Morgunblaðið - 22.11.1979, Blaðsíða 30

Morgunblaðið - 22.11.1979, Blaðsíða 30
30 MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 22. NÓVEMBER 1979 Þórir S. Guðbergsson: arhátta, sem mynda varnar- múr á milli innri og ytri veruleika þannig að svigrúmið á mörkum þeirra hverfur. Að áliti Winnicotts geta athafnir mannsins eingöngu verið skap- andi á þessu millisviði, sem hann kallar „möguleikasvið" — þar er sköpunargáfan virk.“ Guðný benti einnig á, að hún héldi því þó ekki fram, að ofannefndar hugmyndir væru algildur sannleikur, en að hennar áliti vörpuðu þær ljósi á eðli lista og það sérstæða hlutverk, sem þær geta gegnt í uppeldi og námi barna. Grundvallarþarfir barnsins fyrir ástúð tilfinningalegt öryggi og manneskju- leg samskipti Fram kom í erindi Guðnýj- ar, að rannsóknir bentu ótví- rætt til þess, að áhrifamestu aðilarnir í félagsmótun barna væru foreldrarnir, en næstir að mikilvægi væru félagar, barnaheimili, skóli og fjöl- miðlar. Sagði Guðný, að sá heimur, sem barnið kæmist oft í kynni við, hinn ytri veruleiki, væri heimur ofurmenna og fyndi barnið fljótt til vanmátt- ar síns gagnvart ofurmennum þessa heims og annars og tæki þá kvíðinn að segja til sín. í framhaldi af þessu spyr Guð- ný: „En hvernig fara foreldrar og þjóðfélagið að því að losa barnið við kvíðann, sem hlýst m.a. af þessum uppgötvunum, og að uppfylla grundvallar- þarfir barnsins fyrir ástúð, tilfinningalegt öryggi og manneskjuleg samskipti? Auð- vitað er það einstaklingsbund- ið hvað foreldrar gera, en neyslukapphlaupið og tilheyr- andi tímaleysi býður mörgum upp á einfalda lausn: Eitthvað er keypt handa barninu, ástúð er sýnd með hlutum. Foreldr- arnir vilja vel, en stundum virðast þeir gleyma að tilfinn- ingalegum þörfum barnsins er erfitt að fullnægja með hlut- um. Innri heimur barnsins gerir uppreisn og barnið verð- ur eirðarlaust og óánægt. Að utan skapast líka kvíði. Barnið þekkir ekki hinn flókna ytri veruleika, það er einangrað í einkalífinu. Það þekkir lítið til vinnustaðar foreldra, er gjarn- an á dagheimili eða í skóla, sem eru í lausum tengslum við þjóðfélagið sjálft. En í gegnum sjónvarp, bíó, bækur og blöð | hellast yfir þau áreiti, sem þau skilja ekki.“ Skapandi starf veitir andlega fullnægju „Ég er þeirrar skoðunar," sagði Guðný, „að listir geti aukið sjálfsskilning barnsins og skilning þess á umhverfi sínu eins og ég nefndi hér að framan. Slík list ætti að mið- ast að því, að barnið kynnist samfélaginu og menningu sinni sem best, með öllum sínum innbyggðu árekstrum og ógnunum. Um leið og hið óþekkta verður þekkt minnkar kvíðinn. Barninu líður betur og það er betur undir það búið að laga sig að umhverfinu og breyta því.“ Lagði Guðný áherslu á, að nauðsynlegt væri að barnið hefði möguleika á að ræða við og eiga samskipti við aðra, þar sem þroskabreyt- ingar ættu sér helst stað, þegar gagnvirkt samband tæk- ist milli einstaklings og um- hverfis. Barnið þyrfti t.d. að geta rætt bókmenntaverk við foreldra sína eða kennara, leikrit við leikara, foreldra eða kennara. „Margt í okkar samfélagi," sagði Guðný, „getur hindrað það, að sköpunargáfan fái að njóta sín. Mikill þrýstingur er á aðlögun að gildandi normum og lítið rúm fyrir einstaklings- frávik. Andrúmsloftið er hlað- ið spennu og kvíða, blind efnishyggja er ráðandi. Æ fleir fólk virðist afla sér menntunar í þeim tilgangi fyrst og fremst að komast í góða þjóðfélags- stöðu eða í von um góðar tekjur, frekar en til að öðlast andlegan þroska." Sagði ræðu- maður, að skapandi starf veitti andlega fullnægju og teldi hann því rétt, að sköpunargáfa barnsins væri efld en ekki niðurdrepin., Yrði þetta þeim mun brýnna, eftir því sem tæknin lengdi mannsævina og stytti vinnudaginn. Lýsti Guðný síðan hvernig unnt væri að þjálfa upplifun hjá barninu bæði í námi og á heimilum, og hversu nauðsyn- legt það væri, að barnið fengi að tjá sig í mörgum greinum lista, fengi að taka þátt í skapandi starfi. Lagði hún svo áherslu á, að verulegt átak yrði gert til að jafna mögu- leika allra barna til að njóta listar — að listir yrðu ekki einkaeign þeirra barna, sem eiga „menningarlega" sinnaða foreldra. Gildi lista í uppeldi og námi barna Listir geta aukið sjálísskilning barnsins „Skapandi starf veitir andlega fullnægju og er því æskilegt, að sköpunargáfa barnsins sé efld en ekki niðurdrepin,“ sagði Guðný Guðbjörnsdóttir sálfræðingur á ráðstefnu listamanna um barnamenningu. Eins og fram hefur komið hér í blaðinu, hélt Bandalag íslenskra listamanna ráð- stefnu á Hótel Borg 11. nóv. sl. Ráðstefna þessi var helguð börnum í tilefni barnaárs og var fjallað um „barnamenn- ingu“ út frá ýmsum sjónarhóli og sérstakur gaumur gefinn þætti lista og menningar í lífi barna á Islandi. Kom greini- lega fram í ræðum frummæl- enda svo og í umræðum hópa, að þörf er á sókn á þessu sviði og nauðsynlegt að auka skiln- ing yfirvalda og forráðamanna barna á gildi lista og listrænn- ar tjáningar í lífi barna. Fyrir hádegi voru flutt tvö erindi, og verður hér drepið á helstu atriði í erindi Guðnýjar Guðbjörnsdóttur sálfræðings, sem hún kallaði „gildi lista í uppeidi og námi barna“. Sagði Guðný, að hugtakið listir væri „sértækt og yfirgripsmikið, en oftast dettur mönnum í hug eftirfarandi fyrirbæri, þegar þeir heyra hugtakið listir: eitt- hvað fallegt og skapandi, sem auðgar andlegt líf manna, þróar hugarflug þeirra og til- finningar. Um þetta má karpa, en ég mun reyna að rökstyðja þá skoðun hér á eftir, að gildi lista í uppeldi og námi barna felist fyrst og fremst í því, að listir geti aukið sjálfsskilning barnsins og skilning þess á umhverfi sínu, ýtt undir til- finningalega vellíðan, örvað fegurðarskyn þess og sköpun- argáfu, en þessir eiginleikar geta síðan haft mikil áhrif á atferli og aðlögun barnsins í leik og starfi. Eg legg áherslu á, að listir geti gegnt þessu hlutverki, en þar með er ekki sagt, að sú sé raunin um uppeldi þorra íslenskra barna.“ Innri og ytri veruleiki að ytri veruleikanum veldur vanrækslu á þeim innri, þá er gjaldið æði hátt. Því flóknari og hlutgerðari sem tilveran er, því meir er okkar innri heimi ógnað með þeim afleiðingum, að hann verður kröfuharðari og truflar samskiptin við ytri heiminn. Fram koma kvíði, aðlögunarerfiðleikar og slæm geðheilsa og einstaklingurinn myndar varnarhætti gegn kvíðanum. Kvíðafullt barn grípur mikið til slíkra varn- „Á tímum tækniframfara og dýrtíðar ber æ meira á þvi ljóta í umhverfinu, mengun umhverfis og mannlífs. Listir geta auðveldlega beint athygli barna að þvi sem fagurt er, og eflt þannig fegurðarskyn, en telja má vist, að slikt hafi áhrif á vellíðan fólks og veiti börnum gott veganesti til framtiðarinn- ar.“ Máli sínu til stuðnings vitn- aði Guðný í Winnicott sál- könnuð og uppeldisfræðinginn Witkin, og studdist hún nokk- uð við hugmyndir þeirra og greinarmun á því, sem þeir kalla innri og ytri veruleika: „Til er sá heimur eða veruleiki, sem heldur áfram að vera til hvort sem ákveðinn einstakl- ingur er til eða ekki. Þessi veruleiki er óþekktur barninu, þegar það fæðist, en barnið þarf að kynnast honum til að geta aðlagast eða breytt um- hverfi sínu. Til er annar veru- leiki, heimur, sem eingöngu er til vegna þess að einstakling- urinn er til. Þetta er okkar innri veruleiki eða hugarheim- ur, skynjanir okkar, hugarflug, tilfinningar og draumar. I innri veruleikanum erum við ein en í þeim ytri höfum við samskipti bæði við félagsheim- inn og efnisheiminn. Fyrrnefndir fræðimenn telja, að það sé nauðsynlegt fyrir geðheilsu hvers manns að geta gert greinarmun á þess- um heimum, enda þótt flestir hafi tilhneigingu til að rugla þeim dálítið saman. Ef lífsbar- átta eða aðlögun einstaklings •***.■■**«, :*■ X.” Jt* ^ Fyrstu kynni barnsins af skapandi starfi eru í leiknum. I leik við önnur börn fá þau mynd af samfélaginu. „Fólk lifir hvert á öðru ekki hvert með öðru,“ sagði ræðumaður.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.