfra. Dómarar hafa talið
það vænlegra til árangurs og
ódýrara að efla hina almennu
dómstóla í landinu í stað þess að
unga út sérstökum dómstólum í
hvert sinn, er upp koma ný
vandamál í réttarfari þjóðfélags
vors.
Það er einlæg sannfæring mín,
að það verði þjóð vorri ódýrara,
þegar til lengdar lætur, að hafa
fáa almenna dómstóla, sem vel er
að búið, heldur en marga og smáa
sérdómstóla. Því að hvort tveggja
er, að búast má við meiri hús-
PER HANSSON
ÓGNARDAGAR í OKTÓBER 1941
Ógnardagar í október er hlaðin spennu, — óhugnanlegri viti
firrtri spennu! Bókin segir frá óhugnanlegustu fjöldamorðum
heimsstyrjaldarinnar síðari, þegar allir karlmenn, sem
bjuggu í hænum Kragujevec í Júgóslaviu voru teknir af lífi.
Morðin áttu að brjóta baráttuþrek Serbanna, en sameinaði þá
í stað þess að sundra. Og þeir, sem eftir lifðu í þessum
draugabæ, biðu þess að skæruliðarnir kæmu, — og svo
sannarlega komu skæruliðarnir.
Þessi bók er mikilfengleg lýsing mannlegrar reynslu,
stórfenglegur vitnisburður um sérstaka hetjudáð. Ilöfundur
inn er mörgum kunnur af fyrri bókum hans. Teflt á tvær
hættur, Tíundi hver maður hlaut að deyja, Höggvið í sama
knérunn og Trúnaðarmaður nazista nr. 1, en Ognardagar í
október er snjallasta bók hans, — hún er snilldarverk.
KNUT HAUKELID
BARÁTTAN UM ÞUNGAVATNIÐ
Baráttan um þungavatnið er æsispennandi! Hver síða
bókarinnar speglar harðfengi og hetjulund, sálarþrek og
járnvilja, ógnir og æsilega spennu. Bókin segir frá baráttu
norskra skæruliða, er þeir sprengdu þungavatnsverksmiðjuna
í Vemork í loft upp, — en Þjóðverjar þurftu þungt vatn til að
geta framleitt vetnissprengju og þetta var eina þungavatns-
verksmiðjan í Evrópu.
Norsku skæruliðarnir voru Þjóðverjum fremri að cinbeitni,
hugkvæmni og kænsku og þeir máttu þola hverskyns harðræði
í illviðrum á öræfum uppi á meðan þeir biðu færis. Þrekraun
þeirra er talin með meiri hetjudáðum heimsstyrjaldarinnar
síðari og enn æsilegri vegna þess að hún er sönn. Þessi
hetjusaga á vart sinn líka í stríðsbókmenntum, svo æsileg er
hún.
PER HANSSON
________________________________________i
næðiskostnaði vegna margra sér-
dómsstóla og enn fremur ætla ég,
að þar verði örðugra um vik að
koma við hagræðingu.
í annan stað hefi ég ekki mikla
trú á því, að einhver skattadóm-
stóll muni draga úr skattasvikum,
hvað þá uppræta þau. Þetta
frumvarp, ef að lögum verður, tel
ég að verði svona álíka árangurs-
ríkt og ef landgræðslustjóri ætlaði
sér að græða upp Ódáðahraun með
heftiplástri.
Með þessu frumvarpi er verið að
káka við afleiðingar tiltekins
þjóðfélagsvanda, en ekki ráðist
gegn orsökum hans — hinni
ranglátu skattalöggjöf. Það er
grundvallaratriði í hverju réttar-
ríki, að þegnar þess séu jafnir
fyrir lögunum. Islenzkir þegnar
eru ekki jafnir fyrir skattalögun-
um. Það er ljótur blettur á
löggjafa lands vors. Árlega valda
þessi ólög reiði landsmanna —
einkum launamanna. Þegar reiði-
aldan rís hæst, tísta stjórnmála-
menn um það, að nú verði að auka
skattaeftirlit og herða viðurlög.
En hver er árangurinn? Ranglætið
hefir vaxið ár frá ári.
En er mikið svikið undan skatti
á íslandi? Ekki kæmi mér það á
óvart. Það er nefnilega þannig með
þessa mannskepnu, að einhvers-
staðar innra með henni — það er
misdjúpt á því — vakir göfug
kennd, sem kallast samvizka. Það
er gömul saga og ný, að þegar sett
eru íþyngjandi lög, sem brjóta
freklega í bága við þessa kennd, þá
koma upp vissir sambúðarörðug-
leikar milli laganna og þessarar
kenndar og gera lögin illfram-
kvæmanleg. Mér segir svo hugur
um, að eigi virkt skattaeftirlit að
komast á undir núgildandi skatta-
lögum, þá þyrfti helmingur íslend-
inga að njósna um hinn helming-
inn. En þá væri þetta orðinn býsna
dýr dómstóll, jafnvel þótt eitthvað
af „neðanjarðarpeningunum“
kæmi í leitirnar. Njósnastarfsemi
„de ee genre“ mun víst hafa verið
reynd í Rússlandi á tímum Stalíns.
En þegar börnin fóru að ljóstra
upp um foreldrana, þótti þetta
verða heldur hvimleitt fargan, og
mun nú þetta vera aflagt austur
þar — að mestu. Við skulum
ekkert vera að taka upp svona
vitleysu á íslandi anno 1978.
Leitið að uppsprettunum
Já, vel á minnst, ég var næstum
því búinn að gleyma að geta þess,
að því var hvíslað að mér um
daginn, að aftur væri farið að
brugga á landi hér — næstum að
segja í öðru hverju húsi. Hvenig
eiginlega stendur á þessu? Ég veit
ekki betur en að þetta sé bannað
með lögum. Jú reyndar, en gallinn
er bara sá, að þau lög eru sömu
artar og skattalögin.
Nú ekki megum við gleyma
hundahaldinu í Reykjavík. Það
held ég það sé nú lögbrot. Æ, hvar
ætlar þetta að enda? af hverju fer
lögreglan ekki að hella niður
bruggi og skjóta hunda? (Vísast
yrði þá nokkrum sálartötrum
rórra.) Ætli það sé ekki vegna þess
að hún veit, að það leysti engan
vanda, því að uppsprettnanna er
annarsstaðar að leita.
Nú skuluð þið, ungu. vinir og
flutningsmenn þessa frumvarps,
sem ég veit að gengur gott eitt til,
fara af stað að leita uppsprettn-
anna — eins og þið lofuðuð margri
hrekklausri sálinni fyrir kosning-
ar — og „þá mun yður veitast allt
hitt að auki“.
Lítiðbarn
hefur
lítið sjónsvið