Morgunblaðið - 12.04.1980, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 12. APRÍL 1980 3 5
Flúrpappír í ís-
lenzkum frímerkjum
Alkunna er meðal frímerkja-
safnara, að póststjórnir ýmissa
landa hafa um árabil notað
svonefndan flúrpappír í frímerki
sín. Er þetta gert til að auðvelda
stimplun merkjanna og flýta
fyrir henni sem mest. Má og
segja, að mannshöndin komi þar
lítt að. Ekki var mér kunnugt
um, að íslenzk frímerki hefðu
verið prentuð á þess konar
pappír, og svo mun áreiðanlega
um flesta. Var og lítil ástæða
fyrir íslenzku póststjórnina að
láta prenta frímerki sín á flúr-
pappír, þar sem hún hefur ekki
enn tekið í notkun stimplunar-
vélar, sem gera slíkan pappír
nauðsynlegan í merkin.
Fyrir nokkru barst mér svo í
hendur ágætt Fréttabréf (Rapp-
ort) íslandssafnaranna í Sví-
þjóð, desember-heftið. Þar kem-
ur í Ijós, að hinir sænsku vinir
okkar hafa verið að dunda við
það á síðustu mánuðum að skoða
íslenzk frímerki undir kvarz-
lampa, þ.e. í útfjólubláu ljósi.
Hefur margt einkennilegt þá
komið fram í sambandi við þann
pappír, sem notaður hefur verið í
íslenzk frímerki — og það allar
götur frá 1947. Frá því ári er t.d.
3 kr. flugmerkið bæði til á
flúrpappír og án. Hið sama
gildir svo um 5 aura og 90 aura
frímerkin úr Nýsköpunarserí-
unni frá 1950. Einnig er 2.50
Flug 1952 prentað á tvenns
konar pappír og 5 kr. Gullfoss-
merkið frá 1956. Þá eru íþrótta-
merkin frá 1957 (1.50 og 1.75) til
á flúrpappír, Norðurlandamerk-
in frá 1969, 25 kr. Lýðveldis-
merkið frá 1969 og minningar-
merki Hæstaréttar frá 1970.
Margt fleira tína þeir Svíarnir
til um pappír þann, sem notaður
hefur verið við prentun frí-
merkja okkar síðustu þrjá ára-
tugi, en hér verður ekki rúm til
að rekja það allt.
Þeir benda á, að merkin, sem
út komu 1973 á hundrað ára
afmæli íslenzkra frímerkja, séu
skemmtilegt rannsóknarefni í
þessu skyni. Eru það merki nr.
510—514 í Facit-verðlistanum. í
von um, að einhverjir hafi gam-
an af, vil ég hér snara á íslenzku
því, sem segir í Fréttabréfinu
um þessi merki, og endursegja
raunar sumt.
Af nr. 512 og 513, þ.e. 20 og 40
kr. merkjunum, eru greinilega
tvö afbrigði í pappírnum: a)
hvítlýsandi undir kvarzlampa og
b) rauðbrúnt. Þá segja Svíarnir,
að enginn munur sjáist aftur á
móti á bakhlið merkjanna frá
1973 í útfjólubláa ljósinu. Hún er
alltaf hvít. Af þessu leiðir að
þeirra sögn, að það sé einungis
framhliðin, sem hafi fengið aðra
meðferð. Halda þeir, að eitthvað
hafi verið borið á framhliðina,
en það hafi orðið með tvennum
hætti og komi aðeins fram undir
kvarzlampanum. Þá segja þeir,
að b-afbrigðið, þ.e. hið rauð-
brúna, virðist nær allsráðandi á
20. kr. merkinu, en hið gagn-
stæða á 40 kr. merkinu. Loks
segjast þeir ekki hafa fundið
rauðbrúnt afbrigði í öðrum verð-
gildum í þessum flokki, þ.e. í 10,
15 og 80 kr. merkjunum. „En
e.t.v. kemur þetta afbrigði jafn-
vel í ljós í þessum merkjum,"
segja þeir að lokum. Þeir benda
ennfremur á, að samanburðar-
efni þeirra sé mjög takmarkað,
því að þeir hafi ekki svo mörg
eintök af hverju merki.
Helzt eru Svíarnir á því, að
tvenns konar pappír hafi verið
notaður við prentun Herðubreið-
ar-merkisins 1972, en eru engan
veginn öruggir um það. í afmæl-
ismerki Ferðafélags íslands frá
1977 er gulur flúrpappír.
Þá birta þeir í Fréttablaðinu
sundurgreiningu á nokkrum
merkjum, og er hún hin fróðleg-
asta. Verð ég einungis að vísa til
hennar hér. Eins og áður segir,
er samanburðarefni Svíanna of
lítið, enda hvetja þeir alla og þá
ekki sízt íslenzka lesendur
Fréttablaðsins til þess að skoða
merki sín undir kvarzlampa.
Síðan væri æskilegt, að menn
kæmu niðurstöðum sínum til
Tore Runeborg, Birger Jarlsgat-
an 66 II, S-114 20 Stockholm.
Ég er sannfærður um, að
margur íslenzkur safnari hefur
gaman af að kanna frímerki sín
á þennan hátt og greina öðrum
frá niðurstöðum sínum. Ég gerði
mér það til dundurs eitt kvöld að
skoða ýmis merki undir kvarz-
lampa og þá m.a. afmælismerkin
frá 1973. Þar sem Svíarnir höfðu
ekki fundið b-gerðina rauðbrúnu
í 80 kr. merkinu, skoðaði ég þau
20 eintök, sem ég átti, undir
lampa. Kom þá í ljós, að ég var
með þrjú merki rauðbrún og sex
hvít, þ.e. svonefnda a-gerð. En 11
eintök voru af enn einni gerð,
sem ég kalla þá c-gerð. Er hún
eitthvert millistig, ef svo má
segja. Hið sama gildir um 40 kr.
merkið.
Ég nefndi það hér að framan,
að Svíarnir álíta, að bakhlið
þessara frímerkja sé eins á þeim
öllum í útfjólubláu ljósi. Þar
þóttist ég strax komast að allt
öðru. Er örugglega frávik þar á
milli, en ekki eins áberandi og á
framhlið merkjanna. Er ég viss
um, að margt á eftir að koma
fram við nákvæma og almenna
athugun á pappír íslenzkra
frímerkja, hvernig svo sem það
verður að lokum flokkað.
Hvað er annars vit-
að um flúrefnið?
í febrúarhefti Nordisk Filateli
er athyglisverð grein um flúr-
merki — eða þetta sérstaka efni.
Vil ég eindregið hvetja menn til
að lesa þá grein, en hér vil ég
minnast á nokkur atriði í fram-
haldi af því, sem áður er sagt um
íslenzku merkin. I greininni seg-
ir, að sænska póststjórnin hafi
varað safnara við of miklum
áhuga á flúrmerkjum þegar árið
1977, en þá talað fyrir daufum
eyrum. Hún sagði þá m.a.: „Hið
gula flúrefni er rokgjarnt, þ.e.
gufar upp. Stöðug uppgufun efn-
isins á sér stað. Flúrinn helzt
mismunandi lengi, og fer það
eftir geymslu merkjanna. Eng-
inn veit enn sem komið er,
hversu lengi flúrefnið helzt í
pappírnum. Þá er tekið fram, að
þetta efni rjúki tiltölulega fljótt
úr og geti þá smitað út frá sér.
Bent er á, að plastblöðin séu hér
hættuleg. Frímerki með flúrefni,
sem hafa verið geymd í þeim,
hafa misst næstum allt efnið, en
það svo festst í plastinu og orðið
eftir, þegar merkin hafa verið
tekin úr vösunum! Þetta sést
hins vegar ekki með berum
augum. Þegar önnur frímerki og
flúrlaus hafa svo verið látin í
plastið, hafa þau dregið í sig
flúrefnið, sem fyrir var, og á
þann hátt smitast! Sænskur vin-
ur minn, sem hér var á ferð í
fyrra, benti mér einmitt á þetta
fyrirbæri og gaf mér nokkur
Vísir-blöð með plastvösum þessu
til sönnunar. í útfjólubláu ljósi
sást mjög vel, hvar flúrmerkin
höfðu setið, því að farið eftir þau
lýstist vel upp í ljósinu. Sýndi ég
þessi blöð á fundi í Félagi
frímerkjasafnara snemma í vet-
ur, enda er sjálfsagt að vara
safnara við þessari hættu.
í téðri grein í Nordisk Filateli
er svo sérstök rammaklausa,
sem ég vil vekja athygli á. Hún
hljóðar svo: Utfjólubláu (U-V)
ljósgeislarnir eru engan veginn
hættulausir. Horfið aldrei beint
í ljósið. Þetta ljós getur komið af
stað krabbameini, og ekki er
óhugsandi, að húðkrabbi byrji af
völdum þess. Ennfremur getur
ljósið valdið augnskemmdum,
einkum á hornhimnu, sem sýgur
í sig hið mesta af útfjólubláu
geislunum. Hluti af þessu ljósi
kemst alla leið að augasteininum
og getur valdið þar breyt-
ingum, sem leiða með tímanum
til starblindu. Hér endar aðvör-
un Svíanna, og geta menn af
þessu séð, að margt ber að
varast, þegar frímerkjum er
brugðið undir kvarzlampann.
Frimerki
eftir JÓN AÐAL-
STEIN JÓNSSON
Frímerkjauppboð
F.F. 19. apríl nk.
Fyrir nokkru barst mér í
hendur skrá yfir 32. frímerkja-
uppboð Félags frímerkjasafnara.
Það verður haldið laugardaginn
19. ápríl í ráðstefnusal Hótels
Loftleiða og hefst kl. 13.30. Efnið
verður til sýnis í félagsheimili
F.F. að Amtmannsstíg 2 í dag
milli kl. 15 og 18 og svo á sjálfan
uppboðsdaginn milli kl. 11—13 á
uppboðsstað.
Þar sem mér hefur ekki unnizt
tími til að grandskoða listann,
verður honum einungis lýst hér
lauslega. Ljóst er, að hér er
margs konar efni saman komið,
enda eru númerin óvenjumörg —
eða alls 533. Að mínum dómi er
þetta allt of viðamikið á einu
uppboði og hætt við, að uppboðs-
gestir verði orðnir þreyttir um
það er lýkur — og þá ekki síður
uppboðshaldari og skrifarar.
Áhugi á alls konar stimplum
er orðinn mjög mikill. Á þessu
uppboði verða boðnir upp rúm-
lega 30 kórónustimplar og þar á
meðal einn frá Leirvogstungu á
10 aur. Kr. IX. Hann mun vera
afar sjaldgæfur, enda metinn til
byrjunarboðs á 65 þús. krónur,
þó að mikið vanti á hann.
Nokkru fleiri eru svo tölu- eða
númerastimplar, og enn fremur
verða allmargir svonefndir upp-
runastimplar boðnir upp. Þá eru
á uppboðinu ónotaðar fjórblokk-
ir frá lýðveldistímanum og vant-
ar ekkert í. Virðist byrjunarboð-
um þeirra mjög í hóf stillt. Hið
sama verður og sagt um öll þau
númer, sem ég hef rennt augum
yfir. Mikið er á uppboðinu af
stökum frímerkjum, allt frá
skildingum og auramerkjum fýrir
aldamót og til okkar daga, bæði
stimpluðum og óstimpluðum.
Óvenjumikið er einnig af svo-
kölluðum hversdagsbréfum, og
er svo að sjá af myndum, að
mörg þeirra séu hin skemmtileg-
ustu. Þetta geta menn sjálfir
annars séð á meðfylgjandi
mynd, ef hún prentast vel.
Töluvert er af erlendu frí-
merkjaefni á þessu næsta upp-
boði F.F., og þar á meðal er
dýrasta númerið, heilt safn af
merkjum Sameinuðu þjóðanna.
Orðalag þessa þáttar ber þess
e.t.v. einhver merki, að hann átti
að koma nokkru fyrr í blaðinu.
Þrengsli voru hins vegar svo
mikil í blaðinu, að það reyndist
ókleift. Eru lesendur beðnir vel-
virðingar á þessu.
Tímaritið Flug
í breyttu formi
UT ER komið fyrsta tölu-
blað 18. árgangs tímarits-
ins Flugs sem Flugmálafél-
ag íslands gefur út, en
ritstjóri og ábyrgðamaður
Flugs er Pétur P. Johnson.
Meðal efnis er ádrepa
ritstjórans til alþing-
ismanna og þar með birt
grein um flugmál íslands
sem Arngrímur Sigurðsson
formaður Flugmálafélags
íslands reit í Morgunblaðið
í tilefni 50 ára afmælis
innanlandsflugs á íslandi.
Þá eru nokkrir fróðleiks-
þættir frá Flugmálastjórn,
sem birtir eru undir heit-
inu „Úr turninum“. Haukur
Stefánsson frá Sauðárkróki
rifjar upp ýmsa stórvið-
burði flugsögunnar sem
gerðust á árunum, sem
höfðu töluna 9 aftast í
ártalinu, en þar á meðal er
lending manna á tunglinu
1969. Arngrímur Sigurðs-
son ritar um 60 ára afmæli
Flugfélags íslands.
Þá er grein um módelflug og
sagt frá fyrsta Norðurlandamóti í
flugíþróttum er haldið var hér-
lendis, en það var Norðurlanda-
meistaramótið í langflugi flug-
módela. Birtar eru myndir frá
flugsýningunni á síðastliðnu ári.
Minnst er í máli og myndum er
Magnús Guðmundsson hætti sem
flugstjóri hjá Loftleiðum eftir
áratugastarf, en Magnús varð að
láta af störfum vegna aldurs.
Birtur er fyrri hluti sögu 330 (N)
flugsveitar Norðmanna úr heims-
styrjöldinni síðari, en þessi flug-
sveit hafði m.a. aðsetur hér á
landi á stríðsárunum og notaðist
við Northrop-flugbátana, en flaki
eins þeirra var í fyrrasumar
bjargað úr Þjórsá, og er nú verið
að endursmíða vélina hjá North-
ropverksmiðjunum í Kaliforníu.
Finnur Torfi Stefánsson fyrr-
um alþingismaður og flugáhug-
amaður ritar grein er lýsir flug-
ferð í listflugu, sagt er frá svifdr-
ekum, rætt er um heimasmíði
flugvéla hérlendis, auk þess sem
margar svonefndar „flugufréttir"
eru birtar í blaðinu undir heitinu
„í vindpokanum". Flug er að
þessu sinni í nýju formi, í stærð-
inni A$, en var Á5 áður. Blaðið er
um 80 síður, sett og prentað hjá
prentsmiðju Árna Valdemarsson-
ar. Forsíðuna prýðir litmynd af
Boeins—747 fragtflugvél Cargol-
ux.
Ný ljóðabók
Kristians
Olsens
KOMIN er út hjá Kragestedet-
forlaginu danska ljóðabók eftir
grænlenzka skáldið, málarann og
grafíklistamanninn Kristian 01-
sen. Heitir hún Illoqarfimmi á
grænlenzku og jafnframt á
dönsku i þýðingu höfundar.
Bókina prýða grafíkmyndir eft-
ir höfundinn. Hann fæddist í
Arsuk á Suður-Grænlandi 1942, er
kennari að mennt og starfar við
grænlenzka framhaldsskóla í
Danmörku. Fyrsta ljóðabók 01-
sens kom út í Kaupmannahöfn
1978.
Ljóðabókin er gefin út með
styrk frá Norrænu ráðherranefnd-
inni.