Morgunblaðið - 01.11.1979, Blaðsíða 30

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 1. NÓVEMBER 1979
Ragnar Elías-
son — S jötugur
Náinn samstarfsmaður minn
um árabil, Ragnar Elíasson af-
greiðslumaður hjá Bifreiðastöð
Steindórs, er sjötugur í dag. Hann
faeddist 1. nóvember 1909 að
Stóra-Mosfelli í Mosfellssveit,
sonur hjónanna Jóhönnu Krist-
jönu Bjarnadóttur frá Bollagörð-
um á Seltjarnarnesi og Elíasar
Jóhannssonar verkamanns í
Reykjavík.
Ragnar fór ungur maður troðn-
ar slóðir, á þeim árum, er leið
flestra lá á sjóinn. Sjómennsku
stundaði hann um árabil, og var
kyndari og síðar vélstjóri á togur-
um. Var hann t.d. samfellt í 11 ár
í skiprúmi hjá Halldóri skipstjóra
Þorsteinssyni í Háteigi.
Ragnar var á sjónum heims-
styrjaldarárin og kom ekki í land
fyrr en að þeim hildarleik loknum
og vel það, því sjómennsku hætti
hann árið 1949. Var hann síðast í
skiprúmi á togaranum Skúla
Magnússyni.
Þegar Ragnar fór í land gerðist
hann bifreiðarstjóri hjá Bifreiða-
stöð Steindórs, en þar hóf hann
starf á gamlársdag 1949. Starfaði
hann við akstur næstu ár eða þar
til hann tekur við afgreiðslustarfi
á stöðinni árið 1952 og starfar
hann enn í dag við það starf.
Ragnar nýtur að verðleikum
vinsælda og virðingar eldri sem
yngri samstarfsmanna, enda er
Ragnar gæddur þeim góðu eigin-
leikum að eiga auðvelt með að
umgangast og starfa með öðru
fólki.
Það hefur verið þessu fyrirtæki
mikil gæfa að hafa haft marga
góða og trausta menn á borð við
Ragnar Elíasson í starfi árum og
áratugum saman. Ber ég í huga
nér góðar minningar og þakkir til
eirra.
Þann 16. júní 1934 kvænist
gnar alveg einstakri ágætis-
’u, Guðlaugu Helgadóttur. Þeir,
ekki þekkja það af eigin
islu, munu ekki gera sér grein
því hve vandasamt það starf
yrir húsmóður að vera gift
'ii, sem vinnur vaktavinnu
;tímum saman, á annarlegum
a sólarhringsins. Á þetta hefur
■annarlega reynt í hjónabandi
nars og Guðlaugar og hún
sýnt þann skilning og dug
til þurfti. Þetta hefur verið
ómetanlegur styrkur fyrir Ragn-
ar, veit ég af kynnum mínum við
þau hjón bæði.
Ragnar og Guðlaug eiga sér
sumarhús í Sléttuhlíð, rétt sunnan
Hafnarfjarðar, þar .sem þau dvelj-
ast nær öllum frístundum sem
gefast. Það er ánægjulegt, þegar
litið er inn til þeirra að sumarlagi
að líta verk þessara samhentu
hjóna, en þar er blómskrúð mikið
og trjágróður, sem hugsað hefur
verið vel um og gróðursettur af
þeim hjónum sjálfum. Ég hefi oft
dáðst að því, hvað öllu er þar vel
fyrir komið.
Ragnar og Guðlaug eiga tvær
dætur: Jóhönnu, sem gift er Árna
Stefáni Jónssyni skipstjóra, þau
eru búsett í Kanada, og Guðlaugu,
gifta Ásgeiri B. Ellertssyni yfir-
lækni hér í Reyjavík.
Nú eftir áratuga vináttu og
samstarf er margs að minnast,
sem þakkað skal í dag á þessum
merka degi í lífi Ragnars. Störf
hans í þágu fyrirtækisins, þar sem
hann hefur sýnt fádæma reglu-
semi á öllum sviðum og stjórn-
semi, verða seint þökkuð sem
skyldi.
Ragnari og fjölskyldu hans færi
ég einlægar árnaðaróskir á sjö-
tugsafmælinu, þakka honum
ánægjulegar samverustundir í
starfi og utan þess. Megi vinátta
okkar enn sem hingað til vera
einlæg og fölskvalaus og Bifreiða-
stöð Steindórs fá að njóta starfs-
krafta Ragnars sem lengst.
Lifðu heill!
Kristján Steindórsson.
Ragnar Elíasson, eða hann
Raggi hjá Steindóri, eins og hann
er kallaður í daglegu máli manna
á milli, er sjötugur í dag. Hann er
fæddur á Stóra-Mosfelli í Mos-
fellssveit, 1. nóvember 1909, sonur
hjónanna Jóhönnu Bjarnadóttur
og Elíasar Jóhannssonar, þá
vinnumanns á prestsetrinu hjá
séra Magnúsi. Þegar Ragnar var á
öðru ári fluttust foreldrar hans til
Reykjavíkur, þar sem hann hefur
verið búsettur æ síðan, og telst
hann því nú vera einn af eldri
borgurum Reykjavíkur. Ragnar er
af stórri fjölskyldu kominn, alls
urðu börnin 8, þar af komust 7 til
manndómsára, og eru þrjú eftir-
lifandi í dag.
Ragnar var elstur í hinum stóra
barnahópi. Eins og atvinnuhættir
og aldarandi voru á ungdómsárum
Ragnars og fjölskyldan stór, var
krafist, að allir legðust á eitt við
að aðstoða við að færa björgina í
bú eftir því sem aldur og orka
leyfðu. Það var í þá daga, sem
engar almannatryggingar voru til
og ekkert sem hét að fá borgað
með börnum, því þurftu allir að
duga vel. Voru fyrstu störfin að
snúast í ýmsu er léttu undir með
heimilinu. Ragnar fór til starfa er
hann var á fermingaraldri. Gerð-
ist þá hjálparkokkur á togaranum
Skúla fógeta. Þar með hófst sjó-
mannsferill hans er stóð óslitið í
aldarfjórðung. Ragnar var á ýms-
um skipum og bátum, en gerist
skipsverji á togaranum Max
Pemperton árið 1934. Var hann á
Maxinum ýmist sem háseti, kynd-
ari eða vélstjóri í fast að áratug,
eða þar til skipið fórst árið 1943. Á
þessum tíma var með skipið hinn
kunni hörkuduglegi skipstjóri og
aflamaður Pétur Maack, og út-
gerðarmaðurinn var Halldór í
Háteigi, sá kunni brautryðjandi í
togaraútgerð íslendinga. Það var
eins og hvert annað Guðs almætti
hefði haldið verndarhendi yfir
Ragnari í sambandi við hinstu
ferð togarans Max Pempertons, en
hann fórst með allri áhöfn á
heimleið af veiðum fyrir Vestur-
landi. Ragnar var þá í fríi ásamt
nokkrum öðrum félögum sínum og
biðu þeir eftir að taka á móti
skipinu í Reykjavík til þess að
fara í Englandssiglingu. En Max-
inn sigldi aldrei aftur inn á
Reykjavíkurhöfn. Sannast hér
ennþá einu sinni máltækið, „að
sjaldan verður feigum forðað eða
ófeigum í hel komið“. Það er stórt
sálarlegt áfall fyrir sjómann að
þurfa að horfa á eftir heilli
skipshöfn samskipsmanna í djúp
hafsins, og finna til með ástvinum
þeirra angistar- og sorgartilfinn-
ingar. En slík hafa örlög íslenzkra
sjómanna ávallt verið og endur-
taka sig ár eftir ár. Þetta er sú
fórn er Ægir krefst sér til handa
fyrir sínar ríkulegu gjafir, sem
eru tilvera íslenzku þjóðarinnar.
Þeir menn, sem slíka reynslu hafa
öðlast, eru þakklátari Guði fyrir
það líf og þá hamingju, sem þeir
hafa orðið aðnjótandi.
Eftir að Maxinn ferst er Ragnar
á togurum frá Reykjavík til 1944,
en gerist þá skipstjóri á togaran-
um Faxa frá Hafnarfirði, sem var
undir skipstjórn hins kunna afla-
manns Sigurjóns Einarssonar,
tengdaföður míns, sem kenndur
var við Garðar. Þótt við Ragnar
séum náskyldir, höfum við ekki
kynni hvor af öðrum fyrr en
Ragnar kom um borð á togarann
Faxa, en þar var ég loftskeyta-
maður. Það leið ekki langur tími
þar til við kynntumst og gerðum
okkur ljósa frændsemi okkar. Með
okkur tókst góð vinátta, sem hefur
varað ávallt síðan. Sigldum við
Ragnar saman á Faxa fram yfir
stríðslok. Ragnar hættir sinni
sjómennsku 1949, er hann gerist
starfsmaður á bifreiðastöð Stein-
dórs. Steindór Einarsson var mik-
ill og röggsamur stjórnandi, og
gerði miklar kröfur til sjálfs sín
og þeirra manna, sem hann hafði
undir sinni stjórn. Hann var
mikill mannþekkjari, og kunni vel
að meta störf góðra starfskrafta.
Ekki hafði Ragnar starfað nema
eitt ár, er Steindór réð hann til
afgreiðslustarfa. Mikill erill og
álag hefur fylgt þessu starfi.
Afgreiðslumaðurinn hjá Steindóri
er tengiliðurinn milli viðskipta-
vinanna annars vegar og fyrirtæk-
isins og ökumannanna hins vegar.
Ríður á miklu, að sá maður, sem
gegnir slíku ábyrgðarstarfi, hafi
prúðmannlega framkomu, og sé
traustur og ábyggilegur í starfi.
Það geta allir borið um, er kynnst
hafa Ragnari, að ekki fyrirfinnst
maður, sem er ríkulegar gæddur
þessum mannkostum. Ragnar á nú
í desember 30 ára starfsafmæli
hjá Steindóri, er það vísasti vott-
urinn um traustleika Ragnars.
Ragnar hefur ávallt tekið
ákveðið undir það, að hann sé
undir heillastjörnu fæddur, og
hafi verið mikill lánsmaður.
Sterkasti þátturinn í hamingju
hvers manns er valið á hinum
kvenlega förunaut. Ragnar hefur
ávallt sagt, að þar hafi heilladís-
irnar verið honum hvað hliðholl-
astar er þær leiddu saman ævi-
braut hans og eiginkonunnar,
hennar Guðlaugar Helgadóttur.
Til hjúskaparins var af litlum
efnum stofnað í erfiðu árferði. En
þótt efnisgæðin hafi í byrjun verið
af skornum skammti, ríkti ávallt
hamingja og elska á heimili þeirra
Ragnars og Guðlaugar. Þeim varð
tveggja dætra auðið, sem eru
giftar, önnur búsett í Kanada en
hin hér í R.vík. Barnabörnin eru
orðin 6, og langafabörnin eru tvö.
Ragnar hefur lifað mikinn tíma.
Er hann fæddist í þennan heim og
öll uppvaxtarárin býr íslenzka
þjóðin við sára fátækt, landið
algjörlega vanþróað í tæknilegu
tilliti, nema hvað íslendingar eru
rétt að byrja að taka hina vélrænu
orku í þjónustu sína í fiskiskipa-
flotanum, sem verður svo undir-
staðan fyrir þeirri tækni og efna-
hagsbyltingu, sem fylgir í kjölfar-
ið á næstu áratugum, og stendur
raunar yfir enn þann dag í dag.
Hann hefur lifað þann tíma, er
þekktur stjórnmálamaður, liðinn,
lýsti á þann veg, „að þjóðin hefði
komist úr fátækt til bjargálna."
En Ragnar hefur gert meira en að
lifa þennan tíma, hann er einn
þeirra mörgu einstaklinga, sem
svo sannarlega lögðu hönd á
plóginn með vinnuframlagi sínu í
fremstu víglínu, til þess að gera
þjóðinni mögulegt að horfa í dag á
þá uppbyggingu og búa við þær
efnislegu allsnægtir, er hún lifir
við í dag. Þetta kostaði fórnir, það
er mikil fórn og sjálfsafneitun að
dveljast fjarri ástvinum sínum og
heimili langtímum saman, eins og
krafist var í ríkum mæli hér áður
fyrr af sjómönnum, og er raunar
krafist enn. Það þekkja þeir, er
reynt hafa, þótt himnaríkisham-
ingja endurfundanna bæti mikið
upp. Þjóðin stendur svo sannar-
lega í þakkarskuld við þá menn og
konur, sem hafa lifað og starfað á
þessum tíma.
Ég vildi að lokum óska Ragnari,
Laugu og allri fjölskyldunni til
hamingju með þessi merku tíma-
mót. Vona að þau eigi eftir að fá
að njóta hvors annars um mörg
ókomin ár á hinu hlýlega, vandaða
og listræna heimili þeirra, og í
þeim unaðslundi er þau hafa
ræktað og byggt í Sléttuhlíð.
Ragnar tekur á móti gestum í
Síðumúla 11 eftir klukkan 8 í
kvöld.
Pétur Guðjónsson.
Ugrún Valbergsdóttir:
Leiklistargagnrýnend
ur — hverjir eru það?
„So nicht" hrökk upp úr karli
nokkrum vestan við múrinn fyrir
tæpum áratug. Þótt karlinn sé að
mestu gleymdur, þá lifir þessi
upphrópun hans og er notuð við
alvarleg tækifæri.
So nicht varð mér semsé að orði
eftir lestur leiklistargagnrýni í
Morgunblaðinu þann 23.10 1979
eftir splunkunýjan leiklistargagn-
rýnanda, Ólaf M. Jóhannesson
(B.A. í ensku og bókmenntasögu),
um Ofvita Þórbergs í leikgerð
Kjartans Ragnarssonar.
Það hefur að vísu aldrei þótt
sæma að leikari skipti sér af
skrifum leiklistargagnrýnenda —
hann gæti þá t.d. átt það á hættu
að fá slæma dóma hjá viðkomandi
Komin er út Ijóðabókin Skref í
áttina eftir Jónas Friðgeir EHas-
son. Er þetta önnur Ijóðabók
höfundar, en hin fyrri er Mér
datt það i hug og kom út 1976.
Höfundur gefur bókina út, en
Letur prentaði.
Jónas Friðgeir Elíasson er
það sem eftir er — en ég er á
annarri skoðun, mér finnst okkur
leikurum vera málið skylt og
alvarlegra. en svo, að hægt sé að
afgreiða það með afskiptaleysi og
fyrirlitningu á vinnu viðkomandi
manna.
Á meðan allt bendir til þess að
leiklist íslendinga sé að verða að
sjálfstæðu listformi — þar sem
fullkomin tenging allra þeirra
þátta, sem skapa listræna heild á
sér stað — þá hrapar gagnrýni
blaðanna niður á plan uppskafn-
ingslegrar áhugamennsku, sem er
ekki einungis hrópleg móðgun við
alla þá listamenn, sem standa að
baki hverri leiksýningu, heldur
einnig við áhorfendur, sem smátt
- Ný ljóðabók
fæddur í Bolungarvík 1950 og
hefur dvalið að mestu á ísafirði og
stundað þar störf til sjós og lands.
í skrifum Jónasar kemur fram úr
hvaða jarðvegi hann er sprottinn,
stundum er veruleikinn ljúfur og
stundum sár, en alltaf sannur,
segir á bókarkápu.
og smátt meðtaka þá þróun, sem
verður og vilja gjarnan vera
dómbærir á það, sem einkennir
góða sýningu í atvinnuleikhúsi.
Ahorfendur og um leið lesendur
blaðanna ætlast til þess að sá, sem
titlar sig leiklistargagnrýnanda,
hafi ögn meira vit á listinni en
þeir sjálfir, þess vegna m.a. lesa
þeir gagnrýni í blöðunum. Þannig
finna þeir e.t.v. forsenduna fyrir
því, af hverju eitthvað var vont og
annað gott. Þannig geta þeir líka
orðið „betri áhorfendur," þ.e.
dómbærari á list leikhússins.
Hvenær skyldi renna upp sá
dagur, að dregin verða skýr skil á
milli bókmennta og leiklistar?
Þetta eru að vísu skyldir heimar,
en afar fjarskyldir. Ef leiklist
væri það sama og bókmenntir
hefði Kjartan Ragnarsson t.d.
áreiðanlega ekki séð ástæðu til að
gera leikgerð af Ofvitanum, því
bókin stendur svo sannarlega fyrir
sínu.
Leikhúsið fer fram á „betri"
gagnrýni, það er ekki að biðja um
jákvæða gagnrýni, — hún þjónar
hvort eð er engum tilgangi, nema
hún eigi við rök að styðjast — en
Skref í áttina
Sigrún Valbergsdóttir.
leikhúsið heimtar gagnrýni, sem
byggð er á þekkingu á leikhúsinu
og þeirri list, sem þar fer fram. Sú
gagnrýni á að vera þáttur í þróun
íslenskrar leiklistar. Það er ekki
nóg að hafa skrifað ritgerð í
bókmenntum og ensku um þætti
þriggja leikverka og að hafa feng-
ist við myndlist til að geta gerst
leiklistargagnrýnandi (ég tek hér
menntun Ólafs M. Jóhannessonar
einungis sem dæmi, en fleiri
gagnrýnendum er heimilt að bíta í
sneiðina).
Kunnáttuleysi þeirra kemur
fram í síðasta lagi þegar þeir fara
að fjalla um hluti, sem ekki voru í
sýningunni, en þeir hefðu viljað
hafa með. Sbr. þegar Ólafur M.
Jóhannesson talar um „of litla
notkun leikhljóða" og „þar hefði
mátt heyrast í rigningu" í Ofvit-
list og talar um tungl eða gula
hringi, sem hefði verið gaman að
hafa með á myndinni?). Lág-
markskrafa er að gagnrýnandi
geri sér grein fyrir að til er
nokkuð, sem heitir stíll eða stílis-
eruð útfærsla á leikverki. Og
hversu nær erum við um list
leikarans, sem „hefur náttúrulegt
göngulag upphafinna manna og
ekki skemmir höfuðlagið, góð
týpa“?
Hvert er verksvið leikstjóra,
höfundar, leikmyndateiknara,
ljósameistara, tónskálds, þýð-
anda? Hvernig getur gagnrýnandi
skrifað um þetta, þegar hann
hefur aldrei komið að tjaldabaki
og hefur ekki hugmynd um hvern-
ig verksvið þessara aðila tengist?
Samt leyfir hann sér að kveða upp
dóma. Það er undarlegt að list-
grein, sem nýtur jafn almennra
vinsælda og leiklistin skuli ekki fá
maklegri umfjöllun en raun ber
vitni.
Því ekki að sleppa mönnum við
gagnrýnendastimpilinn og hafa í
staðinn viðtal við nokkra áhorf-
endur að sýningu lokinni. Þeim
myndi áreiðanlega ekki líða jafn
illa í dómarasætinu og gagnrýn-
endum.
Auðvitað er þessi tillaga út í
hött, því leiklistinni og
áhorfendum veitir svo sannarlega
ekki af kunnáttusamlegri gagn-
rýni.
Hér hafa dagblöðin hlutverki að
gegna og það hlutverk hafa þau að
mestu vanrækt.