Morgunblaðið - 12.04.1980, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 12. APRÍL 1980
15
„í rauninni langar mig
mest til að geta ort Ijóð...“
Rabbað við Iris Murdoch, rithöfund
.. ■ ■ -*■- - -
— Mikið eigið þið gott að hafa
þessar dýrðlegu útisundlaugar, ég
var að koma úr sundi og er hreint
endurnærð," sagði Iris Murdoch
glaðlega þegar blm. Mbl. hitti
hana stundarkorn árla í gær-
morgun á heimili brezka sendi-
herrans, Kenneth East. Ég hef
alltaf haft gaman af að synda —
á árum áður synti ég mikið í
sjónum, og írski sjórinn getur nú
verið kaldur. En líklega ekki eins
og sjórinn hér ...
Eins og fram hefur komið hafa
þau hjón Iris Murdoch og John
Bayley, prófessor og rithöfundur,
verið hér undanfarna daga í boði
brezka sendiherrans, og með
styrk frá British Council. Þau
hafa meðal annars haldið fyrir-
lestra, setið hádegisverðarboð
með kennurum heimspekideildar
sem hún sagði að hefði verið
frábærlega ánægjulegt og upp-
byggilegt, farið í Árnagarð að
skoða handrit, hitt kollega og þau
voru að leggja af stað til Hvera-
gerðis þennan morgun og höfðu
daginn áður verið á Þingvöllum.
— Það var dramatískt að
koma á Þingvöll, segir hún. —
Mér fannst fortíðin anda að
okkur úr öllum áttum — sagan
býr þar í hverjum steini. Ég gat
einhvern veginn séð þetta ljóslif-
andi fyrir mér — forna höfðingja
og goða, mannsöfnuð og þing-
haldið. Það hlýtur að vera mikill
innblástur að eiga sér svona
gimstein sem Þingvellir eru. Ég
hlakka líka til að koma til
Hveragerðis. Þannig er mál með
vexti, að Island hefur lengi haft
einhverja skírskotun til mín.
Fyrir um það bil tíu árum komum
við hjónin hér við á leið til
Bandaríkjanna og stoppuðum í
sólarhring. Síðan hefur okkur
alltaf langað að koma aftur. Þó er
Frá málstofuumræðum þeirra hjóna Iris Murdoch og John Bayleys um „skáldsöguna“ í Árnagarði.
Ljósm. Mbl. Kristján.
ekki svo að skilja að ég hafi búið
yfir sérlega mikilli vitneskju um
landið. Ég hafði auðvitað lesið
nokkrar bækur Laxness og síðan
hafði ég kynnst W.H. Auden og
mörgu því sem hann skrifaði. En
svo höfðaði ísland lika til mín —
landfræðilega sér — ef ég má
orða það svo — heitir hverir,
jöklar — úfin hraun — á ein-
hvern rómantískan máta fannst
mér sem þetta togaði mig til sín.
Umhverfið hefur alltaf haft sterk
áhrif á mig, ekki síður en mann-
fólkið og ég held að fólk sem
leitar eftir miklum umhverfisleg-
um áhrifum hljóti að njóta dvalar
hér á alveg sérstakan hátt.
— Ég hef hitt margt fólk á
meðan á þessari stuttu veru
okkar hér hefur staðið og það
hefur verið afar skemmtilegt.
Fyrirlesturinn um „skáldsöguna“
tókst vel, held ég. Fólk spurði
góðra spurninga og virtist skilja
eðli málsins. Og hér finnast mér
allir vera að fást við sköpun og
skriftir. Ég er ákaflega hrifin af
því hvernig þið notið tímann.
Kannski það sé myrkrið og þessi
langi vetur, sem þið búið við.
Islendingar virðast nota tímann
til að lesa og semja. Víða erlendis
sezt fólk bara við sjónvarpið og
lætur það sjá um sig. Ég er satt
að segja andsjónvarpssinni. Það
Iris Murdoch
er látið eins og sjónvarpið sé
listrænn og intellektúell miðill,
en hann er í raun og veru — að
mínum dómi — bara annars
flokks mötunartæki. Margir
halda að allar umræður í sjón-
varpi hljóti að vera svo gáfulegar
og þar af leiðandi telur það óþarft
að afla sér þekkingar, því að
sjónvarpið sé eiginlega búið að
segja því allt sem máli skiptir.
Eg spyr hana um nýjustu
bókina hennar, „Nuns and Sold-
iers“, sem er væntanleg með
vorinu í Englandi.
— Segja má að einkum komi
við sögu þrjár persónur; kona
sem hefur verið nunna og snýr
aftur út í heiminn. Hún hefur
trúarlega tilfinningu, en með
endurkomu sinni til hins verald-
lega heims glatar hún þessari
tilfinningu og missir einhvern
veginn fótfestuna. Önnur persóna
er Pólverji, fæddur og uppalinn í
Englandi, en honum finnst þó
sem hann sé í útlegð, því að hann
finnur ekki hvar rætur hans eru.
Þriðja persónan er málari sem er
að því leyti utangarðs, að honum
finnst sem sér hafi mfstekizt allt
í lífinu. Af því finnst þessum
þremur persónum sem þær hafi
orðið utanveltu og kunni ekki að
finna neina leið sér til björgunar.
— Jú, á seinni árum hef ég
ritað aðallega skáldsögur. En ég
er menntuð í heimspeki og er
meðal annars að ljúka riti um
heimspekilegt efni nú. En heim-
spekin er mér nokkuð þröngt svið.
I skáldsögum hefur mér tekizt
bezt upp, og þó er það nú svo að
helzt af öllu langar mig til að
geta skrifað ljóð ... ég geri það
öðru hverju, en ég finn að ég næ
ekki þeim tökum á því sem ég
vildi. Sama er að segja með
leikritun — ég hef skrifað nokkur
leikrit og leikhúsið og vinnan í
því höfðar til mín. Mér finnst
samt ég hafi ekki nógu næman
skilning á leikritagerð, ekki nógu
mikið auga fyrir sviðinu, svo að
ég hafi verið ánægð með það sem
ég hef gert af því tagi.
Ég spyr hana hvort ekki hafi
verið erfitt að taka til við að
skrifa nýja bók eftir að „The Sea
The Sea“ hlaut þessar líka viðtök-
ur í fyrra, viðurkenningar, verð-
laun og hvaðeina.
— í sjálfu sér var það ekki
erfitt, segir hún og brosir — ekki
nema að því leyti að það er alltaf
erfiðara að skrifa bók sem er
betri en sú næsta á undan.
h.k.
Það er ekkert til
sem heitir burt
Ingibjörg Hafliðadóttir var líka
dæmigerð húsfreyja í Vesturbæn-
um í hlutverki Þuríðar, í leik
hennar var góður skilningur á
hinu skoplega. Jóhann Gíslason
gerði persónu Eiríks sömuleiðis
góð skil. Magnús Jónsson túlkaði
Halldór af smekkvísi. Dagný Har-
aldsdóttir dró upp skemmtilega
mynd af ungu stúlkunni, Hildi.
Mundi Þórs Helgasonar, fyrrver-
andi sjarmör, var í öruggum
höndum Þórs Helgasonar. Lítið en
vandasamt hlutverk gamla
mannsins túlkaði Árni Ólafsson
ágætlega.
Þórir Steingrímsson leiddi
þessa sýningu fram til sigurs með
hjálp fólks sem skortir hvorki
áhuga né getu.
Leikfélag Keflavíkur:
SJÓLEIÐIN TIL BAGDAD
eftir Jökul Jakobsson.
Leikstjóri: Þórir Steingríms-
son.
Aðstoðarleikstjóri: Áslaug
Bergsteinsdóttir.
Ljós: Árni Ólafsson, Jens Hilm-
arsson.
„Við erum öll að reyna að
komast burt. Það er ekkert til sem
heitir burt“, segir Signý í Sjóðleið-
inni til Bagdad.
Þessi orð eru sögð á örlaga-
stundu í gömlu húsi í Vesturbæn-
um þótt í upphafi leikritsms sé
lögð áhersla á að ekki hæfi að tala
um örlög þegar rýnt sé í fortíð
þessa fólks sem við sögu kemur.
Jökli Jakobssyni tókst flestum
íslenskum leikritahöfundum betur
að sýna hversdagsleikann í
draumkenndu ljósi, stefna saman
amstri daglega lífsins og fjar-
rænni ljóðrænu. Meðal þess sem
er tákn hins óræða í Sjóleiðinni til
Bagdad er múkki með mannsaugu,
fuglinn sem fylgir bátunum eftir
um hafið. Sjómaðurinn Halldór
sem rær til fiskjar frá Reykjavík,
en hefur áður flækst um heiminn
á erlendum skipum, ræðir oft um
múkkann og einkum við konuna
sem hann unni og anri enn,
Signýju. En Signý er gift Eiríki,
menntuðum, en ráðvilltum og
eirðarlausum manni sem er einum
um of gefinn fyrir sopann. Samt
vill Signý ekki missa hann þótt
æskuvinurinn bjóði henni sam-
Lelklisl
eftlr JÖHANN
HJÁLMARSSON
fylgd. Það er ekkert til sem heitir
burt. Það er ekki hægt að flýja
veruleikann, umhverfið sem hefur
mótað mann.
I húsinu í Vesturbænum kynn-
umst við auk þeirra persóna sem
nefndar hafa verið, gömlum
manni, föður Halldórs sem er að
bíða eftir mikilvægu bréfi og
verður tíðrætt um prest sem hann
lítur upp til. Þuríður húsfreyja á
líka sína drauma um prest, guð-
fræðing sem gekk á eftir henni
þegar hún var ung, en var með
heldur stórt barkakýli. Vörubíl-
stjórinn Mundi kom aftur á móti í
þorpið þar sem Þuríður ólst upp,
var í fallegum stígvélum, heillaði
ungar stúlkur á böllum og áður en
varði var hann búinn að krækja í
Þuríði. Signý er dóttir þeirra og
einnig Hildur sem er fjórtán ára
skólastúlka sem lífið kallar á og
hún metur meira en leiðinlegar
skólabækur.
Þótt vonbrigði séu algeng í
þessu húsi virðist það líf sem þar
er lifað óhagganlegt. Til þess að
svæfa sárustu kenndirnar er ákaft
hellt upp á könnuna. Tíu droparn-
ir og umræður um náungana létta
lífið.
Sjóleiðin til Bagdad er eins og
fleiri leikrit Jökuls Jakobssonar,
til að mynda Hart í bak, vel fallið
til sýninga í áhugamannaleikhúsi.
Það kom líka á daginn að Leikfél-
ag Keflavíkur hefur á að skipa
fólki sem kann að túlka heim
skáldsins. Allir leikararnir gerðu
sitt besta til að skapa rétta
stemningu. Án þess að gert sé upp
á milli leikenda vakti Hrefna
Traustadóttir sérstaka athygli í
hlutverki Signýjar. Túlkun hennar
var markviss, fékk áhorfandann
til að skilja þessa persónu sem er
reyndar sú flóknasta í verkinu.
/Sýning
Guðrún Kristín sýnir
keramik og skrautmuni
fyrir veggi og glugga
í verslun okkar
v/Smiðjustíg
3.- 13. apríl.
Opin:
Virkadagakl. 9-6
Laugardag kl. 9-5
Sunnudag kl. 2-7
KRisunn
SIGGGIRSSOn HF.
LAUGAVEGI 13. REYKJAVIK SIMI 25870