Morgunblaðið - 05.02.1980, Side 13

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 5. FEBRUAR 1980
13
— Hagnaðurinn af þessari
mynd. ef hann verður einhver. fer í
að hefja framleiðslu á næstu mynd
fyrirtækisins, en aðsóknin virðist
ætla að verða jöfn og «óð. sasði
Indriði G. Þorsteinsson einn eig-
enda ísfilm er hann var spurður
hvað tæki við nú þegar sýningar
eru hafnar á Landi og sonum.
Indriði skrifaði söguna um Land og
syni. sem kvikmyndahandritið var
samið eftir og var hann beðinn að
greina nokkuð frá þeirri sögu:
— Sagan er skrifuð sumarið 1962
þegar ég dvaldi í þrjá mánuði á
Edduhótelinu á Akureyri og fékk þar
góða fyrirgreiðslu hótelstjórans og
leið sérlega vel þar. Var ég mjög
greiðfari við ritun sögunnar, tók um
þrjá mánuði, og var hún gefin út
haustið eftir. Kom hún út í kjölfarið
Indriði G. Þorsteinsson.
höfundur handrits eigi að hafa allan
rétt til að bylta um viðkomandi
sögum, en kannski hefur það ein-
faldað málið að sagan er skrifuð
nokkuð með sjónminni í huga þótt
ekki sé hún á neinn hátt hugsuð sem
kvikm.vndahandrit í upphafi. En
Ágúst hefur farið vel með söguna,
gert hana skýrari í kvikmyndinni og
ég er algjörlega sáttur við það verk
sem rís í höndum hans af sögunnni.
Hvort er algengara að menn taki
sögur og kvikmyndir eða að skrifuð
séu kvikmyndahandrit frá grunni?
— Það er allur gangur á því skilst
mér og sjálfsagt er ágætt að skrifa
kvikmyndahandrit frá grunni fyrir
þá sem það kunna, en við Islendingar
eigum alltof mikið ógert í því að
skoða það sem til er ritað og held ég
að sé farið yfir ána til að sækja vatn
í bæjarlækinn ef við skoðum ekki
Indriði G. Þorsteinsson:
r
Islensk kvikmyndapólitík
verður að fara af stað
á kvikmyndinni 79 af stöðinni og var
prentuð og bundin í nokkuð stóru
upplagi þar sem útgefandinn taldi
hana myndu seljast vel og fékk hún
sæmilega dóma en hlaut ekki mikla
sölu. Sumir gagnrýnendur töldu
samtöl bókarinnar ekki í samræmi
við náttúrulýsingar hennar, en ég
var ekki óánægður með hana. Menn
höfðu nefnilega sagt eftir að 79 af
stöðinni var sýnd að ég væri einnar
bókar maður og með henni væri ég
að skrifa eitthvað frá sjálfum mér
og það væri í sjálfu sér ekki mikið
afrek. Þessari gagnrýni vildi ég
svara með Landi og sonum enda í
mér einhver metnaður þá sem nú er
löngu horfinn. En ætlunin var að
skrifa eitthvað meira frá þessum
umskiptatímum heldur en ég hafði
gert með 79 af stöðinni og byrjaði ég
á byrjuninni með landi og sonum.
Lagði ég þar út í þá íþrótt að hafa
engar persónur í bókinni er byggðust
á viðkynningu, sagan er skáldskapur
frá rótum, enda þótt sögusviðið sé
þekkt.
En hvernig kom það til að sagan
var kvikmynduð?
— Við Jón Hermannsson stofnuð-
um Isfilm til að taka heimildarkvik-
myndir og höfum m.a. gert mynd um
laxarækt og laxeldi, sem gert hefur
mikla lukku erlendis og hygg ég að
bretar muni taka hana upp á sinn
eyk og sýna hana sem dæmi um
umhyggju manna og meðferð á
laxinum. En Jón taidi fljótt að við
yrðum að gera meira heldur en
framleiða heimildarmyndir, hann
hefur að orðtæki „þetta er ekkert
mál“, og með það hófum við vanga-
veltur um hvað við réðum við og átti
hann þar við söguna Land og synir.
Málið lá síðan í láginni um hríð eða
þar til Ágúst Guðmundsson kom
heim frá kvikmyndagerðarnámi í
Bretlandi, en ég er mjög hrifinn af
vinnubrögðum engilsaxa í kvik-
myndum og get nefnt sem dæmi
Arabíu Lawrence og Ryans daught-
er, sem eru vel gerðar myndir. Ágúst
hefur samband við mig og greindi ég
frá hugmyndum Jóns og upp úr því
er ákveðið að hann fari launalaust
að skrifa kvikmyndahandrit. Hann
gerir fínt handrit og þróast málin
þannig að honum er róað in í ísfilm
og gerist meðeigandi okkar Jóns.
Og hvað fannst höfundi sögunnar
um handritið?
— Ég tel Ágúst hafa leyst það
mál mjög vel af hendi, enda tel ég að
alla hluti fyrst áður en við tökum til
við að skrifa handrit.
Áttu þá von á að íslensk kvik-
myndagerð eigi framtíð fyrir sér?
— íslensk kvikmyndapólitík verð-
ur að fara í gang og hefi ég raunar
talað fyrir íslenskri kvikmyndagerð
allt frá því ég var við blaðamennsku
á Tímanum og skrifaði þar um m.a.
kvikmyndir, og ég fer út í þetta af
pólitískum ástæðum. Ég vil leyfa
mér að halda því fram að með
þessari mynd hafi Ágústi tekist að
skapa það sem heitir íslensk stefna í
kvikmyndagerð. Þarna er um að
ræða einhverja tilfinningu og örlar
ekki fyrir erlendum áhrifum, hér er
ekkert markaðsofbeidi eða mark-
aðskynlíf á ferðinni, heldur hein-
ræktuð íslensk mynd. Mér finnst
algjört nauðsynjamál að koma kvik-
myndinni af stað á Islandi.
Hvað þá með útlendinga sem hér
taka sínar myndir?
— Við þurfum að eiga gott sam-
starf við þá og sýna þeim fyllstu
kurteisi, hér er stórkostlegt landslag
og margvíslegir möguleikar, en ég
tel nauðsynlegt að þeir finni hér-
lendis sína mótaðila og samstarfs-
menn er þeir hyggja á kvikmynda-
töku hér.
Gunnar Reynir Sveinsson:
Vissum ekki hvað
ætti helst við
— Þetta er fyrsta kvikmyndin aí
þessu tagi sem ég sem tónlist við,
enda þótt ég hafi áður samið tónlist
við ýmiss konar myndir svo sem
sjónvarpsmyndir og ýmis ieikhús-
verk. sagði Gunnar Reynir Sveins-
son tónskáld er við ræddum við
hann.
Og eins og fyrri viðmælendur
greinir hann frá hvernig tónlist við
kvikmynd verður til:
— Þeir höfðu samband við mig
þegar þeir voru á leið norður til að
taka myndina og þegar þeir voru
búnir að fá úr framköllun nokkrar
filmur fór ég að geta skoðað efnivið-
inn og velt fyrir mér hvers kyns
tónlist ætti við. Það var eiginlega
mesta vandamálið að finna út hvað
ætti best viö og það vissi enginn
hvaða leið ætti helst að fara í þessu
efni. „Ætti þetta ekki að vera
„countryrock" spurðu menn þegar
menn voru að hringja utan úr bæ og
ræða við mig. Svo við vorum í svarta
myrkri með þetta og töldum að við
ættum t.d. ekki að fara út í þjóðlög
enda þótt stefum úr þjóðlögum
bregði fyrir svo þetta voru eiginlega
mikil vandræði og mikill þæfingur.
En við Ágúst áttum góða samvinnu
og þegar við vorum komnir niður á
einhvern grunn til að byrja á hófst
ég handa. Það var nefnilega ekki
heldur gott að taka t.d. lögin frá
síldarárunum og ekki máttum við
fara út í neinn „skandinavisma" ef
nota má það orð, heldur varð að
Gunnar Reynir Sveinsson tón-
skáld. Ljósm. Rax.
finna eitthvað sem manni datt ekki
strax í hug, því það hefði hver maður
getað gert, það hefði hver og einn
maður látið sér til hugar koma að
nota síldarlögin og nikkurnar
hljóma sem tónlist við þessa mynd.
— En þetta komst á sporið og
þegar leikstjórinn var búinn að
ákveða hvar hann vildi hafa tónlist í
myndinni mældi ég allar þær tökur
með skeiðklukku og hann gaf einnig
tóninn um það hvort hann vildi hafa
tónlistina þunga hér, létta þar
o.s.frv. og eftir það gat mín eiginlega
tónsmíði hafist.
Settist þú þá niður og fórst að
skrifa eða fékkstu hugmyndir hér og
þar og settir þær síðan á blað?
— Það var kannski allur gangur á
því, en ég fæ oft hugmyndir í strætó
og síðan þarf að vinna og útfæra þær
hugmyndir, velja hljóðfærin og út-
setja tónlistina. Þannig fer maður
skref fyrir skref myndina út í gegn
og fylgir bara handritinu, þar gerir
leikstjórinn grein fyrir því hvernig
hann vill hafa hlutina og þannig er
gert þegar vel á að standa að
hlutunum.
Er nóg að gera fyrir tónskáld við
þessi verkefni eða sinnirðu öðrum
störfum einnig?
— Undanfarið hefi ég haft nóg að
gera, var við kennslu í og með áður,
en síðastliðið eitt og hálft ár hefi ég
samið tónlist við ein 7 leikrit svo það
hefur verið í nógu að snúast. Þá þarf
kannski að fara á eina eða tvær
æfingar á dag, fara síðan heim og
velta vöngum yfir hlutunum o.s.frv.
Það er líka gott að vinna í leikhúsi,
það er eins og það gefi manni alltaf
einhvern ramma og meðan á æfingu
stendur er hægt að máta og skynja
hvernig og hvort maður er að fara
réttu leiðina. En annars koma hug-
myndirnar til manns á ýmsan hátt,
stundum kemur ákveðinn taktur eða
rytmi, stundum ákveðnir hljómar,
eða eitthvert ákveðið andrúmsloft og
stemmning og þegar hugmyndin er
komin fer hin endanlega úrvinnsla
fram við skrifborð.
— Það er líka mikill munur á því
að hafa ákveðin verkefni sem þessi
og ólíkt skemmtilegra að fylgjast
með í leikhúsi hvernig verkið þróast
og er síðan allt í einu tilbúið og
fullskapað. Þessi vinnubrögð eru
miklu betri heldur en að semja fyrir
skrifborðsskúffuna og gleyma
kannski verkinu, gleyma kannski að
láta flytja það og það er kannski
alveg farið frá manni þegar næsta
verkefni er komið af stað.
Yaskur vega-
bótamaður
Steingrímur Davíðsson: Haust-
lauf, ljóðmæli.
Gefin út af aðstandendum höf-
undar. Reykjavík 1979.
Mér barst þessi bók í nóvember
síðastliðnum. Það er þó ekki vegna
þess, hve ómerkileg hún sé, að ég
hef ekki getið hennar fyrr, heldur
tókst svo illa til, að hún kaffærðist
í bókaflóðinu og henni skaut ekki
upp fyrr en nú fyrir fáum dögum.
Svo greip ég hana þá og las hana
rækilega, og nú ræki ég þá skyldu
við höfund hennar að geta hansjsg
hennar að nokkru.
Steingrímur Davíðsson var í
áratugi vegaverkstjóri, Starfssvið
hans var aðallega þjóðbrautin
milli suður- og Norðurlands. Hafa
því tugþúsundir manna farið þá
vegi, sem hann hefur lagt eða
bætt. Fjöldi manns hefur og notið
leiðsagnar hans og forystu á
öðrum vegum en þeim, sem fólks-
og vörubifreiðir aka allan ársins
hring. Hann var skólastjóri á
Blönduósi frá 1920—1959. Hann
átti sæti í hreppsnefnd í 30 ár og
var helft þess tíma oddviti. Hann
starfaði í ungmennafélagi og
stofnaði verkalýðsfélag á Blöndu-
ósi. Þá var hann framámaður í
rafveitumálum héraðsins, og lengi
sýslaði hann um bókasafn sveitar
sinnar. Fleiri nauðsynjamálum
sinnti hann, en ótalið er það
þjóðnýta framtak hans og að sögn
stórmerkrar konu hans að koma
til manns þrettán börn'um!
Það mun svo ekki hafa verið
fyrr en hann var orðinn um
sjötugt, að hann tók að sinna
ljóðagerð svo að heitið gæti, en
orti þó þrítugur tvö hvatakvæði,
sem eru birt í bók hans. En af
skilorðum eftirmála, sem gamall
lærisveinn Steingríms í barna-
ákóla, Baldur Pálmason ritar, má
vissulega marka, að bókarhöfund-
ur hefur síður en svo verið kunnur
Bðkmenntlr
eftir GUÐMUND
G. HAGALÍN
sem vísnasmiður á starfsárum
sínum nyrðra, hvað þá stórvirkt
ljóðskáld. Það kom sem sé flatt
upp á Baldur, þegar honum var
færð stærðar ljóðasyrpa eftir
hans nærfellt níræða læriföður og
hann beðinn að velja úr henni í
myndarlega bók, ásamt Þormóði
Pálssyni frá Njálsstöðum!
Ekki var við því að búast, að hin
aldraða kempa tæki varanlegt
sæti á skáldabekk þjóðarinnar
með þessum ljóðum sínum, en
samt sem áður er hann síður en
svo nokkur bögubósi. Honum leik-
ur yfirleitt á tungu hreint og
fagurt mál, og ekki fatast honum
það ljóðform, sem hann ann frá
fyrstu bernsku og veit, hvert gildi
hefur haft fyrir líf og menningu
þjóðarinnar. Þá er hann og samur
við sig um það að vilja greiða
meðbræðrum sínum farsæla leið,
örvar þá til manndóms, bjartsýni,
ástar á landinu og hinum græð-
andi öflum tilverunnar þessa
heims og annars. Þrítugur ávarp-
aði hann Ungmennasamband
Austur-Húnvetninga þannig —
meðal annars:
Enn er köíuk verk að vinna.
vernda frelsi. land og þjóð.
að nýjum gróðri göfgum hlynna.
grósku magna íeðraslóð...
Og aldinn segir hann:
Gróðursetjum lund við lund.
limaríka kostaskÓKa.
brunasanda. hera grund
búum klæðum. vtra'ðum und.
Ávöxtum svo okkar pund.
andans sæði megi jcróa.
Groðursetjum lund við lund.
limaríka kostaskóga.
Svo mjög sem hann ann þjóð
sinni og landi og dáir þá, sem hafa '
haft forystu um menntun og
manndóm og margvísleg gæði, þá
er sízt undarlegt, þó að honum á
níræðisaldri súrni nú sjáldur í
augum, er hann verður vottur að
víli og vanþakklæti:
I>ÍK hryllir að sjá okkar sífrandi lýð.
sællegan. fínan o« strokinn.
vælandi í angist ef versnar tíð.
í vindkuli stendur hann hokinn.
En enn er til manndómur, og þó
að Steingrímur hafi meira haft að
segja af þeim, sem taka björg sína
á þurru landi, heldur en hinum,
sem sjóinn sækja, nærir hann trú
sína og meðfædda bjartsýni á
þeim, sem hvorki hafís né hörku-
Steingrímur Daviðsson
byljir beygja, hvað þá brjóta.
Hann segir og sækir nú orðfæri til
manndómsskáldsins Bjarna amt-
manns, sem ásamt Jónasi Hall-
grímssyni er minnzt í einu af
ljóðunum í þessari bók:
I.andvættir Ilýja vorn. lágkúruhátt
otf læpuskaps ódyKxðasýki.
rr xlata mrnn trúnni á xuðlexan mátt
i ttlaumsins ux lastanna riki.
Við eigum þó hetjur á hafinu enn.
er hart sækja leiðir til fanxa.
Svo lenxi sem hyllum við Hrafnistumenn
er hugsanleK velferðarxanKa.
Baldur Pálmason lætur þess
getið, að þeir Þormóður hafi
sleppt nærfellt öllum ádeiluljóð-
um Steingríms, þegar þeir völdu
úr syrpunni, sem hinn löngum
mikli áhuga- og athafnamaður
hefur ort — svo til eingöngu eftir
að hann lauk lífsstarfi sínu í þágu
opinberra aðila. Og þó að ég hafi
nú birt erindi, sem sýna hvort
tveggja, hvatningar hins stórhuga
og djarfmælta framfaramanns og
hug hans gagnvart víli og voli og
eftirsókn eftir síauknum lífsþæg-
indum, þá eru flest ljóðin í bókinni
lofsöngur um fegurð landsins,
hinar vængjuðu verur lofts og
láðs, öfl gróandans og guðlega
forsjá. Þá er hann hyllir sinn
mikilhæfa lífsförunaut í ljóðinu
Munablik fyrsta sunnudag í vetri
1974, þá 83 ára, farast honum í
fyrstu orð sem hér segir:
Ék Keymi i andamyndir af ljúflinKunum
ljósu.
sem léku sér um völlinn i hlýrri morKunsól.
i daKKarperluúða þeir dónsuðu á rósum
með draumsóley ok fjólu i nýjum
morKunkjúl.
Svona rómantískur er hann,
hinn hartnær hálfníræði öldung-
ur, en varla væri hann það, ef ekki
væru það djúptæk sannindi, sem
hann segir í þessu erindi, teknu úr
öðru ljóði til eiginkonunnar:
Vlna mín. I vernd hjá þér
vonlr minar Keymi.
I>ú heíur veltt mér allt. sem er
auöna í þessum heimi.
Ég læt svo þessari umsögn
minni lokið, og hvað sem líður
svartsýnum öfuguggum samtíðar-
innar, þakka ég þessi ljóð, þótti og
beinlínis hressing að því að kynn-
ast hinum aldna, en sívaska vega-
bótamanni.