Morgunblaðið - 22.11.1979, Blaðsíða 32

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 22. NÓVEMBER 1979
32
Páll V.
Daníelsson
skrifar:
Nú hefur vinstri stjórn hrökklast
frá völdum eftir rúmt ár stjórnleys-
is og úrræðaleysis. Kosningar hafa
verið ákveðnar í byrjun desember
og fólk veltir fyrir sér hvað þá taki
við.
Hvernig sem úrslit þeirra kosn-
inga verða er ljóst að út úr þeim
ógöngum sem íslenska þjóðin er
komin í verður ekki komist án þess
að snúa frá því miðstýrða, kostnað-
arsama og verðbólguhvetjandi
stjórnkerfí, sem hér ríkir og til
aukinna áhrifa einstaklinga og
byggðarlaga um ákvörðunarrétt í
þeim málum, sem hægt er að leysa
í heimabyggð og af því fólki sem
best til þekkir af eigin reynslu.
Nauðsynlegt er að fara nýjar leiðir
til umbóta fyrir hinn almenna
launamann og sem jafnframt geta
orðið hvati til eflingar arðbærs
atvinnulífs.
Þjóðfélagið þarf
að einfalda
Opinbera stýringin og skömmt-
unin á einu og öðru sviði hefur gert
þjóðfélagið alltof flókið. Fólk' þekk-
ir ekki kostnaðarþættina í um-
hverfi sínu. Þessu þarf að breyta til
þess að hægt sé að nýta þá miklu
orku, sem í fólkinu býr til þess að
takast á við vandann. Einföldun
þjóðfélagsins er því fyrsta skrefið,
sem stíga þarf. Eini flokkurinn,
sem það gæti gert er Sjálfstæðis-
flokkurinn, þótt hann þurfi að
breyta í ýmsu fyrri starfsháttum til
þess að það megi takast.
Hér á eftir skal bent á örfá
grundvallaratriði, sem snerta beint
hvern einstakling og verða til að
auka valfrelsi hans, styrkja sjálf-
stæði hans og efla heimilin og
fjölskylduna. Einnig leysa á ein-
faldan hátt afkomumöguleika
þeirra, sem við skerta starfsgetu
búa í einhverri mynd.
Jöfnun launa
Launasamningar eru orðnir allt-
of flóknir. Þar þarf að verða
breyting á. Lágu launin þurfa að
hækka og launabil að minnka. Það
er hægt að gera með því að fella
niður öll launatengd gjöld o.fl. og
nota þau til beinna launahækkana.
Jafnframt yrði kaupgreiðsluvisitala
að miðast við þjóðartekjur og
viðskiptakjör. Launagreiðendur
þurfa eðeins að reikna bein laun og
greiða þau, þar með er uppgjöri við
launþega og þeirra vegna lokið.
Engin kostnaðarsöm eftirkaup við
útreikning, eftirlit og ráðstöfun
launatengdra gjalda.
Afnám beinna skatta
í kjölfar þessara breytinga þarf
að afnema beina skatta af launa-
tekjum. Það er nauðsynlegt til þess
að launajöfnuður komist á. En
grundvöllurinn undir þessari breyt-
ingu er sá, að launin séu notuð til
þess að jafna tekjunum á ævina
alla og tryggja afkomu fólks ef það
verður vanbúið vegna heilsubrests
að afla sér tekna. Veikindadagar
umfram t.d. 12 daga, sami fjöldi í
öllum starfsgreinum, flyttust yfir á
lífeyrissjóð. Það mundi auka mjög á
jafnrétti og fólk með óörugga heilsu
ætti auðveldara með að fá vinnu.
Lífeyrissjóður fyrir
alla landsmenn
Stofnaður verði gegnumstreym-
islífeyrissjóður fyrir alla lands-
menn. Launþegar fjármagni hann
að fullu af eigin tekjum. Launa-
flokkar lífeyrissjóðsins séu t.d. 5—7
og óháðir launaflokkum almenna
launakerfisins. Fólk geti valið sér
launaflokk en verði þó að greiða
síðustu 15 árin fyrir 65 ára aldur
eftir þeim launaflokki, sem hann
ætlar að taka eftirlaun eftir. Eftir-
laun verði það há, að fólk haldi
áfram að greiða lífeyrissjóðsgjöld
Laun fyrir
heimilisstörf. —
Verðtryggður
lífeyrissjóður
fyrir alla lands-
menn. — Afnám
tekjuskatts af
launatekjum. —
Jöfnun launa.
— Leið til jafn-
réttis og einföld-
unar. — Aukið
sjálfræði ein-
staklinga og
heimila.
alla ævi og sé þannig þátttakendur
í framvindu daglegs lífs.
Laun íyrir
heimilisstörí
Hlutverk lífeyrissjóðsins er að
greiða eftirlaun, örorkulífeyri, laun
í veikindum og laun fyrir heimil-
isstörf. Allur líféyrir yrði einstak-
lingslífeyrir og allir gætu strax
fengið fullan og verðtryggðan
lífeyri. Við þetta fengi fólk frjálst
val um það hvaða gæði það vildi fá
fyrir fjármuni sína en þyrfti ekki
að vera háð því að misviturt
ríkisvald skammtaði ókeypis ýmsa
vöru eða þjónustu, öllum eins, og
þeir, sem ekki hentaði slíkt fengju
bara alls ekki neitt.
Þetta mundi auka mjög jafnrétti
milli karla og kvenna svo og þeirra,
sem skerta starfsgetu hafa. Og
þegar búið er að tryggja fólki
lífvænlegar tekjur er ekki lengur
þörf fyrir margskonar tryggingar á
fólki, sem valda miklum kostnaði í
þjóðfélaginu og stórum útgjöldum
fyrirtækja, sveitarfélaga og ríkis.
Við mat á heimilisstörfum verði
fyrst og fremst miðað við aldur og
heilbrigði barna, þannig að full
laun væru greidd á meðan barn
væri t.d. innan 6 ára aldurs. Undir
laun fyrir heimilisstörf féllu
síðustu 3 mánuðir meðgöngutíma.
Jafnframt yrði hætt niðurgreiðsl-
um á dagvistunarstofnunum.
Hálfsdagsstörf
Þá er nauðsynlegt að skapa
hálfdagsstörf í þjóðfélaginu í- miklu
ríkari mæli en nú er og gera
vinnutíma sveigjanlegri. Ætti m.a
aldrað fólk að eiga þess kost að geta
fengið að vinna í hálfu starfi ef
heilsa leyfir t.d. jafnmörg ár eftir
70 ára aldur eins og það vinnur
mörg hálf ár á tímabilinu 56—70
ára. Jafnframt því þarf að vera
hægt að taka hálf eftirlaun.
Stjórnvaldið
dreift
Þótt lífeyrissjóður eins og hér um
ræðir þurfi að vera ein heild vegna
samtryggingar, þá er nauðsynlegt
að hann starfi í deildum eftir
byggðarlögum svo að hægt sé að
nýta sem best staðarlega og per-
sónulega þekkingu við stjórnun
sjóðsins. Er þá auðveldara að koma
í veg fyrir mistök, sem alltaf er
nokkur hætta á.
Afdrifaríkar
breytingar
Hér yrði um mjög miklar breyt-
ingar að ræða. I stað miðstýrðs
módelþjóðfélags kæmi frjálst þjóð-
félag þar sem einstaklingarnir og
heimilin hefðu full umráð yfir
sjálfsaflafé sínu, vissu hvað þau
væru að borga og gætu valið þá
vöru og þjónustu, sem þau vildu
kaupa. Fólk losnaði við opinbera
skömmtun sósialkapítalismans og
gæti bjargað sér sjálft í stað þess
að taka við niðurgreiðslum eða
gjöfum úr félagsmálapakkaskjóð-
unni, sem nýtist fólki mjög mis-
jafnlega og veldur því geysilegu
misrétti í raun. Rándýrt lífeyris-
sjóðakerfi um 100 lífeyrissjóða félli
niður og gæti fé þeirra gengið til
íbúðarlána, en þau mál þarf að
einfalda svo að fólk geti fengið
a.m.k. 80% lán í lánastofnun í
byggðarlagi sínu. Gegnumstreym-
islífeyrissjóður eins og hér um
ræðir mundi jafna lífskjörin á
einfaldan hátt og hann er um leið
orðinn almennt tryggingarfélag svo
að annarra trygginga á fólki er ekki
þörf.
Hér er drepið á eitt mál til þess
að vekja umræðu um leiðir út úr
þeim vítahring, sem þjóðin er
komin í og stöðugt gengur á rétt,
frelsi og umráðafé einstaklinga og
heimila.
Mörg önnur mál þyrfti að ræða,
en grundvallarstefna þeirra, sem
unna frelsi og mannréttindum hlýt-
ur að vera sú, að ríkið skili aftur til
einstaklinga, samtaka þeirra og
byggðarlaga þeim völdum, sem það
hefur undir einu eða öðru yfirskini
hrifsað til sín og engin sýnileg þörf
fyrir að stjórnað sé af ríkisvaldinu.
Enda virðist ljóst að milliliðakostn-
aður stjórnvalda, sé einn mesti
verðbólguvaldurinn í þjóðfélaginu.
I leit að
nýjum leiðum
Þórður Jónsson, Látrum:
Þóknun veðurathugunarfólks
Það var nú fyrir skömmu, að ég
taldi mig hafa séð einhvers staðar
í blaði, að veðurathugunarmaður
eða kona væri að benda á, að við
veðurathugunarfólk ættum að
mynda með okkur samtök til að
standa vörð um kaup okkar og
kjör. Ég hafði ekki tíma til að lesa
þetta í bili, sem varð til þess, að ég
tapaði af því, því miður, en fór
samt að hugsa um þetta á eftir, og
afleiðingin er eftirfarandi:
Undirritaður er heldur nýliði í
starfinu, en þó orðið var við
starfið áratugi, því veðurathugan-
ir komu hingað um leið og síminn
náði hingað, um eða eftir 1930, og
þá tók Daníel Eggertsson við því
starfi og gegndi vel og lengi, eða
þar til hann hætti búskap og flutti
til Reykjavíkur, en þá tók undir-
ritaður við.
Ég vissi alltaf, að það var lítið
greitt fyrir þetta starf, og mjög
lítið lengi vel, en hafði aldrei
grennslast eftir því, hvernig þókn-
unin væri reiknuð út, eða hver
væri grunnur hennar, og ég gæti
hugsað mér, að svo væri um
marga sem að þessu starfa, bæði
karl og konu, og áhuginn væri
meiri fyrir starfinu en því sem
fyrir það er greitt, en það virðist
ekki geta gengið lengur í okkar
verðbólguþjóðfélagi, fólk verður
að sækja sitt, annars fær það
ekkert.
Svo ég fór að grennslast eftir
þessu, og sá þá fljótlega, að þetta
er verra en ég hélt, þegar tillit er
tekið til þess, að starfið er mjög
tímabundið og nákvæmnisverk,
eins og öll verk sem eiga að vera
grunnur að vísindalegri ákvörðun-
artöku svo sem veðurspár eru og
aðrar vísindalegar upplýsingar,
sem byggjast á veðurtökunum.
Okkur mun reiknað kaup eftir
taxta hafnarverkamanna, senni-
lega 3. taxta. Hvað okkur er
ætlaður langur tími í athugun, er
ég ekki alveg viss um, en sennilega
20—30 mínútur, og þá trúlega á
eftirvinnukaupi nefnds taxta, þó
Þórður Jónsson
hef ég ekki nákvæmar upplýsingar
um það, en borið saman við
greiðslu til undirritaðs sem er með
120—124 athuganir á mánuði, sem
borgað var nú síðast með rúmum
kr. 100 þús. á mánuði, þá gæti það
farið nærri, en það finnst mér of
lítið, miðað við greiðslur almennt í
þjóðfélaginu, hvar sem við grípum
niður á vinnu- og þjónustusviðinu,
ekki síst hjá hinu opinbera, nú ég
tala nú ekki um, miðað við nýja
kaupið okkar bænda, sem mér
finnst glæsilegt, ef við bara fengj-
um það, en þar er dagkaupið um
kr. 200 hærra en sá taxti sem hér
er talað um.
En hvað sem öllum samanburði
líður, þá finnst mér hóflegt, þegar
tillit er tekið til þess, að mörg
okkar, sennilega flest, verðum að
hlaupa úr öðru verki hvernig, sem
á stendur, til að „taka veðrið" sem
við köllum svo og senda, töfin frá
vinnu er því miklu meiri en sá
tími sem fer í sjáift þjónustuatrið-
ið, og einnig með mikilvægi starfs-
ins í huga, að okkur sé greidd ein
stund dagvinna fyrir athugun, á 3.
taxta, sem er kr. 1.268 + orlof,
nema þær athuganir, sem fara
fram að nóttu, frá kl. eitt til sjö að
morgni, þar sé greidd ein stund í
næturvinnu fyrir hverja athugun
eftir sama taxta, sem er kr. 2.282,
en enginn munur gerður á helgi-
dögum og öðrum dögum. Það er
mín tillaga, og hana mun ég orða
við næsta þinglið okkar Vestfirð-
inga, sem ég vona að verði glæsi-
legt að vanda.
Ég er ekki spenntur fyrir því að
við förum að æsa okkur upp í
verkfall í okkar kjarabaráttu, en
benda má á, að til er í okkar
fjölskrúðuga nefndakerfi höfuð-
nefnd, svo kölluð „þóknunar-
nefnd", heldur þunglamalegt nafn,
en nefndin er létt og góð fyrir það,
sem á að ákveða, meðal annars,
allar þóknanir á opinberum vett-
vangi. Það væri gaman að láta
hana fjalla um okkar mál, en
meira gaman að semja sjálf, en til
þess þurfum við félagsskap.
Sendi svo kveðju til Veðurstof-
unnar og veðurathuganafólks, sem
ég vona að hugsi málið og láti
heyra til sín, því ég tek þetta upp í
alvöru.
Látrum 15/11-79.