Morgunblaðið - 12.04.1980, Blaðsíða 38

38
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 12. APRIL 1980
Minning:
Halla Jónsdótt-
ir frá Kollslœk
Halla Jónsdóttir fyrrum hús-
freyja á Kollslæk í Hálsasveit í
Borgarfirði lést á föstudaginn
langa nær níræð að aldri. Hún
verður jarðsett í Stóra-Asi í dag.
Halla Jónsdóttir fæddist 26.
sept. 1890. Foreldrar hennar voru
Jón Erlingsson bóndi á Norður-
reykjum en síðar á Kollslæk og
kona hans, Þórunn Hannesdóttir.
Halla ólst upp hjá foreldrum
sínum á Kollslæk. Hún átti einn
bróður, Stefán, sem var bóndi .í
Gröf í Lundarreykjadal og er
látinn fyrir fáum árum. Um tíma
dvaldist Halla í Reykjavík um
tvítugsaldur hjá hjónunum í Ána-
naustum, og bar ætíð mjög hlýjan
hug til þess fólks.
Halla fór í Hvítárbakkaskóla,
og þar kynntist hún manni sínum,
Andrési Vigfússyni frá Ásakoti í
Biskupstungum, en foreldrar hans
voru Vigfús Vigfússon bóndi þar
og Valgerður Ingimundardóttir.
Halla og Andrés gengu í hjóna-
band 4. júlí 1919 og voru fyrstu tvö
árin á Uppsölum í Hálsasveit, en
fluttust síðan að Kollslæk 1921 og
bjuggu þar til 1956, er þau fluttust
til dóttur sinnar að Stóra-Ási og
áttu þar heima síðan. Andrés og
Halla eignuðust tvær dætur, Þór-
unni, f. 4. mars 1919, gift Magnúsi
Kolbeinssyni bónda í Stóra-Ási, og
Valgerði, f. 5. febr. 1920, en hn lést
15. júlí 1921. Andrés Vigfússon
lést 1971.
Kollslækur er fremur landsmá
jörð efst í Reykholtsdal. En landið
er vel gróið, hagsælt og kjarngott.
Halla og Andrés bjuggu þarna
fremur litlu búi en notadrjúgu.
Andrés var verkmaður góður og
ágætur fjármaður, hagsýnn og
búhagur í besta lagi. Hann átti
ekki jörðina framan af búskap
sínum og það hvatti ekki til
mikilla jarðarumbóta á þeim dög-
um, og þegar þau Kollslækjar-
hjón eignuðust ábýli sitt, var liðið
á dag hjá þeim. Búskapur þeirra
var því í eldri stíl en almennt
gerðist á þessum slóðum um miðja
öldina. En þar var vel staðið að
hverju verki, öll umhirða frábær
úti sem inni. Þar sat alúðin í
öndvegi og bar ávöxt í ríkum
mæli.
Halla á Kollslæk var fríð kona,
greind og skapstillt, hjartaheit og
brigðalaus að allri gerð. Hún var
hin myndarlegasta húsmóðir,
vandvirk, hagsýn og verkastór.
Heimilið var ríki hennar, þar sem
umhyggja og ástúð var lögmál og
ekkert skorti á samheldni og
samlyndi hjónanna. Þar áttu
margir skjól og hlíf, ellin í van-
mætti sínum og æskan á þroska-
leið. Foreldrar þeirra hjóna dvöld-
ust þar meira eða minna á efstu
árum og hlutu þar hvíld og
umhyggju. Börn ættar- og vina-
fólks dvöldust oft á heimili þeirra
á sumrin, og tvö systurbörn And-
résar ólu þau upp að miklu eða
öllu leyti. Annað þeirra, Eyjólf
Sigurðsson, son Þorbjargar Vig-
fúsdóttur og Sigurðar Eyjólfsson-
ar, sem bjuggu í Bygggarði á
Seltjarnarnesi og síðar í
Reykjavík, tóku þau þriggja ára í
fóstur og ólu hann upp. Þessi
fjölskylda var barnmörg, og þegar
Þorbjörg Vigfúsdóttir lést frá
barnahópnum, tóku þau Kolls-
lækjarhjón einnig Baldur son
hennar alveg í fóstur tíu ára
gamlan og önnuðust hann til
fullorðinsára. Þau voru báðum
þessum drengjum sem foreldrar,
og þeir festu á þeim varanlega
sonarást.
Árið 1930 reistu þau Andrés og
Halla sér bæ á Kollslæk. Þetta var
lítið íbúðarhús, reist með nokkr-
um bæjarsvip og vandað hús að
allri gerð, kjallari var steyptur en
aðalhæð úr timbri og torfþak á
járni á þaki. Þar voru verk svo vel
vönduð og vel um gengið síðan, að
þar hefur allt staðið og er enn með
svipuðum ummerkjum eftir hálfa
öld, meira að segja járnið undir
torfþakinu að mestu hið sama, en
að sjálfsögðu víkur nú þessi gamli
og fallegi bær uppi í dalshlíðinni
fyrir nýju og betra húsi nýs bónda
á Kollslæk og verður rifinn. En
það var fallegt að horfa heim að
Kollslæk neðan af veginum um
miðja öldina, lítill og stílhreinn
bær í grænu, hallandi túni með
útihús falleg að veggjum og stöfn-
um, og hvarvetna blasti við hirðu-
semi búenda, alúð og iðjusemi. Og
kæmi gesturinn heim á hlað var
honum tekið með látlausri alúð og
ljúfri einlægni, og þegar inn var
komið urðu húsakynnin stærri og
bjartari en hann hafði grunað.
Hreinlæti og umhirða blasti
hvarvetna við, og Halla húsfreyja
bar fram höfðinglegar veitingar,
þar sem ekkert var skorið við nögl,
og þó stillileg og nærgætin um-
hyggjan síst af öllu.
Þegar þau Kollslækjarhjón voru
rúmlega hálfsjötug að aldri
brugðu þau búi 1956 og fluttust að
Stóra-Ási til Þórunnar dóttur
sinnar og Magnúsar manns henn-
ar. Þau voru þó enn í góðu fjöri og
lögðu ekki hendur í skaut. Andrés
stundaði einkum fjármennsku
kvikur á fæti og verkahraður, en
Halla vann margt innan bæjar.
Andrés hélt fjöri og starfsorku
þangað til banameinið tók af
skarið. Halla hélt góðri heilsu og
var vel ern fram yfir áttrætt, en
þá tók að sjálfsögðu að halla
undan. Um það leyti varð hún
Fædd 29. maí, 1912.
Dáin 17. mars. 1980.
Dagmar Sigurðardóttir var
fædd á Borgarfirði eystra. Dóttir
hjónanna Jónu Hallgrímsdóttur
og Sigurðar Árness Jónssonar
fræðimanns, sem ættaður var úr
Hrunamannahreppi í Árnessýslu.
Dagga, eins og hún var alltaf
kölluð af kunningjum, missti móð-
ur sína um fermingu. Fór hún þá
að heiman að vinna fyrir sér eins
og títt var um unglinga á þeim
árum. Aðallega fóru ungar stúlkur
í vistir og voru húsbændur mis-
jafnir eins og gengur í þessu
jarðneska lífi.
Ég get tekið undir orð Hjalta
Gunnarssonar, útgerðarmanns á
Reyðarfirði, en hann sagði einu
sinni við mig að „Dagga væri
mikilhæf manneskja". Dagga
bjargaði margri manneskjunni frá
drukknun, sem aldrei verður
minnst í bókum, svo sem Öldinni
okkar, og sennilega ekki í nokk-
urri bók.
Það er lítið um það hér á landi
að fátæk börn, sem fóru ung frá
sinni heimabyggð að vinna fyrir
sér, skrifi ævisögu sína þegar á
elliárin kemur, en ef einhver
vogaði sér að gera slíkt á sannan
hátt er hætt við því að ungl-
ingarnir í dag myndu ekki trúa því
hve lífsbaráttan var þungbær hjá
því fólki sem nú er smátt og smátt
að kveðja þennan heim. Þá þekkt-
ist ekki að fólk fengi útborgað
vikulega eins og nú, heldur varð
það að vinna myrkranna á milli
fyrir litlu sem engu kaupi og við
misjafnan aðbúnað, bæði í mat,
húsnæði og framkomu húsbænda
sinna, sem ekki tóku alltaf tillit til
þess hvort fólk þess væri hraust.
En Dagmar var afar óhraust kona
allt sitt líf, þrátt fyrir það að hún
lægi ekki langdvölum saman á
sjúkrahúsum nema þá daga sem
hún var skorin upp.
Dagmar og Ingvar Gunnarsson,
vélstjóri, byrjuðu búskap sinn í
Sandgerði árið 1943. Fluttust þau
fyrir því óhappi að lærbrotna, og
eftir það varð hún að nota hjóla-
stól. En hugarstyrk, stillilegri
gleði sinni, sjón og heyrn hélt hún
fram á síðustu ár, og fötum fylgdi
hún flesta daga fram á þetta ár,
en að sjálfsögðu þurfti hún mikill-
ar hjúkrunar við. Á þá umhyggju
skorti ekkert af hendi dóttur og
tengdasonar og annarra, er næst
henni stóðu. Henni voru það
gleðistundir þegar sveitungar,
vinir og ættingjar settust hjá
henni og ræddu um liðna tíð. Þá
varð bros hennar milt og svipur-
inn ylhýr. Enginn veit að vísu til
hlítar um lífshamingjuna í annars
garði, en ég er illa svikinn, ef hún
hefur ekki verið heimagangur hjá
þeim Höllu og Andrési á Kollslæk
langa ævi þeirra. Þau voru fátæk
eins og flestir af bændakynslóð, en
þau áttu meira að gefa en
flestir þeir, sem ganga með fulla
vasa fjár, og þeim brást aldrei það
örlæti sem máli skiptir í lífinu.
fljótlega til Grindavíkur og
bjuggu þar til ársins 1958 en þá
fluttust þau hingað til Eskifjarð-
ar. Eins og um svo marga aðra,
sem hingað flytjast, þá byggði
Ingvar hér hús og er það að
Strandgötu 29. Fluttust þau í það
2 árum eftir komuna hingað til
Eskifjarðar.
Dagga og Ingvar áttu 2 syni:
Sigurð, sem er kvæntur Guðrúnu
Gunnlaugsdóttur frá Heiðarseli
Norður-Múlasýslu, og eiga þau 2
börn, og Gunnar, sem er kvæntur
Hólmfríði Friðriksdóttur frá
Keflavík og eiga þau dóttur, sem á
að fermast í vor. Auk þess átti
Dagga 1 dreng áður en hún giftist
Ingvari en missti hann fljótlega
eftir fæðingu. Dagga var tengda-
dætrum sínum afar góð, enda voru
þær ungar þegar þær giftust
sonum hennar, einnig barnabörn-
unum sínum en hús hennar stóð
ávallt opið fyrir þeim og ætíð
hafði hún tíma til að sinna þeim.
Ég man alltaf eftir að þegar ég
einu sinni sem oftar heimsótti
Döggu þá voru margir gestir
komnir til hennar langt að og voru
hún og gestir hennar að rifja upp
minningar frá því í gamla daga.
Var góð stemmning yfir samræð-
unum. Þá komu 2 barnabörn heim
úr skólanum og báðu ömmu sína
að kenna sér að reikna dæmi, sem
þau skyldu ekkert í. Dagga fór
með barnabörnin strax frá hinum
skemmtilegu samræðum til að
útskýra reiknidæmin. Já, það væri
betur ef fleira af fullorðna fólkinu
gerði slíkt hið sama, að gefa sér
alltaf tíma til að sinna börnunum.
En í nútímahraðþjóðfélagi mega
svo fáir vera að því að hugsa um
blessuð börnin, því fer nú sem fer.
Ingvar og Dagga voru að mörgu
leyti ólík hjón. En þau settu sér
það mark að skilja hvert annað
enda var sambúð þeirra góð.
Ingvar er þúsundþjalasmiður og
mikill grúskari. Enda hló Dagga
oft að því hve vel hún væri orðin
að sér varðandi vélar því Ingvar
Halla á Kollslæk bar þá prýði,
sem húsmóðir á íslenskum sveit-
abæ getur bestri skartað, og í
hugum þeirra, sem þekktu hana
vel, ber hana hátt í þeim fjöl-
menna systrahópi.
Andrés Kristjánsson
Við útför Höllu Jónsdóttur hús-
freyju frá Kollslæk, sem gerð
verður í dag frá Stóra-Ásskirkju,
koma upp í huga minn minningar
frá löngu liðnum tíma.
Þegar ég dvaldist sem drengur
að Stóra-Ási fór ég oft erinda
húsbænda minna að Kollslæk. Það
þurfti ekki að ganga á eftir
neinum, þegar erindað var út að
Kollslæk. Þangað var gott að
koma, hlýjar móttökur húsbænd-
anna Höllu og eiginmanns hennar
Andrésar Vigfússonar bónda, og
umhyggja fyrir þeim, sem þangað
komu erinda.
Halla Jónsdóttir var kornung,
þegar hún fluttist að Kollslæk
með foreldrum sínum, þeim Jóni
Erlingssyni bónda og konu hans
Þórunni Hannesdóttur, en að
Norður-Reykjum var hún fædd 26.
sept. 1890.
Með komu Höllu að Koilslæk
var ekki tjaldað til einnar nætur.
Þar ólst hún upp ásamt bróður
sínum Stefáni, síður bónda að
Gröf í Lundareykjadal og þar varð
hún síðar húsfreyja á meðan
starfskraftar entust.
Á unglingsárum sínum dvaldist
Halla um skeið að Ánanaustum í
Reykjavík hjá þeim heiðurshjón-
um Önnu og Birni Jónssyni skip-
stjóra og batzt miklum vináttu-
böndum við fjölskyldur þeirra.
Halla stundaði nám við
Hvítárvallaskóla og þar kynntist
hún eiginmanni sínum Ándrési
þyrfti svo oft að segja sér og
útskýra ýmsa vélahluti.
Fyrir 5 árum fluttist Sigurður
sonur þeirra með fjölskyldu sína í
sitt eigið hús. Þá breytti Ingvar
sinni íbúð í haginn fyrir þau
hjónin í ellinni og var ekkert í það
sparað. Sér sjónvarpsherbergi
með húsgögnum og klukku, sem
Ingvar smíðaði allt sjálfur. Auk
þess setti hann upp arin í herberg-
inu og það sagði Dagga oft, að sér
þætti vænst um að það væri svo
hlýtt og heimilislegt. Fyrir nokkr-
um árum setti Ingvar upp 10
fermetra gróðurhús, mjög full-
komið, með rafmagnskapli í jörðu
til að hita upp moldina. Ræktuðu
þau mikið af grænmeti s.s. agúrk-
ur og tómata. Borðuðu þau lítið af
því sjálf en gáfu vinum og kunn-
ingjum uppskeruna. Sl. sumar
buðu þau hjónin fóstursystur
Ingvars, Hildi, og manni hennar,
Stefáni A. Pálssyni, til sín í
vikudvöl. Var Dagga afar ánægð
yfir hve þau hjón, Hildur og
Stefán, kunnu að meta grænmetið
úr nýja gróðurhúsinu sökum
ferskleika, annað heldur en að
kaupa misjafnt grænmetið í búð-
um í Reykjavík.
Eins og áður segir þá bjargaði
Dagga mörgum manninum og kom
þeim á réttan kjöl í þessu lífi með
þeim meðfæddu hæfileikum sínum
sem hún hlaut í vöggugjöf. Dagga
var mikilhæf kona, þótt lítil væri
fyrir mann að sjá, eða réttara sagt
fáir vissu hve miklum hæfileikum
hún bjó yfir og kunni að láta alls
Vigfússyni séttuðum úr Biskups-
tungum. Árið 1919 giftust þau og
hófu búskap að Uppsölum, en 1921
flytja þau að Kollslæk og bjuggu
þar til ársins 1956, að þau brugðu
búi og fluttust að Stóra-Ási til
dóttur sinnar og tengdasonar. Þar
andaðist Andrés 1971.
Kollslækur er ekki stór jörð en
notadrjúg og þar bjuggu þau
Halla og Andrés góðu búi. Þau
eignuðust tvær dætur, Þórunni nú
húsfreyju að Stóra-Ási, gift
Magnúsi Kolbeinssyni bónda, og
Valgerði, sem þau misstu korn-
unga.
Börnin á Kollslæk urðu að vísu
fleiri. Systursynir Andrésar, þeir
Eyjólfur og Baldur Sigurðssynir
ólust upp hjá þeim og sumar-
drengi eignuðust þau líka, sem
allir nutu umhyggju þeirra eins og
eigin börn.
Komur mínar að Kollslæk eru
mér afar minnisstæðar. Mynd-
arskapur, snyrtimennska, sam-
fara mikilli gestrisni og hlýju,
einkenndi heimilið og allt heimil-
isfólkið. Þar áttu foreldrar Höllu
og móðir Andrésar hlýtt og nota-
legt ævikvöld.
Það varð þeim Höllu og Andrési
mikil gleði, að eyða ævikvöldi sínu
í Stóra-Ási hjá dóttur sinni og
tengdasyni og börnunum þeirra og
njóta þess sem þau sjálf höfðu
veitt svo ríkulega. Þar var líka allt
gert til þess að þau gætu notið
þess sem skyldi.
Þegar nú leiðarlokin eru komin
og Halla Jónsdóttir nýtur hvíldar,
kveðjum við hana og minnumst
hennar og eiginmanns hennar,
Andrésar Vigfússonar með virð-
ingu og þakklæti og biðjum þeim
blessunar.
Við sendum kveðjur okkar að
Stóra-Ási.
Matthías Á. Mathiesen.
staðar gott af sér leiða. Hún var
sósíalisti í orðsins fyllstu
merkingu. Ræddum við oft um
pólitík en vorum alltaf ósammála í
þeim efnum.
Dagmar var jarðsungin í Eski-
fjarðarkirkju 22. mars sl. Margt
manna kom langt að til að fylgja
henni til grafar.
Séra Davíð Baldursson var sent
skeyti frá gömlum kunningja
þeirra Döggu og Ingvars. Var
skeytið lesið upp yfir kistu henn-
ar. Var Döggu þar vel lýst. Læt ég
hér fylgja nokkrar línur úr áð-
urgreindu skeyti. „Þeir sem
þekktu hana best vissu að hún var
heimsborgari að eðlisfari, bjó yfir
leiftrandi gáfum með ríkum per-
sónutöfrum og fágæddri sam-
ræðuhæfni enda fróð og víðlesin
... Eitt mesta og þekktasta núlif-
andi skáld okkar hefur talað um
það sem minnisstæðan atburð og
heiður að hafa kynnst henni og oft
átt við hana samræður um hin
fjölbreyttustu efni.... og þau um-
mæli höfðingjans Einars gamla í
Garðhúsum að hún væri göfug
manneskja og að óhræddur og án
nokkurrar tryggingar annarrar en
loforðs hennar myndi hann hafa
getað afhent henni verslun sína til
fullrar eignar." Já, gömlu menn-
irnir vildu hafa tryggingu fyrir
því sem þeir seldu öðrum. Þarna
er Döggu minni rétt lýst.
Ég og rnitt fólk sendum Ingvari
Gunnarssyni og fjölskyldu inni-
legar samúðarkveðjur.
Regína Thorarensen
Afmœlis- og
minningargreinar
ATHYGLI skal vakin á því, að afmælis- og
minningargreinar verða að berast blaðinu með góðum
fyrir vara. Þannig verður grein, sem birtast á í
miðvikudagsblaði, að berast í síðasta lagi fyrir hádegi
á mánudag og hliðstætt með greinar aðra daga.
Greinar mega ekki vera í sendibréfsformi. Þess skal
einnig getið af marggefnu tilefni að frumort ljóð um
hinn látna eru ekki birt á minningarorðasíðum
Morgunblaðsins. Handrit þurfa að vera velrituð og
með góðu línubili.
Minning:
Dagmar Sigurö-
ardóttir, Eskifirði