Morgunblaðið - 05.04.1979, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 5. APRÍL 1979
33
leiðendum og hagnýtt sér það
besta, sem völ er á, á alþjóðlegum
mörkuðum.
Kennsla á sviði gagnavinnslu og
tölvufræða hefur aukist hin síðari
ár, einkum á vegum Háskóla
Islands. Nú geta menn fengið
gráðu í tölvunarfræði frá H.í. og
má það teljast verulegt átak á
þessu sviði. Tölvubúnaður hefur
verið efldur til muna á síðustu
3—4 árum og er nú notaður bæði
dag og nótt af miklum fjölda
stúdenta, kennara og rannsóknar-
aðilja. Nokkur kennsla í tölvu-
fræðum hefur einnig átt sér stað í
öðrum framhaldsskólum. Aðgang-
ur framhaldsskólanema að gagna-
vinnsluvélum er þó mjög takmark-
aður. IBM hefur frá upphafi haldið
hér regluleg námskeið í tölvun,
forritun og kerfisfræði og þjálfað
auk þess starfsfólk sem vinnur við
vélskráningu (götun). Mikill fjöldi
íslenskra tölvumanna hefur notið
þessara námskeiða.
Þeir sem starfa við gagna-
vinnslumál eða hafa áhuga á
hagnýtingu þessarar tækni, hafa
með sér félag —
Skýrslutæknifélag íslands — sem
stofnað var árið 1968. Félagið er
aðallega vettvangur skoðanaskipta
og fræðslu; það gefur einnig úr
með reglulegu millibili fréttabréf
talin vera hin fyrsta sinnar teg-
undar hérlendis. Vitund um gildi
upplýsingarauðlindarinnar vex þó
miklu hægar en fjölgun tækja-
kosts; er sú ójafna þróun mjög í
ætt við viðskiptalega hagsmuni
seljenda. Segja má, að ástand
upplýsingamála á Islandi sé væg-
ast sagt bágborið, ef litið er á
umfang fjárveitinga til helstu
upplýsingasafna á Islandi, þ.e.a.s.
til bókasafna.
Stefnumörkun á
sviði gagnatækni
I ýmsum ríkjum hefur verið
mörkuð stefna í gagnatækni eða
tölvumálum, til að styrkja full-
veldi og sjálfstæði viðkomandi
þjóðar. Þetta á bæði við um þróun
iðnríki á Vesturlöndum og um ríki
sem eru á svipuðu iðnþróunarstigi
og Island. Öflugustu iðnríki utan
Bandaríkjanna hafa t.d. öll lagt
áherslu á eflingu innlends tölvu-
iðnaðar til þess að losna úr ein-
okun bandarískra fyrirtækja á
þessu sviði. Öll Norðurlöndin
(utan Islands) hafa lagt grundvöll
að tölvuiðnaði. Smærri ríki, sem
hafa ekki eða telja sig ekki hafa
bolmagn til að ráðast í slíkan
iðnað, leggja áherslu á að efla
samningsaðstöðu sína gagnvart
(„Tölvumál"). Félagið hefur á síð-
ustu misserum einnig beitt sér
fyrir ýmsum sameiginlegum hags-
munamálum er varða almenna
þróun gagnatækninnar. Félagið
hefur t.d. sent frá sér ítarlega
umsögn um áðurnefnt frumvarp
til laga um „kerfisbundna skrán-
ingu persónuupplýsinga" og sam-
þykkt nýlega staðlaða samninga
um kaup, leigu og viðhaldsþjón-
ustu varðandi tölvubúnað, sem
mælt er með að notaðir verði í
viðskiptum milli tölvunotenda og
seljenda.
Þótt tölvunotkun sé orðin hluti
af daglegu lífi margra manna hér,
hefur engin könnun farið fram
hérlendis um þau félagslegu áhrif
sem hafa orðið eða verða af völd-
um aukinnar tölvuvæðingar. Það
liggur t.a.m. ekki fyrir, hvort
aukin sjálfvirkni hefur dregið úr
nýju atvinnuframboði eða hvort
tilfærsla til starfa tengdra tölvu-
rekstri (skráning, tölvun,
forritun...) hefur átt sér stað. Það
hefur ekki heldur verið athugað
hér hvaða áhrif tölvuvæðing hefur
haft á stjórnunarhætti, á þátttöku
launafólks í ákvarðanatöku og á
inntak starfa (verða störf vél-
rænni, fjölbreyttari,
flóknari,...?). Ef til vill má rekja
áhugaleysi á að kanna félagsleg
áhrif af tölvuvæðingunni til þess,
að verkalýðshreyfingin hefur ekki
sinnt þessum málaflokki, að því
best er vitað.
Gildi upplýsingaauðlind-
arinnar er smám saman að renna
upp fyrir stjórnendum og em-
bættismönnum. Til marks um það
má benda á stofnun
upplýsingaþjónustu Rannsóknar-
ráðs rfkisins á sviði tækni og
raunvísinda. Þessi þjónusta er
risafyrirtækjunum, sem ráða ferð-
inni í þessari iðngrein. Á stöku
stað er það ennfremur stefna
stjórnvalda að samhæfa gagna-
tækni alhliða efnahagsþróun sam-
félagsins eða nota þessa lykiltækni
fyrst og fremst við forgangsverk-
efni, s.s. við iðnþróun eða í þágu
menntunar og heilsuverndar.
Mikilvægi þess að þjóðríki taki
gagnatækni föstum tökum í þágu
uppbyggingar og þróunar hefur
leitt til þess að UNESCO ákvað
árið 1961 að setja á laggirnar
sérstaka deild að nafni IBI
(Intergovernmental Bureau for
Informatic). Frá 1969 hefur IBI
starfað að mestu leyti sjáfstætt en
fjöldi aðildarríkja IBI hefur aukist
jafnt og þétt. Á vegum IBI fer
fram samstarf þjóðríkja um
stefnumörkun og hagnýtingu
gagnatækninnar svo og samræm-
ingu og stöðlun þar sem við á. Um
70 ríki, jafnt aðildarríki IBI og
önnur ríki, hafa þegar tekið þátt í
störfum þessarar alþjóðarstofn-
unar. IBI hefur einkum beitt
kröftum sínum til að aðstoða
minni ríki við skilgreiningu á
vandamálum og á hugsanlegri
stefnumörkun í þessum efnum.
Niðurlag
í þessari grein hefur verið skýrt
frá eðli og þróun nýrrar greiner
sem nefnd er gagnatækni. Sér-
fræðingum víða um lönd kemur
saman um, að þessi nýgrein eigi
eftir að gerbylta atvinnuháttum
og daglegu lífi manna á næstu
áratugum. Jafnframt vara þeir við
þeim félagslegu afleiðingum, sem
stjórn- og stefnulaus beiting þess-
arar tækni getur haft í för með
sér: Samþjöppun framkvæmda-
valds og jafnvel gerræði, firringu
msnna á vinnustað, atvinnuleysi,
o.fl.
Þróun gagnatæknimála á
íslandi hefur ekki fylgt neinni
meðvitaðri stefnu heldur mótaðist
hún fyrst og fremst af sölutækni
innflytjenda. Fjölgun tækja til
gagnameðferðar hefur verið örari
en nýting þessara tækja og upplýs-
ingaauðlindarinnar. Gagna-
tækninni hefur verið beitt aðal-
lega við hagræðingu í verzlunar-
og þjónustufyrirtækjum. Not þess-
ara tækni í þágu frumvinnslu
greina og iðnaðar hefur verið lítil.
Tæknin hefur ekki heldur verið
beisluð — nema að takmörkuðu
leyti — í þágu félagslegra mark-
miða, eða í samræmi við forgangs-
verkefni í þjóðfélaginu. Osjálf-
stæði Islendinga gagnvart tækni-
framleiðendum og hið óeðlilega
markaðsástand sem hefur ríkt hér
á þessu sviði, fækka óþarflega
þeim valkostum, sem íslendingar
ættu að hafa, miðað við stöðu
tækni- og markaðsþróunar í heim-
inum.
Það er mat undirritaðs, að fjöl-
þætt átak í þessum efnum sé
nauðsynlegt, ef íslendingar vilja
takast á við þróunina og fyrir-
byggja vandamál, sem henni er
óhjákvæmilega samfara.
Átak á þessu sviði má gera með
ýmsum hætti. Efla þarf t.d.
fræðslu um eðli, möguleika... og
neikvæðar afleiðingar af völdum
gagnatækni. Stuðla þarf að skyn-
samlegri nýtinu upplýsingaauð-
linda, sem þegar eru til í landinu
og myndast hér. Koma skal í veg
fyrir tölvuvæðingu sem gerir störf
vélræn, skapar öryggisleysi eða
dregur úr atvinnu. Samtök launa-
fólks í landinu eiga hér verðugt
verkefni með höndum og ættu að
taka norsk verkalýðssamtök sér til
fyrirmyndar í þeim efnum. Setja
skal staðla, sem styrkja samnings-
aðstöðu og tryggja betur fjárfest-
ingar íslenskra tölvunotenda.
Marka skal innlenda stefnu í
gagnatæknimálum — bæði til
skamms og langs tíma — sem
myndi gera íslendingum kleift að
taka frumkvæði í þessari grein úr
höndum innflutningsaðilja og
virkja þessa lykiltækni með skipu-
legum hætti í þágu þjóðhagslegra
og félagslegra markmiða.
Elías Davíðsson
kerfisfræðingur
Aprfl 1979
VERZLUNARMANNAFÉLAG
REYKJAVlKUR
Fræðslufundur
um lífeyrismál
Verzlunarmannafélag Reykja-
víkur heldur fræöslufund um
lífeyrismál í kvöld, fimmtudag-
inn 5. apríl 1979 kl. 20.30, aö
Hagamel 4.
Frummælendur: Guömundur
H. Garöarsson og Jóhanna
Siguröardóttir.
Verzlunarmannafélag Reykjavík ur.
Geríð
verósamanburó
5 Ibs.
Pillsbury’s best
hveiti
kr.
351.-
Vorumarkaðurinn hf.
Ármúla 1 A. Sími 86111.
LITAVER — LITAVER — LITAVER — LITAVER — LITAVER —
Veitum rymilegan magnafslatt
Afsláttur sem um munar.
Litið við í
Lítaveri,
pví pað hefur
ávallt borgað síg
mm
Grensasvegi. Hreyfilshúsinu. Sími 82444
LITAVER — LITAVER — LITAVER — LITAVER — LITAVER —^