Morgunblaðið - 05.04.1979, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 5. APRÍL 1979
Pétur Sigurðsson:
Vistunarmat á hjúkrunardeildir
aldraðra er sjálfsagt, enda fram-
kvæmt á öllum stofnunum, eins og
þegar hefur komið fram. En sjálfs-
eignarstofnanirnar vísa algjörlega
á bug þeim staðhæfingum, að
lausn alls vanda í húsnæðismálum
aldraðra sé það miðstýrða gæða-
mat sérfræðinga á vegum nýs
ríkisbákns, sem skattborgararnir
eiga að standa undir og ráða á
öllum vistunum aldraðra. Skipti
þá ekki máli hvort um einkahús-
næði sé að ræða, hvort það sé í
eigu sveitarfélags eða ríkisins, né
hvar það sé staðsett.
Andstaða mín gegn slíkri fram-
kvæmd er ekki einungis andúð á
þeirri hugsun sem að baki býr og
eignaupptökunni. Heldur ekki
vegna þess að slíkt fyrirkomulag
þekkist hvergi í nágrannalöndun-
um, heldur vegna fánýtis og gagn-
leysis þessarar hugmyndar til að
leysa vandamál sem verður til
staðar þangað til húsnæði, búnað-
ur og mannafli er fenginn til að
veita þessa þjónustu.
Á hjúkrunardeildir Hrafnistu
komu á árinu 1978 samtals 51
vistmaður. Þar af, samkvæmt
læknisákvörðun að sjálfsögðu, 23
af vistdeild heimilisins sjálfs, en
bæði í Reykjavík og Hafnarfirði
bíða nú vistmenn eftir að rými
losni á hjúkrunardeildum.
Þá er á öllu árinu um að ræða 28
nývistanir einstaklinga en meira
en helmingur þeirra kemur beint
af sjúkrastofnunum en hinir af
heimilum sínum víðsvegar að.
Þetta er þá lausnin sem fræð-
ingarnir og landlæknir sjá eina til
að mæta neyðarástandi hundraða
á Stór-Reykjavíkursvæðinu. Ef svo
færi að á næsta ári yrði engin
hreyfing af umræddum hjúkrun-
ardeildum, hver verður lausnin
þá?
Ef eftirspurn eftir hjúkrunar-
rými fyrir aldraða eða öðru hús-
næði er meiri en framboð, verða
þeir sem slíku húsnæði ráða að
meta hverjir hafa brýnustu þörf-
ina þar á. Þetta er eðlileg og
sjálfsögð ráðstöfun.
En það ráðstafar enginn í það
sem ekki er til eða hann á ekki og
aðrir hafa komið upp til að mæta
neyð sinna skjólstæðinga.
Slíkt mat er því hægt að fram-
kvæma á vegum sveitarfélaga sem
slíku húsnæði ráða, eða í sam-
vinnu sveitarfélaga ef þau eiga
sameiginlegan aðgang að slíkri
lausn.
Reykjavíkurborg tekur ákveðinn
hundraðshluta af útsvari eigin
þegna og byggir yfir sitt aldraða
fólk. Hefur borgin alltaf haft mat
á úthlutun þess. Ég þykist geta
fullyrt að matsnefnd miðstýring-
armanna fær aldrei til úthlutunar
þetta húsnæði Reykvíkinga fyrir
íbúa annarra sveitarfélaga.
Ég geri ekki ráð fyrir að Hafn-
firðingar yrðu ýkja hrifnir, ef slík
matsnefnd færi að ráðstafa vist-
rými á Sólvangi til utanbæjar-
manna, þótt ég viti að þar hefur
oft verið hlaupið undir bagga til að
bjarga, þegar neyðarköll hafa
borist.
Hvert ber þá að stefna, og hvað
er til úrbóta? Fyrst ber þeim
aöilum sem stefnuna móta í heil-
brigðismálum að koma sér saman
um hvar skipting þjónustunnar
eigi að vera milli ríkis ög sveitar-
félaga og staðsetja þætti hennar
undir nöfnum sem allir skilja og
spanna yfir sama hugtakið.
Ég er á öndverðum meið við
miðstýringarmenn og landlækni,
sem vilja öll hjúkrunarmál aldr-
aðra undir ríkishattinn. Ég tel
þetta fyrst og fremst eitt af
sérverkefnum sveitarfélaganna í
samvinnu eða samhliða starfsemi,
sj álf seignarstof nana.
Ennfremur ákveðinni þjónustu-
getu ríkisins á þessu sviði á
fjölmennari stöðum eða í hugsan-
legri samvinnu þess við fyrr-
greindu aðilana, og er þá m.a. átt
við langlegudeildir aldraðra.
Þetta er hinn hagkvæmasti og
skynsamlegasti háttur af mörgum
ástæðum.
Tekjutilflutningur verður að
koma frá ríki til sveitarfélaga
vegna þessa og ákveðið framlag til
bygginga eins og raun hefur orðið
á um hjúkrunarhúsnæði aldraðra
víðsvegar um land í gegn um
byggingu sjúkrahúsa. Sjálfseign-
arstofnunum á að skapa sambæri-
legan grundvöll, enda starfa þær
meira og minna í þágu ákveðinna
sveitarfélaga. Mun þetta samstarf
fara vaxandi, en það var mótað
fyrir tugum ára af Gísla í Ási og
sveitarfélögum á suðurlandsundir-
lendinu.
Það þarf að sjálfsögðu engan að
undra þótt stórátak verði gert
áfram í Reykjavík fyrir Reykvík-
inga. Fjölmenni þeirra og stór-
huga ákvörðun um ákveðinn hluta
útsvara í þessu skyni styður að
því. En um leið eru komin hrein
skil þessarar þjónustu milli sveit-
arfélaganna sjálfra um langt ára-
bil.
Að sjálfsögðu ber að hafa í huga
erfiðleika hinna fjölmennu og
barnmörgu nýju sveitarfélaga í
nágrenni Reykjavíkur og fleiri,
sem hafa á stuttu árabili orðið að
byggja frá grunni alla starfsemi
sína. Ég hefi þá trú og von að þau
eigi eftir að leysa vandamál sinna
öldruðu íbúa og hefur þegar verið
lagður vísir að því.
Sjómannasamtökin í Reykjavík
og Hafnarfirði hafa fylgst vel með
þeirri öru þróun sem hefur orðið í
þjónustumálum aldraðra þ.á m.
húsnæðismálum og hafa auk þess
orðið reynslunni ríkari í áratuga-
starfi.
Þau hafa fyrir nokkrum árum
lagt grundvöll að nýrri stórfram-
kvæmd í Hafnarfirði sem á að geta
þjónað íbúum víðáttumikilla og
þéttbýlla byggða og veitt öll stig
þeirrar þjónustu sem nú þekkist
við aldraða frá þjónustumiðstöð.
Fyrsti áfangi er þegar risinn og
Pétur Sigurðsson.
unnið er að næsta áfanga sem
verður hjúkrunarheimili og kjarni
þjónustumiðstöðvar aldraðra.
Hér er hinsvegar um svo dýra
framkvæmd að ræða að samtökin
hafa leitað samvinnu við sveitarfé-
lög og fleiri aðila um samstarf við
Lokagrein
uppbygginguna og geta þau ráðið
fjármögnun sinni og miðað hana
við þörf og getu síns sveitarfélags.
Þau eru eins sett. Hvert um sig
ráða þau ekki við slíka uppbygg-
ingu, en á þennan hátt komast þau
inn í framkvæmd sem verður þeim
ótrúlega hagkvæm.
Meðal annars vegna þess að
Sjómannadagurinn leggur hjúkr-
unarheimilinu til afnota, þann
hluta vistheimilisins úr fyrsta
áfanga, sem nýtist við starfrækslu
hjúkrunarheimilisins ásamt öllum
búnaði sem fyrir hendi er og
nýttur verður við rekstur þess. Má
til nefna m.a. föndurvinnu-, sam-
komu- og matsali 1. hæðar, bóka-
safn og skrifstofuhúsnæði. Eldhús,
matarvinnslu, matar- og fi-ysti-
geymslur, endurhæfingar-, hjúkr-
unar- og læknisaðstöðu, vinnusali
og aðra þjónustuaðstöðu á jarð-
hæð.
Strjálbýlismenn verða að fara
um langa vegu og oft slæma til að
fá heilbrigðisþjónustu. Hjúkrun-
arheimilið að Hrafnistu Hafnar-
firði er vel staðsett í þéttbýli, með
góðar malbikaðar samgönguæðar
til allra átta. Ef sveitarfélög geta
sjálfsþóttans vegna sent aldraða
íbúa sína til Reykjavíkur geta þau
eins óskað vistunar fyrir þá á
nútímaheimili á mörkum Hafnar-
fjarðar, Garðabæjar og Bessa-
staðahrepps.
Aðrir aðilar hafa séð þetta og
hafa samningar þegar tekist við
aðila innan Oddfellowreglunnar
um samstarf þar syðra og fimm
sveitarfélög samþykkt að taka upp
samninga við sjómannadagssam-
tökin þar um.
Þessi sveitarfélög eru: Hafnar-
fjörður, Grindavík (en Grindavík
var einnig aðili í 1. áfanga),
Bessastaðahreppur, Garðabær og
beðið er lokasvars frá Seltjarnar-
nesi. Reykjavíkurborg hefur af-
þakkað boð um samstarf, Mosfells-
sveit mun fá aðstöðu að Reykja-
lundi, Kópavogur hefur ekki svar-
að, né önnur sveitarfélög á Suður-
nesjum, en Grindavík.
Að teikningum þessa áfanga
hjúkrunarheimilis aldraðra er nú
unnið og er fyrirhugað að það
rúmi 90 vistmenn, sem þurfa á að
halda sérstakri umönnun, eftirliti,
meðalagjöf, mataræði og hjúkrun,
eða hluta þessa þ.e. nauðsynlega
meðferð sem hægt er að veita utan
almennra og sérhæfðra sjúkra-
húsa.
Á ráðstefnu Sambands ísl. sveit-
arfélaga að Hótel Sögu þann 7.
marz s.l. flutti ég stutta tölu um
þessa framkvæmd og aðrar á
vegum sjómannadagssamtakanna.
í lokaorðum komst ég svo að orði:
„Þótt unnið sé að teikningum er
næsti áfangi Hrafnista í Hafnar-
firði svo stór og kostnaðarsamur
að útilokað er fyrir Sjómanna-
dagssamtökin að standa ein undir
þeim kostnaði á næstu árum. Því
er nú unnið að samvinnu sveitarfé-
laga og félagasamtaka um fjár-
mögnun þessara framkvæmda.
Yrði ráðstöfunarhluti rýma fyr-
ir þessa aðila í samræmi við
kostnaðarframlög þeirra, en lág-
marksframlag kostnaður eins vist-
rýmis sem greiðist á 2—4 árum.
Færi vistun í þessi rými fram að
ósk viðkomandi sveitarfélags.
Óþarft er að taka fram að
gífurlegur hörgull er á slíkri
hjúkrunarþjónustu fyrir aldrað
fólk. Stendur boð sjómannadags-
ráðs úm slíka samvinnu opið fyrir
þau sveitarfélög sem fjær liggja
ekki síður en þau sem í næsta
nágrenni eru.
Illmögulegt er að sjá möguleika
viðkomandi sveitarfélaga hvers
um sig á slíkri byggingu en í
samvinnu eins og sjómanndags-
samtökin bjóða upp á, virðist slíkt
gerlegt.
Beinni flokkur starfsemi á heil-
brigðis- og heilsugæslustofnun,
sem er byggt og rekið sem heimili
fyrir aldraða og er erfitt að koma
við. í grófum dráttum má þó
skipta fyrirhugaðri starfsemi, eft-
ir að áfangi II, hjúkrunarheimilið,
er tekið til starfa, í eftirtalda
fimm þætti:
1. Vistheimili aldraðra með
íbúðum fyrir 84.
2. Hjúkrunarheimili aldraðra
með rými fyrir u.þ.b. 90 vistmenn.
3. Þjónustumiðstöð aldraðra þar
með talin vinnu- og tómstundaað-
staða bókasafn og kennslu.
a) Dagvistun aldraðra.
b) Skammtímadvöl aldraðra.
c) Göngudeild aldraðra að og frá
heimilinu.
f) Aðstoð við heimadvöl, t.d. í
sérhönnuðum íbúðum aldraðra á
lóð Hrafnistu.
4. Rannsóknarmiðstöð öldrunar-
sjúkdóma og félagslegra vanda-
mála aldraðra.
Samkvæmt lögum ber að byggja
tvær heilsugæslustöðvar fyrir
Hafnarfjörð, Garðabæ, Vatnleysu-
strandahrepp og Bessastaðahrepp.
í byggingu þeirra greiðir ríkissjóð-
ur 85% kostnaðar og viðkomandi
sveitarfélög 15%.
Stjórn Hrafnistu hefur hreyft
þeirri hugmynd að önnur þessara
stöðva yrði staðsett á I. hæð
hjúkrunarheimilisins. Bæði vegna
þeirrar miklu hjálpar sem slík
staðsetning yrði við byggingu
nauðsynlegrar aðstöðu fyrir aldr-
aða fólkið (vegna ríkisframlags-
ins) og af hagkvæmnisástæðum.
En á hjúkrunarheimilinu verður
að vera til staðar mest af þeim
búnaði sem til þarf á heilsugæslu-
stöð.
Þessi hugmynd á ekki fylgi hjá
viðkomandi sveitarfélögum og er
hún því sett til hliðar.
Engin lög kveða á um skyldu-
framlag til hjúkrunarheimila fyrir
aldraða. Þessi þjónusta fer fram
um nær allt land á spítölunum,
sem byggðir voru samkvæmt lög-
um sem þá giltu um 60% framlag
ríkis á móti 40% framlagi sveitar-
félaga.
Um þriðja áfanga hefur enn
ekki verið tekin ákvörðun.
Líkan af Hrafnistu í Hafnarfirði. I. áfangi til vinstri, II. áfangi — Hjúkrunarheimilið í miðið.
Midstýring
öldrunarmála
Mega áhugamenn hafa skoðanir?