Morgunblaðið - 08.03.1980, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 8. MARZ 1980
„Rússarnir eru slæmir -
þeir berjast gegn Guði“
SÍÐARI HLUTI
Liðssafnaður uppreisn-
armanna — þeir lánsoniu
hafa riffla. aðrir verða að
hnúum
Uppreisnarmenn með
herfanjí — rússneskan
jeppa ok afganskan liðs-
forinjíja.
Afjjanskir uppreisnar
menn með herfanjí sitt —
sovéskan bryndreka.
Úr vopnahúri uppreisn-
armanna — forláta riffill
frá oldinni sem leið.
H/r i 1 m |
mítij §

wiL iw u
Hinn kunni fréttamaður AP,
Marcus Eliason, dvaldi í einn mánuð
í AFganistan, þar sem hann aflaði
frétta um innrás Sovétríkjanna í
landið. Hann eins og aðrir vest-
rænir fréttamenn varð að sætta sig
við stranga ritstkoðun yfirvalda.
í byrjun mánaðarins hvarf
Marcus Eliason, ásamt brezku
blaðamönnunum Liz Thurgood frá The
Guardian og Richard Balmforth frá
Reuters. í»au höfðu farið frá Kab-
úl áleiðis til Salangsskarðs í norður-
hluta landsins. Eftir að Marcus fór frá
landinu skrifaði hann grein um
ástandið og birtist síðari hluti
hennar í blaðinu í dag. Hinn fyrri
birtist á föstudag.
Skömmu fyric myrkur yfirgefa
tveir sovéskir hermenn verzlun í
miðborg Kabúl. Hurðin lokast að
baki þeim og eigandi verzlunar-
innar dregur gluggatjöldin fyrir.
Það losnar um spennuna meðal
viðstaddra og te er borið fram.
Talið berst að umræðuefninu í
Afganistan, sovéska innrásarlið-
inu.
„Þeir eru slæmir, trúa ekki á
guð,“ segir verzlunareigandinn
með þjósti og bætir við: „Kristnir
menn trúa á guð, múhameðs-
trúarmenn trúa á Allah, Gyðingar
eiga sinn guð en Rússarnir eru
slæmir, — þeir berjast gegn guði.“
Við mig segir hann fjarrænt og
niðurlútur: „Afganistan heyrir
fortíðinni til.“
Afganistan var frjálst og óháð
ríki í 233 ár en það tók marxíska
stjórn landsins aðeins 21 mánuð
að hneppa þjóðina í fjötra, koma
Afganistan undir járnhæl Sov-
étríkjanna. Hinir nýju herrar
breyttu landinu í byltingarríki og
gengu fram í því af slíku offorsi að
nánast öll afganska þjóðin snerist
gegn hinum nýju herrum. Múham-
eðstrúarmenn risu upp og bylting-
in breiddist út eins og logi um
akur. Uppreisnarmenn gegn hin-
um nýju herrum unnu hvern
sigurinn á fætur öðrum. Hin
marxíska stjórn landsins var rúin
öllu trausti landsmanna, hún
hafði áunnið sér hatur allra lands-
manna og var að falli komin. Þá
kom Rauði herinn. Uppreisnar-
menn vopnaðir rifflum frá fyrri
heimsstyrjöldinni hafa átt undir
högg að sækja gegn Rauða hern-
um, búnum öllum fullkomnustu
vítisvélum nútíma hers. En af-
ganski herinn hefur lamast, —
bæði vegna þess að Sovétmenn
hafa nánast afvopnað hann, og
eins vegna hinna fjölmörgu lið-
hlaupa, sem snerust til liðs við
múhameðska trúbræður sína.
Leppur Sovétmanna í Kabúl,
Babrak Karmal, byggir vald sitt á
vopnum Rauða hersins. Raunar
hafa vinstrisinnar aldrei átt miklu
fylgi að fagna með þjóðinni og
hlutu ávallt lítið fylgi í kosning-
um. Atburðarásin frá byltingu
Tarakis hefur verið furðuleg, svo
ekki sé meira sagt. Síðastliðið
haust var Hafizullah Amin hinn
„heittelskaði leiðtogi þjóðarinnar“
en nú er honum lýst sem „villi-
mannslegum böðli". Mohammed
Taraki, leiðtogi byltingarinnar í
apríl 1978, var stimplaður af Amin
sem harðstjóri og fúlmenni en er
nú nánast í tölu „dýrlinga".
A blaðamannafundi í janúar
spurðist brezkur blaðamaður fyrir
um Rússana. Upplýsingamálaráð-
herra landsins, Abdulmajid Sar-
buland, brást reiður við og vítti
blaðamanninn fyrir að tala um
Rússa. Hann ætti að kalla „hin
miklu og göfugu Sovétríki sínu
rétta nafni, — samband sovéskra
sósíalískra lýðvelda".
Miklar hreinsanir hafa verið
gerðar í leynilögreglunni og í
kjölfar þeirra hefur hún fengið
aukin völd. Leynilögreglan hefur
átt annasama daga frá bylting-
unni 1978. Ýmsar mannréttinda-
hreyfingar telja að pólitískir fang-
ar, sem hafa verið teknir af lífi,
skipti þúsundum.
„Segðu þeim
það sjálfur“
Enn ræða Afganir við vestræna
fréttamenn þó þeir gæti þess
vandlega að nöfn þeirra komi
hvergi fram. „Um daginn var
rússneskur blaðamaður hér inni,“
sagði verzlunareigandinn við mig.
„Eg sagði við hann: Viltu gjöra svo
vel að segja hermönnum þínum að
koma sér út úr landinu. Hann hló
og sagði: Segðu þeim það sjálfur."
Um aldamótin var Afganistan
nokkurs konar brimbrjótur milli
Sovétmanna og Breta. Þáverandi
valdhafi, Abdur Rahman Khan,
gerði sér grein fyrir hættunum,
sem af því stafaði. Hann spurði:
„Hvernig getur lítil þjóð, eins og
Afganir, komist hjá því að vera
troðin niður í svaðið.“ Rudyard
Kipling vissi svarið við spurningu
Kahns, hann skrifaði: „Afganski
leiðtoginn hefur lokið upp kistum
sínum fyrir gjöfum úr norðri og
suðri. Þær hafa verið fylltar
gulli." Sama var uppi á teningnum
þegar valdabarátta vesturs og
austurs hófst. Um árabil brugðust
ríkisstjórnir Afganistans við á
sama hátt og Rahman, í von um að
takast mætti að halda hlutleysi
landsins. Gullið, sem streymdi til
landsins, var í mynd þjóðvega,
íþróttamannvirkja, verksmiðja,
læknamiðstöðva og flugvalla.
Kreml afhenti vopn, Washington
þjálfaði liðsforingjaefnin.
Afganir hafa ávallt verið tor-
tryggnir í garð útlendinga, eink-
um hins volduga nágranna síns í
norðri. Þeir minnast þess, þegar
Kremlverjar reyndu að afmá
íslamska trú í Mið-Asíulýðveldun-
um og þúsundir flóttamanna flýðu
kúgun kommúnista og búa enn í