Morgunblaðið - 03.04.1979, Blaðsíða 14

Morgunblaðið - 03.04.1979, Blaðsíða 14
14 MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 3. APRÍL 1979 Gunnar Finnbogason skólastjóri: Það verður mörgum undrunar- efni hversu fortíðin er stundum lífseig í nútíðinni. Jafnvel nú þegar talað er um öld breytinga, öld hraðans, verða fyrir okkur gamlar venjur sem fólk heldur í — en af hverju? Hér skal rætt um eitt atriði sem varðar þúsundir manna í Reykja- vík og nágrenni, en það er fóta- ferðartínri yngstu borgaranna. Hvenær á skóli að byrja? Við skulum leggja fyrir okkur þessa spurningu: fræðsluyfirvöld hafa verið því sem næst einráð um gerð stund- askrár og þar hafa foreldrar ekki haft nein áhrif. Þeir hafa ekki verið tilkvaddir. Þeir geta þó best, um það sagt hvaða áhrif það hefði á heimilislíf að byrja skóla sem næst kl. 9.00 á morgn- ana í stað kl. 8.00. Nýjar aðstæður krefjast breytinga Ég býst við að segja megi að almennt séu kennarar hrifnari af því að byrja kennslu fyrr en síðar (t.d. undir kl. 9.00). Þetta helgast að nokkru leyti af þeirri venju sem ríkt hefur og svo líka hver á að ríða á vaðið. Það er nefnilega ekki auðvelt fyrir einn skóla hér í Hvenær á skóli að byrja á morgnana? Á hvaða tíma er skynsamlegast að skóli hefji starf árdegis? Hér á ég við grunnskóla og alla fram- haldsskóla, þar með talda mennta- skóla, á Reykjavíkursvæðinu. (Ég hætti ekki á að tala um skólabyrj- un annars staðar þar sem þekking mín í því efni er ekki nógu traust.) Til að leita svars við spurning- unni skulum við athuga eftirfar- andi en ég held að allir séu sammála um þetta: 1. Skólinn er vinnustaður nem- enda. 2. Góður árangur í námi og starfi næst því aðeins aö mönnum líði vel. Þess vegna verða menn að vera vel hvíldir og mettir. Nú er fyrir löngu viðurkennt að börn og unglingar þurfa meiri svefn en fullorðið fólk. Þótt margt breytist breytist þetta ekki. Hvernig hefur fullorðna fólkið, t.d. fræðsluyfirvöld og kennarar, breytt í þessu efni? Hafa foreldrar eða þá nemendurnir sjálfir verið spurðir um þetta? Það má telja skyldu skólanna að komast eftir því hver er vilji foreldra og nemenda. Aðalreglan hefur verið sú á undanförnum 40 árum að lang- flestir skólar hafa hafið starf á morgnana kl. 8.00—8.15. Til þessa lágu þung rök áður, t.d. þrengsli i skólum, þar sem var tví- eða þrísett i þá, og líklega hafa sumir álitið að með þessu ættu skólarnir að hamla gegn kvöldslóri o.s.frv. Margt hefur breyst En hvað hefur breyst? 1. Nemendum hefur fækkað í mjög mörgum skólum, svo að reglu- legum starfstíma kennara er lokið að miðmunda eða um kl. 14.00 en er að sjálfsögðu lengri ef um aukakennslu er að ræða. Kennslu er lokið að mestu kl. 15.00—16.00, aðeins eru nokkrir bekkir eftir og getur kennsla þar treinst til kl. 17.00 en undan- tekning ef það er lengur. Hér má einnig minna á hið nýja fyrirkomulag í vinnu, sveiflu- tíma, sem áreiðanlega á eftir að halda innreið sína, þar sem kennarar geta hafið störf síðar að degi til en kennt lengur fram eftir. Sérstöðu í þessu efni hafa skól- arnir í Breiðholti og að ein- hverju leyti ménntaskólarnir. 2. Skólum fækkar svo að í sumum tilvikum verður lengra fyrir nemanda að sækja skóla en áður. 3. Nú um nokkurt skeið höfum við haft sumartíma allt árið. Morgnar verða því enn dimmari og grámyglulegri um háveturinn en ella. 4. Umferð á götum er miklu meiri en áður var og því er enn varasamara fyrir yngstu nem- endurna að skjótast yfir götu — og líka hitt að vera svona snemma á ferli þegar klukkan er. á undan eðlilegum tíma. 5. Mataræði nemenda, a.m.k. á vissu aldurskeiði, hefur tekið breytingum til hins verra eftir ’ því sem best er vitað, morgun- verður rýr eða enginn og síðan oft til matar gosdrykkir og sætindi í skólanum. Reglan — að hafa með sér nesti í skólann — er á undanhaldi. 6. Komið er til sögunnar sjónvarp. Og hvort sem mönnum líkar betur eða verr og hvort sem menn þora að viðurkenna það eða ekki þá bindur það okkur við dagskrá sína. Því getur lokið síðla kvölds, eða á hinn bóginn eitthvað sem var ógért er þá unnið síðar. Því held ég að sjónvarpið eigi sinn þátt í því hvað margir, og þá unga fólkið líka, gengur seint til náða. Hvers vegna á skóli að byrja kl. 9.00? Nú skal rekja þær ástæður sem ég tel réttlæta það að umræddir skólar hefji starfsdag sinn einni kennslustund síðar en nú er eða m.ö.o. á tímabilinu kl. 8.45—9.00. 1. Meiri hvíld. Nemendur fá 40 mín. meiri svefn og hvíld en nú er. Það er nauðsyn á þessari hvíld þar sem seint er gengið til rekkju. Það er gagnslaust að segja sem svo: Farið bara fyrr að sofa. Tvennt ræður m.a. í þessu efni: sjónvarp og fullorðið fólk. Við verðum að taka þessu atriði eins og það er en ekki berja höfðinu við steininn. 2. Fyrstir á fætur. Hvernig er hægt að réttlæta það að þeir sem einna yngstir eru skuli oft fara fyrstir á fætur? Þetta gerir m.a. skólann að oki í huga sumra nemenda. Margir nemendur þurfa um langan veg að sækja til þess að komast í skólann. Hvað þýðir þetta? Nemendur fara sem allra síðast fram úr rúminu, flýta sér óhóflega, borða lítið eða ekkert, gleyma jafnvel skólabókum og verða síðan of seinir í skólann, bölva honum og finnst hann vera óvinur sinn. Og stundum verður það sem alvar- legast er, krakkar flýta sér svo að slys hlýst af, og þeir sem eldri eru og aka bíl lenda í árekstri. Enginn er ánægður, hvorki for- eldri né barn. 3. Morgunverður. Eins og óbeint kemur fram í síðustu grein þurfa menn góðan tíma til þess að neyta morgunverðar og áður er um það rætt, og það er álit hinna færustu manna, að góður morgunverður leggi grundvöll- inn að góðu dagsverki. Sá sem undirbýr morgunverðinn þarf líka tíma til þess. Það er einn þáttur uppeldis að sem flestir í fjölskyldunni geti neytt morgun- verðar í ró og næði og helst á sama tíma. Eins og er má segja að skólinn vinni gegn þessu mikilvæga uppeldisatriði á heimilum. Hans sök er því mikil. 4. Barnaár. Það er bæði rétt og skylt að menn gefi sér tíma til að huga að því atlæti sem börn okkar njóta. Hvers vegna ekki ræða þetta mál við nemend- urna? Og líka þetta: Skólar og þéttbýlinu að taka sig út úr og ætla að byrja seinna en aðrir. Slíkt getur valdið vanda á heimilum þar sem margir krakkar eru, líka ef börnum er ekið í skóla, kennarar starfa stundum við fleiri en einn skóla o.s.frv. Flestir kennarar þekkja af eigin raun tvísetningu í skólum. Það mál út af fyrir sig verður ekki rætt hér en eitt atriði er vert að virða fyrir sér, nefnilega: Hvað er að segja um árangur skólanáms þeirra sem koma í skólann eftir hádegi, miðað við hina sem voru fyrir hádegi? Að vísu eru engar skýrslur né kannanir til um það en þó fer ekki á milli mála að skóla- menn hafa reynt að gera sér grein fyrir þessu. Mér er ljúft að geta þess að merkur skólamaður, Svein- björn Sigurjónsson, fyrrv. skóla- stjóri, var þeirrar skoðunar, að sennilega væri námsárangur síð- degisbekkjanna að sínu leyti betri en árdegisbekkjanna og hann áleit aðalástæðuna vera þá að síðdegis- bekkirnir kæmu vel sofnir og betur hvíldir í skólann en hinir. Það skiptir þá ekki öllu máli hversu mikill tími gefst til heima- náms, því að aðalatriðið er að nemandinn vinni ötullega í skólan- um. Og því má bæta við að þetta er enn brýnna nú en áður þar sem mjög hefur verið dregið úr kröfum heimanáms og því fer kennslan og upplýsingin að meginhluta fram í skólanum. Heimanámið er hvort sem er á undanhaldi og vitna ég þar í skýrslu skólarannsóknardeildar menntamálaráðuneytisins (feb. 1979) um könnun á vinnuálagi og námsvenjum í skólum en þar segir: „Margt af því sem fram hefur komið í könnun þessari bendir til þess að heimanámið sé vandamál í skólakerfinu, og virðist einkum vera það vegna þess hve margir þættir spila inn í og verður oft um andstæð öfl og togstreitu að ræða, sem kemur fram í mikilli óánægju nemenda með heimavinnuna." Einmitt af þessu er líka bráð- nauðsynlegt að búa svo um hnút- ana að dvöl nemenda í skólum verði um leið besti vinnutíminn. Það gerist ekki nema þeim atrið- um sé fullnægt sem minnst hefur verið á, að nemendur komi í skólann vel hvíldir og mettir. Vart þarf fleiri orð um þetta að hafa því að augljóst er að því betur „upplagður" sem nemandinn er því betri árangur námsins. Ég hefi skrifað um þetta atriði áður í blaðagrein, í Dagblaðinu 1. apríl 1976, en minnugur þess að eigi fellur tré við fyrsta högg þá freistast ég til að bera þetta mál fram aftur. Við verðum ávallt að hafa það í huga að skólinn er til vegna nemendanna en ekki gagn- stætt. Og þess vegna verðum við að vera menn til að breyta ýmsu í skólanum og fyrirkomulagi hans í samræmi við breytta hætti og nýjar aðstæður. Reykjavík, 27. marz 1979 Gunnar Finnbogason skólastjóri Þorsteinn Jóhannesson: Friðun Faxaflóa Garður er eitt af þeim mörgu íslensku sjávarþorpum, þar sem allir íbúar eru nátengdir sjónum, og baráttu sjómanna á hafinu, en sjósókn og fiskvinnsla er veiga- mesti þátturinn í lífi fólksins. Garður er yst, norðan til á Reykjanesskaga (Suðurnesjum). Blása þar oft vindar úr öllum áttum og stundum kaldir, þar sem svo háttar til, frá náttúrunnar hendi að lítið er um skjól. Samt sem áður unir fólk sér vel. í Garði hafa menn reynt að fylgjast með í vélvæðingu til sjós og lands. Upp úr aldamótum komu vélbátar í stað róðrabáta. Og í Garði kom fyrsti vísir að íslenskri landhelgis- gæslu, eða í maí 1913, sem Garð- menn kostuðu sjálfir. Einsdæmi má það teljast, með þeirri miklu bátaútgerð um ára- raðir, að ekki er komin höfn hér, nema á pappírnum. Væri það verðugt verkefni fyrir ráðamenn og þingmenn kjördæmisins að huga að því. (vantar þrýstihóp). Allt árið ræða menn um aflabrögð, hvernig fiskast þegar róið er, en það er oft róið til fiskjar, þó ekki sé stöði gt logn, kontórlogn eins og Hagalín ’-.omst svo skemmtilega að orði. í Garði var stofnuð fiski- félagsdeild 2. febr. 1912. Lifir hún enn, og hefir ætíð beitt sér fyrir hagsmunamálum byggðarlagsins til lands og sjávar. Fiskideildar- menn og aðrir Garðbúar hafa um árin fylgst með veiðiskap í Faxa- flóa, og muna vel þá breytingu er varð til batnaðar, þegar friðun komst á 1952. Þeir muna ekki síður, og harma þá eyðileggingu er varð, eftir að dragnótin kom aftur í tilraunaskyni. „Til að nýta skar- kolann", að sagt var. Þeir muna eftir því, að þeir neyddust þá til að selja hluta af bátum sínum í naust án bóta. Ennfremur muna þeir, að þeir, er töldust eiga dragnætur fengu þær bættar með ríkisstyrk, þegar friðað var fyrst 1952. Garð- menn muna vel, og vilja styðjast við reynslu og staðreyndir. Garð- menn eru næmir fyrir vindum, og finna vel og heyra hvaðan vindur- inn blæs ekki síst þegar andar köldu af mannavöldum. Út af tilskrifum Guðna Þor- steinssonar fiskifræðings 13. mars 1979, í Morgunblaðinu, og greinar í sama blaði 9. mars 1979 um drag- nótaveiar í Faxaflóa og frumvarpi til laga frá Ólafi Björnssyni og fl. varðandi það efni, frá Þorsteini Jóhannessyni og Þorsteini Einars- syni í Gárði. Svo og grein, er fiskifræðingurinn lætur frá sér fara í Morgunblaðinu 24. mars 1979. Þakka ber hans undirtektir og upplýsingar, sem í raun stangast ekki mikið á við okkar álit og reynslu. Ef hann hefði bara lesið alla greinina, en svo virðist ekki vera. Sé mig því tilneyddan að leiðrétta, vonandi fljótfærnislegan yfírlestur á grein okkar, eða vísvit- andi rangfærslu. Það er rétt að geta þess, að í umræddri grein frá 9. mars, fyrir þá er ef til vill ekki lásu hana, var uppistaðan verndun hrygningar- og uppeldisstöðva fyr- ir aðalnytjafiska okkar. Og það, að Faxaflói verði friðaður eins og verið hefir gert, með lögum a.m.k. meðan þorskastofninn er í því lágmarki, sem hann er í, að dómi fiskifræðinga. Minnið er gott forðabúr, en margir gera það að ruslakistu. En þetta virðist fiskifræðingurinn ekki skeyta um. Frekar kemur upp í honum veiðarfærasérfræðingur- inn og vill meina að endurskoðun- ar sé þörf á dragnótaveiði með tilliti til breytingar á veiðarfær- inu. Hann upplýsir nú, að svo lítið sé af kola við landið að ekki sé Unnsteinn Stefánsson: Laxa og sil- ungsrannsóknir Ritgerðasafn á vegum Veiðimálastofnunar íslenzkar landbúnaðar- rannsóknir, 10.2 1978. Nýlega er komið út á vegum Veiðimálastofnunarinnar safnrit á ensku með íslensku ágripi um lax og silung í íslenskum ám og vötnum. Þetta myndarlega rit er að nokkru leyti árangur af sam- starfi sérfræðinga Veiðimála- stofnunar og erlendra starfs- bræðra á árunum 1974—1976. Það samstarf var þannig til komið, að Þróunarhjálp Sameinuðu þjóð- anna veitti Veiðimálastofnuninni styrk til rannsókna á stofnstærð laxfiska í íslenskum ám og vötnum og könnunar á árangri af fiskeldi og gildi seiðaslegpinga fyrir veiði í íslenskum ám. Áætlun um þessar rannsóknir gerði prófessor Ole Mathisen frá Washington Háskóla í Seattle í Bandaríkjunum, og hafði hann umsjón með rannsóknunum í samvinnu við Veiðimálastjóra. Auk þeirra ritgerða, sem fjalla um niður- stöður rannsókna, sem styrktar voru af Þróunarsjóðnum, eru í ritsafninu nokkrar greinar, sem byggjast aðallega á eldri efnivið. Meðal efnis í ritinu má nefna greinar um lífssögu og vistfræði íslenska laxins, um forritakerfi til úrvinnslu á veiðiskýrslum, um framleiðslugetu Elliðaánna, um nýja gerð laxateljara, um saman- burð á mismunandi laxamerkjum, um hagnýtingu örmerkja við rannsóknir á mismunadi aðferðum við að sleppa gönguseiðum, um könnun á umbótum í eldisfyrir- komulagi í Laxeldisstöðinni í Kollafirði, um vaxtarhraða urriða og bleikju á Islandi, um notkun dýptarmæla til að áætla stærð fiskstofna í íslenskum stöðu- vötnum og um stjórnun laxveiða og laxhafbeit við Island. Hér verður ekki gerður samanburður á ágæti hinna ýmsu ritgerða. Ég vil þó vekja athygli á tveimur þeirra, sem mér fundust sérstaklega skemmtilegar aflestr- ar og áhugaverðar. Fyrri greinin er eftir Þór Guðjónsson, veiðimálastjóra, og

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.