Morgunblaðið - 12.04.1980, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 12. APRÍL 1980
17
við verðbólguna brýnasta verkefn-
ið og að núverandi ríkisstjórn
ætlaði að ná verðbólgunni niður á
svipað stig og í nágrannalöndun-
um á árinu 1982. En þrátt fyrir
það væri öllum ljóst, að ekkert
sérstakt myndi gerast og verð-
bólgan héldi áfram að vera á
svipuðu stigi og nú, eða jafnvel
hærri, nema um stuttan tíma fyrir
tilstuðlan gerviaðgerða. Kjarni
málsins væri sá, að hjá almenn-
ingi, stjórnmálamönnum eða
hagsmunahópunum væri enginn
vilji til þess að horfast í augu við
vandann, fyrr en engra annarra
kosta væri völ, og sem betur fer
hefði það ástand ekki skapast enn.
Sérstaklega væri það áberandi,
hve ófúsir menn væru til að taka á
sig þær skammvinnu byrðar í
skertum lífskjörum og minni at-
vinnu, sem væru óhjákvæmilegar
til að geta síðar búið við batnandi
hag og aukna velferð, en að þeim
markmiðum yrði ekki stefnt fyrr
en verðbólgunni hefði verið ýtt til
hliðar.
Þá rakti Jónas þá meginþætti,
sem hann taldi ráða úrslitum um
skynsamlega efnahagsstefnu við
núverandi aðstæður. Hann taldi
mjög mikilvægt, að með skipu-
lagsbreytingum yrðu skapaðar
forsendur fyrir nýju átaki gegn
verðbólgu. Umbætur væru nauð-
synlegar á vinnumarkaðnum svo
og breytingar á kerfi launasamn-
inga og gerð þeirra. Þá vær:
óhjákvæmilegt að breyta kosn
ingalögum og kjördæmaskipai
þannig að jafnrétti kjósenda væri
tryggt. Við mótun efnahagsstefn-
unnar ætti að hverfa frá beinum
aðgerðum gegn verðbólgunni, að
minnsta kosti um stundarsakir.
Þess í stað ætti að stefna að
aðlögun að verðbólgunni og í því
efni ætti fyrst og fremst að leitast
við að ná hagvexti þrátt fyrir
verðbólguna og leggja jafnframt
grunninn að samdrætti hennar. I
því skyni ætti að leggja áherslu á
eftirfarandi sjö atriði:
1. Vaxtakjör verði á sem
skemmstum tíma samræmd
verðbólgunni. Samhliða því
verði lokið þeirri aðlögun tekju-
skatts, bæði einstaklinga og
félaga, að raunvirði, sem nú er
unnið að á grundvelli nýju
skattalaganna. Þá ætti jafn-
framt að fullu að taka upp
reikningsskil í fyrirtækjum, er
miðuð væri við verðbólguað-
stæður.
2. Þegar í stað ber að afnema öll
verðlagsákvæði fyrir utan þau,
sm mæla gegn einokun. Ríkis-
stjórnin á einnig að láta kjara
samninga afskiptalausa og ekki
móta neina kjarastefnu, til
dæmis ekki varðandi fiskverð.
Þá á að stuðla að samkeppni
með því að auka frelsi í gjald-
eyrismálum, innflutningi og
tollalánum. Með þessum hætti
kæmi greinilega í ljós, hvað er á
valdi ríkisstjórnar og hvað ekki
í sambandi við ákvarðanir verð-
lags og launa.
3. Hætt verði að láta gengið fljóta
og þess í stað verði krónan
tengd einhverjum erlendum
gjaldmiðli eða fleiri en einum
svo sem SDR (viðmiðunarein-
ing Alþjóðagjaldeyrissjóðsins).
Með þessu væri ekki komið á
óumbreytanlegu gengi, heldur
yrðu utanaðkomandi hömlur
viðurkenndar að nýju. Þá væri
skynsamlegt að svo stöddu að
halda hömlum á erlendum lánt-
ökum, ekki sízt lántökum opin-
berra aðila.
4. Seðlabankanum verði í sam-
vinnu við viðskiptabankana
leyft að móta og framfylgja
stefnu í peningamálum, er mið-
ist við að halda aukningu pen-
ingamagns innan hæfilegra
marka.
5. Stefnt verði að jöfnuði í ríkis-
fjármálum og að því að tak-
marka útgjöld og skattheimtu
ríkisins. Tekin verði upp stefna
við mat á opinberri þjónustu og
framkvæmdum, þar sem meira
tillit en áður sé tekið til viðsk-
iptalegra viðhorfa og fjárhagsl-
egrar ábyrgðar.
6. Eindregið verði stefnt að auk-
inni orkuframleiðslu og að því
að koma á fót nýjum orkufrek-
um iðnfyrirtækjum um leið og
þau verði stækkuð, sem fyrir
eru. Viðurkenna ber, að sam-
vinna við erlenda aðila sé nauð-
synleg á þessu sviði á grundv-
elli sem íslendingar telja sér
hagkvæman.
7. Átak verði gert til að auka
framleiðni í öllum greinum
íslensks iðnaðar með auknum
rannsóknum, ráðgjöf og lán-
veitingum, um leið og viður-
kennt sé, að framleiðni er
aðeins unnt að auka í fyrir-
tækjunum sjálfum, og þess
vegna er það forsenda fyrir
árangri, að þeim séu skapaðar
heilbrigðar ytri aðstæður og
samvinnuandi ríki innan
jæirra.
I umræðum, er fram fóru að
erindinu loknu, gerði Jónas grein
fyrir þeirri skoðun sinni, að
ósennilegt væri, að teljandi
atvinnuleysi gæti orðið hér á
landi. Vegna fámennis hefðu
Islendingar þá sérstöðu, að þeir,
sem ekki gætu fengið atvinnu
heima fyrir, kæmust hæglega að á
vinnumarkaði nágrannalanda.
Hanri benti einnig á, að tiltölulega
hægur hagvöxtur á undanförnum
áratug og ónóg fjölgun atvinnu-
tækifæra, er af því leiddi, væri
mikilvæg ástæða brottflutnings
fólks á þessu tímabili.
Hér verður ekki ráðist í það að
bera saman hugmyndir Jónasar og
annarra ræðumanna í Munaðar-
nesi. En forsendur hagfræð-
inganna voru þær sömu, að verð-
bólgan væri svo mikið efnahags-
legt böl, að gegn henni yrði að
berjast með öllum tiltækum ráð-
um. Þessi ráð væru til, en það sem
vantaði væri pólitískur vilji til að
beita þeim og var þetta einnig
kjarninn í háskólafyrirlestri F.A.
Hayeks. Til dæmis voru hagfræð-
ingarnir allir á einu máli um það,
að ein helsta forsendan fyrir
skynsamlegri efnahagsstefnu á
verðbólgutímum væri, að vextir
væru látnir fylgja þenslunni. Eitt
af fyrstu verkum núverandi rikis-
stjórnar hér á landi var að hverfa
frá þessu markmiði.
Eins og að framansögðu verður
ráðið eru skoðanir manna skiptar
um það, hvaða tímamörk setja
beri, þegar baráttuaðferðirnar
gegn verðbólgunni eru mótaðar.
David Colander nefndi 5 ár, nú-
verandi ríkisstjórn setti sér 2 ára
ramma, F.A. Hayek nefndi 3 til 6
mánuði og Jónas H. Haralz hverf-
ur frá öllum tímamörkum. Auðvit-
að er það ekki tíminn, sem skiptir
höfuðmáli, heldur hitt að fyrir
hendi sé vilji hjá stjórnmála-
mönnunum til að takast á við
vandann og þeir veiti þá forystu,
sem sameinar nauðsynlega krafta
í sameiginlegu átaki. Hitt er
blekking að halda, að verðbólgan
hverfi átakalaust og án þess að
það kosti einhverjar fórnir.
Þótt menn kunni að vera orðnir
leiðir á öllu verðbólgutalinu mun
það halda áfram bæði hér á landi
og erlendis, þar sem draugurinn
æðir óðfluga fram og magnast.
Vonandi verður lofsvert frum-
kvæði Félags viðskiptafræðinga
og hagfræðinga, sem stóð að
ráðstefnunni í Munaðarnesi, og
Félags frjálshyggjumanna, sem
bauð F.A. Hayek hingað, til þess
að leiða umræðurnar hér á landi
inn á nýjar brautir.
Björn Bjarnason
Nú eru á boðstólum
erlendar mjölmiklar
kartöflur, sem eru Ijóm-
andi góðar í ýmsa kart-
öflurétti. Mörgum
þykja erlendu kartöfl-
urnar síðri soðnar, en
þær eru betri í kart-
öflumús, í marga
kartöflurétti, svo ekki
sé talað um þær stóru
bakaðar eða til að gera
„franskar“. Með t.d.
kartöflubakstri og
gratini nægir köld
kjötsneið, aðrir af-
gangar eða aðeins
grænmetissalat.
Kartöfluréttir
Bakaðar kartöflur
„Francies Suzette“
6 stórar kartöflur bakaðar í
ofni. Lok skorið ofan af kartöfl-
unum og innmaturinn skafinn
úr, stappaður og saman við er
hrært: 50 g smjörlíki, 30 g rifinn
ostur, 'h dl. rjómi og eitt egg.
Þessu er síðan komið fyrir í
kartöfluhýðinu, smurt yfir með
bræddu smjöri, eða matárolíu,
og látið inn í ofninn í smátíma
eða þar til kominn er fallegur
gullinn litur á. Haft með kjöt-
eða fiskrétti, eða sem sjálfstæð-
ur smáréttur.
Kartöflugratin
750 g hráar kartöflur í sneiðum,
smábitar af selleri,
salt, pipar,
100 g rifinn ostur,
2 dl rjómi,
smjörlíki.
Kartöflurnar lagðar í smurt
eldfast mót, selleribitar ofan á,
kriddað með salti og pipar, osti
stráð yfir, þetta er svo endurtek-
ið og síðast, eða efst eru settir
smjörlíkisbitar, rjóma hellt yfir
og osti stráð ríflega yfir.
Bakað í ofni í u.þ.b. 45 mín.,
haft yfir skálinni í byrjun, en
síðast eru kartöflurnar látnar fá
lit.
Kartöflugratin II
800 g—1 kg kartöflur,
xh lítri mjólk,
1 egg,
2 dl rifinn ostur,
50 g smjörlíki,
rasp, salt, múskat, timian.
Kartöflurnar eru rifnar hráar
á rifjárni, eða skornar í ræmur,
Svo illa vildi til, að ýmislegt
fór aflaga í síðasta Heimilis-
horni. Það féll niður mynd af
„Norsku súkkulaðitertunni",
„Súkkulaðikaka Anitu“ ranglega
nefnd terta, páskaskrauti sem
með átti að vera var sleppt
o.s.frv. En verst var þó, að sleppt
var sykri í formkökuupskrift og
hafa vonandi allir áttað sig á
því. Þakka konunum, sem til mín
hringdu til að benda á þetta.
En rétt er uppskriftin svona:
Formkaka með súkkulaði
og ávöxtum
og settar í smurt ofnfast fat.
Blandað er saman mjólk, eggi,
salti, múskati og timian eftir
smekk, ásamt helming ostsins.
Helt yfir kartöflurnar, rifnum
ostinum stráð yfir ásamt raspi
og smjörlíkisbitum. Bakað í ofni
í u.þ.b. 45 mín. við góðan hita.
Kartöflur í formi,
750 g kartöflur,
1 meðalstór laukur,
40 g smjörlíki,
3 msk. mjólk,
1 egg,
175 g ostur,
6 tómatar,
pipar, salt, persille.
Kartöflurnar soðnar og stapp-
aðar eða hrærðar. Osturinn er
rifinn. Mjólk og smjörlíki hitað
saman í potti, kartöflustöppunni
hrært saman við ásamt þeyttu
eggi, helmingi ostsins, salti og
pipar.
Laukurinn skorinn í sneiðar
og brúnaður. Um þriðjungur af
kartöflustöppunni settur í ofn-
fast form, helmingur lauksins
lagður ofan á ásamt tómatsneið-
um. Síðan er sett annað lag af
kartöflustöppu, lauk og tómöt-
um, þá það sem eftir er af
kartöflunum sett efst, tómat-
sneiðar ofan á og rifnum osti
stráð yfir. Bakað í ofni í u.þ.b. 30
mín. við lágan hita. Persille sett
yfir til skrauts, um leið og borið
er fram.
Kartöflubakstur
1 kg kartöflur,
brætt smjörlíki 75 g,
salt, pipar,
1 bolli rjómi, kaffirjómi, mjólk
eða rjómabland.
Kartöflurnar afhýddar hráar,
skornar í sneiðar og lagðar í
skál, bræddu smjörlíki hellt yfir
og kartöflunum velt vel upp úr.
3egg,
150 g sykur (ef vill ljós púður-
sykur),
150 g hveiti,
lh tsk. lyftiduft,
lh tsk. vanillusykur,
ca. 100 g suðusúkkulaði,
'h dl. rúsínur,
'h dl. smátt skornar aprikósur,
gráfíkjur eða döðlur.
Venjulegt hrært deig, bakað í
aflöngu formi í 30—45 mín. við
meðalhita.
Síðan eru þær, þ.e. kartöflu-
sneiðarnar settar í ofnfasta skál,
salt og pipar stráð yfir hvert lag
og síðast er rjóma eða mjólk
hellt yfir. Álpappír settur yfir og
kartöflurnar bakaðar í ofni í
u.þ.b. 1 'h klst. Ætlað fyrir 6
manns.
Þegar
hvert
óhappið
rekur
annað
Óhöpp geta hent hvern sem
er, en það er nú sem betur fer
ekki algengt, að smá óhapp
verði að keðjuverkandi áföll-
um. En einmitt það gerðist
eitt sinn, hjá frönskum leik-
ritahöfundi, Victorien Sardou
að nafni, sem uppi var á
árunum 1831—1908. Sardou
sat eitt sinn mikið matarboð
og varð fyrir því óhappi að
reka olnbogann í vínglas sitt
og fella svo innihaldið flóði
yfir dúkinn. Borðdama hans
brá skjótt við og stráði salti
yfir blettinn, gamalkunnugt
ráð, sem notað er enn þann
dag í dag. í gríni tók Sardou
dál. salt á milli fingra sér og
henti yfir öxl sér, en það er
víða trú að slíkt sé til að
varna óhöppum. En það vildi
svo illa til, að um leið og
Sardou henti saltinu kom
þjónn með kjúkling á fati í átt
að borðinu. Saltið lenti beint í
auga þjónsins, sem við það
missti fatið ígólfið.
Heimilishundurinn lá á
sínum stað við atininn og var
ekki lengi að henda sér á
þessa óvæntu matarsendingu
og tók að rífa í sig kjúklinginn
af mikilli áfergju. En ígræðg-
inni gleypti hundurinn smá-
bein, sem stóð fast í hálsi
hans svo honum lá við köfnun.
Sonurinn á heimilinu hljóp þá
til og vildi freista þess að ná
beininu úr hálsi hundsins og
stakk hendinni upp í hann.
Dýrið var nú orðið skelfingu
lostið og beit fast í það sem
fyrir var, og tókst ekki að Iosa
takið fyrr en einn fingur
piltsins var orðinn svo illa
farinn að taka varð hann af.
Þetta getur greinilega verið
afdrifaríkt að fella vínglasið
sitt í matarboði.
(Úr bókinni _Remarkable
Occurences~
eltir John Trains.)
Sætt og gott til
páska — Leiðrétting