Morgunblaðið - 11.12.1979, Blaðsíða 46

46
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 11. DESEMBER 1979
Nóbelshátíð
í Stokkhólmi
Stokkhólmi, 10. denember. AP.
TÍU Nóbelsverðlaunahafar, fimm þeirra Bandaríkjs
menn, voru heiðraðir í dag fyrir starf sem hefur bæt
hag mannkynsins og stuðlað að því að milljónun
mannslifa hefur verið bjargað.
„Nóbelsverðlaunahafarnir í ár uppfylla allar vonir oj
fyrirætlanir Alfred Nobels,“ sagði prófessor Sum
Bergström, forseti Nóbelsstofnunarinnar, í setningar
ávarpi sínu.
Óvenjulega mikil áherzla var
lögð á þróunarlöndin við afhend-
ingu Nóbelsverðlaunanna að þessu
sinni, bæði í Stokkhólmi og Ósló
þar sem móður Teresu, „dýrlingi
göturæsanna" í Kalkútta, voru
afhent friðarverðlaunin.
Meðal verðlaunahafanna var
fyrsti múhameðstrúarmaðurinn
og Pakistaninn sem hefur fengið
Nóbelsverðlaun, kjarnorkueðlis-
fræðingurinn Abdus Salam sem
ERLENT
starfar í London og Trieste. Þai
var líka Vestur-Indíumaður, Sii
Arthur Lewis, sem er fyrsti
blökkumaðurinn er fær Nóbels-
verðlaun í vísindum og annar
tveggja verðlaunahafa í hagfræði.
Hann hefur helgað sig rannsókn-
um til að auðvelda þróunarlönd-
unum að sigrast á vandamálum
sínum.
Bergström lagði áherzlu á þýð-
ingu grundvallarrannsókna og
fjárfestinga í „mannlegum höfuð-
stól“ í þriðja heiminum og hvatti
vísindamenn til að stuðla að
frekari alheimssamvinnu. Hann
vitnaði í bókmenntaverðlaunahaf-
ann í ár, gríska skáldið Odysseus
Elytis og sagði einnig að móðir
Teresa væri „lifandi sönnun" fyrir
því hverju öfl hins góða gætu
fengið áorkað.
Frá réttarhöldum í Seoul vegna morðsins á Park forseta. Lengst til hægri á myndinni er Kim Ke-won, sem
var ritari Parks en lengst til hægri er Kim Jae-kyu. Auk þeirra hafa fimm menn verið ákærðir vegna
morðsins.
Móður Teresu afhent
friðarverðlaun Nóbels
250.000 fallnir
í Af ghanistan
Nýju Delhi, 10. deNember. AP.
ZIA KHAN Nassry, talsmaður uppreisnarmanna í borgarastríðinu í
Afghanistan, sagði i dag að 250.000 Afghanar hefðu týnt lífi síðan
striðið hófst fyrir 19 mánuðum og að Rússar hefðu nú 25.000 hermenn
og ráðgjafa i landinu.
Rússar hafa nýlega flutt til landsins 800 nýja skriðdreka og 100
MI-24 herþyrlur sem eru kallaðir fljúgandi skriðdrekar. Samkvæmt
vestrænum heimildum hefur verið talið að 3.500 til 4.000 sovézkir
hernaðarráðunautar væru i Afghanistan.
Uppreisnarforinginn sagði að vopnum sem þeir hefðu tekið
stjórnarandstæðingar hefðu ný-
lega komið upp 1.000 watta út-
varpsstöð í Afghanistan og að hún
útvarpaði efni tvo tíma á hverju
kvöldi á þremur afhönskum
tungumálum.
Hann sagði að uppreisnarmenn
væru aðallega búnir sovézkum
sem
herfangi, þar á meðal væru þús-
undir vélbyssna og loftvarnabyss-
ur. Hann sagði að 15.000 stjórn-
arhermenn hefðu gengið í lið með
uppreisnarmönnum á undanförn-
um tólf mánuðum og haft með sér
öll vopn sín.
Osló, 10. desember. AP.
MÓÐIR Teresa frá Kalkútta tók í
dag við friðarverðlaunum Nóbels
að upphæð 192.000 dollarar í
nafni fátækra, sjúkra og barna
sem finnst þau ekki elskuð. Hún
kvaðst ætla að nota verðlaunaféð
og 70.000 dollara norsk þjóðar-
verðlaun sem hún hlaut einnig til
að reisa heimili handa holdveik-
um i trúboðsreglu hennar.
Próf. John Sannes afhenti móð-
ur Teresu verðlaunin í hátíðarsal
Oslóarháskóla. Hann hældi henni
fyrir þriggja áratuga óeigin-
gjarnt starf og hvatti til þess að
ríku þjóðirnar tækju til eftir-
breytni hugarfar hennar og virð-
ingu hennar fyrir sjálfsvirðingu
einstaklingsins þegar þær veittu
fátækari þjóðum aðstoð.
Móðir Teresa bað alla viðstadda
að fara með friðarbæn heilags
Franz frá Assisi. Síðan lagði hún
áherslu á andstöðu sína gegn
fóstureyðingum. „Fyrir mér eru
þjóðir sem leyfa fóstureyðingar
fátækustu þjóðirnar," sagði hún.
„Mesti friðarspillirinn nú í dag er
glæpurinn gegn saklausum, ó-
fæddum börnum".
Hundruð Oslóarbúa heiðruðu
móður Teresu með blysför og
sungu „Hallelúja, hallelúja". Hún
er sjötta konan sem fær friðar-
verðlaunin. „Norðmenn krjúpa við
bera fætur móður Teresu", sagði
Verdens Gang. Hún átti einkafund
með Ólafi konungi V. Síðan hún
kom á laugardag hefur hún fylgt
sama stranga mataræðinu og í
Kalkútta.
„Munið að það eru mörg, mörg
börn sem hafa ekki það sem þið
hafið,“ sagði móðir Teresa við
fulltrúana við afhendinguna.
„Þótt ég sé ekki verð þessara
launa er ég mjög þakklát og það er
mér mikil ánægja að taka við
þeim í nafni hinna hungruðu,
hinna nöktu, hinna heimilislausu,
hinna fötluðu, hinna blindu,
holdsveiku, alls þess fólks sem
finnst að það sé ekki elskað, að því
sé ofaukið og að það njóti ekki
umönnunar .. .fólks sem hefur
orðið þjóðfélaginu byrði og allir
sniðganga. í nafni þessa fólks tek
ég við verðlaununum", sagði móðir
Teresa.
Þak á olíukaup
Vesturlanda
París, 10. desember. AP.
VESTRÆN iðnríki skuldbundu
sig í dag til þess að setja „þak“ á
oliuinnflutning sinn 1980 til að
reyna að sannfæra fund OPEC í
Aftökum andófsmanna
fiölgar segir Amnesty
I.ondon. 10. descmber. Reuter.
AMNESTY International segir í ársskýrslu sinni að pólitískir andófsmenn í heiminum eigi sifellt
meira á hættu að verða teknir af lífi og myrtir eða að þeim verði rænt.
í skýrslunni segir að í mörgum hlutum heims sé plitiskum andstæðingum ógnað í vaxandi mæli með
dauðarefsingu og í mörgum tilfellum séu þeir teknir af lífi. Vakin er athygli á almennri beitingu
pyntinga og á þeim mikla fjölda pólitískra andófsmanna sem hverfa sporlaust.
Sagt er að 15.000 manns hafi horfið í Argentínu síðan í byltingunni 1976 og að pólitiskir
andsta'ðingar séu myrtir í nokkrum löndum Asíu. Afríku og Rómönsku Ameríku.
í skýrslunni segir að fangels-
anir pólitískra andstæðinga séu
hversdagslegir viðburðir. Greint
er frá ýmsum pyntingaraðferð-
um, allt frá barsmíðum til raf-
losts. í E1 Salvador voru til
dæmis nokkrir fangar sprengdir
upp með sprengiefni sem var
bundið um líkama þeirra í
Guatemala fundust 170 óþekkt
lík á fyrstu mánuðum ársins í
kirkjugarði nokkrum.
Þó telur Amnesty Internation-
al að sjá megi nokkrar uppörv-
andi vísbendingar. Bent er á að í
Afríku og Vestur-Evrópu hafi
menn vaxandi áhyggjur af
mannréttindabrotum. Pólitískir
fangar hafa verið látnir lausir í
Kenya, Grænhöfðaeyjum, Ang-
ola, Guineu og Tanzaníu. Kúgun-
arríkisstjórnir féllu í Uganda og
Kambódíu á árinu. A Kúbu
tilkynnti Fidel Castro að 3.600
pólitískir fangar yrðu látnir
lausir smám saman.
En Amnesty segir að samfara
harðnandi stríði í Zimbabwe
Rhodesíu hafi ástandið í mann-
réttindamálum í landinu
hríðversnað og í apríllok var
talið að nokkur þúsund hefðu
verið handteknir samkvæmt
herlagaákvæðum. I Mozambique
var dauðarefsing aftur tekin upp
og sagt er að aftökur hafi farið
fram í Eþíópíu, Líberíu, Kenya
og Sómalíu.
Amnesty segir að mannhvörf
af pólitísku tagi, morð og lang-
varandi fangelsisvist séu enn
algeng fyrirbæri í Rómönsku
Ameríku, oft samkvæmt neyðar-
ástandslögum sem kúgun skýli
sér á bak við.
I Asíu segir Amnesty að
mönnum sé enn haldið árum
saman í haldi án réttarhalda í
Bangladesh, Brunei, Kína, Indó-
nesíu, Malaysíu, Singapore og
Taiwn. Þúsundir pólitískra and-
stæðinga voru handteknir í Afg-
hanistan og fréttir bárust af
aftökum frá Kína. Rúmlega
50.000 manns var haldið í „end-
urhæfingar“-búðum í Víetnam
og í Pakistan voru að minnsta
kosti 7.000 pólitískir andstæð-
ingar handteknir.
Asakanir hafa komið fram um
pyntingar og illa meðferð í
nokkrum Miðausturlöndum og
Norður-Afríkulöndum þar á
meðal Egyptalandi, írak, ísrael,
Marokkó, Saudi Arabíu, Sýr-
landi og Túnis.
í Austur-Evrópu leiddu ráð-
stafanir til að hefta pólitískt
ofbeldi til takmarkana á ein-
staklingsréttindum og það leiddi
í mörgum tilfellum til þess að
grunaðir menn og fangar sættu
illri meðferð.
Amnesty segir að skýrslur
sínar sæti oft gagnrýni, en bætir
því við að við stjórnarskipti
komi venjulega í ljós að gagn-
rýni Amnesty hafi verið varkár
og stofnunin hafi gert of lítið en
ekki of mikiö úr ástandinu.
næstu viku um að Vesturlöndum
væri alvara með þvi að reyna að
draga úr oliunotkun sinni.
Efnahagsráðherra Vestur-Þjóð-
verja, Otto Lambsdorff, formaður
fundar orkuráðherra 10 aðild-
arríkja Alþjóðaorkustofnunarinn-
ar IEA, lagði til að nefnd yrði sett
á fót til að fylgjast með því hvort
nokkurt land flytti inn meira af
olíu en lofað yrði og slíkt mundi
koma viðkomandi landi í „óþægi-
lega aðstöðu".
Lambsdorff sagði að engar
ákveðnar refsiaðgerðir væru ráð-
gerðar en stjórnmálalega mundi
það reynast mjög erfitt aðildar-
löndum IEA að fara yfir mörkin og
sæta síðan gagnrýni á fundum
stofnunarinnar.
Bandaríkin munu skuldbinda sig
til að flytja ekki meira inn af olíu
1980 en 437,2 milljónir lesta, Jap-
anir 265,3 og Vestur-Þjóðverjar
143.
Larsen eykur
enn forystuna
Buenos Aires, 10. denember. Reuter.
DANSKI stórmeistarinn Bent Lar-
sen bætti enn stöðu sina á Clarin-
bikarskákmótinu i Buenos Aires i
dag með þvi að sigra Oskar Panno
frá Argentinu.
Þremur umferðum er ólokið og
Larsen er með tveggja og hálfs
vinnings forskot yfir Tony Miles frá
Bretlandi. Miles gerði jafntefli í dag
við Boris Ivkov frá Júgóslavíu og
Najdorf frá Argentínu gerði jafn-
tefli við Ulf Andersson frá Svíþjóð.
Aðrar skákir fóru í bið.
Staða efstu manna er þessi eftir
tíu umferðir: Larsen 9 v., Miles 6V2
v., Najdorf 6 v., Andersson 5‘/2 v., og
Ivkov 5V4 v.