Morgunblaðið - 02.09.1980, Blaðsíða 46

46
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 2. SEPTEMBER 1980
Pólland:
Verkfallinu hætt eftir
sögulegt samkomulag
(idansk. 1. soptembor. AP.
JÁRNHLIÐ LenínskipasmíOa-
stöðvarinnar í Gdansk var opnað
i daK ok lokið er sjö vikna
alvarlegu verkfalli. sem skók
kommúnistastjórn Póllands ok
leiddi til stofnunar óháðra verka-
lýðsfélasa i landinu.
Verkamenn, sem Iökóu niður
vinnu á öðrum stöðum í Póllandi
til að lýsa yfir samstöðu með
verkfallsmönnum i Gdansk.
sneru einnÍK aftur til vinnu í daK.
þeKar tilkynnt hafði verið að
leiðtoKÍ verkfallsmanna, Lech
Walesa, ok Mieczsylaw JaKÍelski
varaforsætisráðherra hefðu und-
irritað söKuleKt samkomulaK í
Kær.
SamkomulaKÍð á sér en^a hlið-
sta“ðu í Austur-Evrópu. Sam-
kvH'mt því fá verkamenn að
koma á fót óháðum verkalýðsfé-
löKum. sem lúta eÍKÍn stjórn ok
starfa utan ramma félaKasam-
taka sem eru undir ríkiseftirliti.
Rikisstjórnin heitir því einnÍK
að vinna að því að bæta kjör
■verkamanna. slaka á ritskoðun.
veita kirkjunni aukinn aðgang
að fjölmiðlum ok sleppa andófs-
mönnum, sem hafa aðstoðað verk-
fallsmenn.
Sleppt
I samræmi við samkomulaKÍð
sleppti löKreKlan fimm andófs-
mönnum úr haldi í K*r ok búizt var
við að fleiri yrðu látnir lausir í daK-
Meðal þeirra, sem var sleppt í K*r,
var Miroslaw Chojecki, sem rekur
neðanjarðarútKáfu andófsmanna.
FlutninKaverkamenn hafa aftur
hafið vinnu í Lodz, annarri stærstu
borK Póllands, ok í Wroclaw (Bres-
lau). „Lífið er að færast í eðliIeKt
horf,“ saKði talsmaður verkfalls-
nefndarinnar í Wroclaw. „Allir
snúa aftur til vinnu."
Talsmaðurinn saKÖi, að verka-
menn í Wroclaw hefðu samþykkt að
hætta verkfallinu, þeKar löRreKla
Verkamenn sneru í morKun til vlnnu í Leninskipasmíðastöðvunum.
Símamynd AP.
lét lausa fjóra fulltrúa í verkfalls-
nefndinni í nótt. Hann saKði, að
verkamenn hefðu hótað að halda
verkfallinu áfram þrátt fyrir sam-
Sleppa ekki öllum
pólitískum f öngum
Varsjá. 1. september. AP.
PÓLSKA stjórnin hefur ekki
skuldhundið sík til að sleppa
öllum pólitískum fönKum úr
haldi samkvæmt samkomulaKÍnu
um lausn verkfallsins í Gdansk
að söKn talsmanns ríkisstjórnar-
innar.
Hann saKÖi, að Mieczyslaw JaRÍ-
elski varaforsætisráðherra hefði
samþykkt kröfu verkfallsmanna
um að andófsmenn, sem hjálpuðu
þeim en voru fanKelsaðir, verði
látnir lausir ok lofað að koma
kröfunni áleiðis.
En talsmaðurinn sagði, að þessi
mál væru utan við valdsvið hans
og starfsmenn dómskerfisins
hefðu lokaorð í málum andófs-
manna.
Fjórum sleppt
Fjórir menn úr sjálfsvarnar-
nefnd andófsmanna, KOR, voru
látnir lausir í gær eftir undirritun
samkomulagsins. Óljóst er, hvort
það var liður í samkomulaginu eða
ekki. Þeir höfðu verið ákærðir
fyrir aðild að samtökum, sem
skipuleggja glæpaverk, en það
getur kostað fimm ára fangelsi.
Að minnsta kosti 25 aðrir and-
ófsmenn eru enn í haldi, þar á
meðal nokkrir sem voru handtekn-
ir um helgina, rétt áður en
samkomulagið var gert. Um 250
pólskir menntamenn gáfu í gær út
ásökun, þar sem þeir sögðu, að
handtökur andófsmanna væru
„siðlausar og órökréttar" og
hvöttu til þess að allir pólitískir
fangar yrðTu látnir lausir.
Meðal andófsmanna, sem eru
enn í haldi, er talsmaður KOR,
Jacek Kuron, Kor-maðurinn Miec-
yzslaw Grudzinski og Kazimierz
Janusz, leiðtogi Robico-andófs-
hópsins.
komulagið í Gdansk, ef mennirnir
yrðu ekki látnir lausir. Lögreglan
handtók á laugardag nokkra há-
skólaprófessora, sem höfðu verið
verkfallsmönnum til ráðuneytis, en
talið er, að þeir hafi verið látnir
lausir.
I Lodz var sagt, að lífið væri að
færast í eðlilegt horf. vinna hafði
verið lögð niður í um 20 verksmiðj-
um — um einum fimmta verk-
smiðja á Lodz-svæðinu. Pólska
fréttastofan, PAP, sagði, að sam-
göngur væru einnig komnar í eðli-
legt horf í Slupsk og Elblag á
strönd Eystrasalts. Eðlilegt ástand
er einnig að komast á í Szczecin
sagði fréttastofan.
„Viturlegt“
Málgagn kommúnistaflokksins,
„Trybuna Ludu“, kvað samkomu-
lagið „viturlegt og heilbrigt" og
staðfesta það viðhorf flokksins, að
„aðeins sé hægt að leysa ástandið
með samkomulagi við verkalýðs-
stéttina". Blaðið endurtók þá stað-
hæfingu, að „andsósíalísk öfl“ hefðu
reynt að færa sér í nyt „réttlætan-
lega óánægju verkamanna".
Viðbrögð fjölmiðla í öðrum
Austur-Evrópulöndum mótast af
varkárni. Moskvu-útvarpið sagði
fyrst frá fréttinni í morgun, en
greinir ekki frá samkomulaginu í
einstökum atriðum. Málgagn tékkó-
slóvakíska kommúnistaflokksins,
„Rude Pravo", birti stutta frétt um
að vinna væri hafin að nýju.
Vestrænir sérfræðingar veittu
því eftirtekt, að opinberir fjölmiðl-
ar í Sovétríkjunum, Austur-Þýzka-
landi og Tékkóslóvakíu birtu yfir-
lýsingu, þar sem bandaríski komm-
únistaforinginn Gus Hall kenndi
„veikri forystu" í Póllandi um
verkföllin. Talið var ólíklegt, að
ritskoðaðir fjölmiðlar þessara
landa segðu frá þessari yfirlýsingu,
ef hún bergmálaði ekki skoðanir
Kremlverja.
Erfiðleikar
Eftir verkfallið standa Pólverjar
frammi fyrir því geysierfiða verki
að reisa við bágborinn efnahag, sem
var kominn á vonarvöl jafnvel áður
en verkföllin hófust. CIA sagði í
júní, að Pólverjar skulduðu vest-
rænum lánadrottnum um 20 millj-
arða dollara. Nota verður rúmlega
90% gjaldeyristekna af útflutningi
til að greiða skuldir. Tugir skipa
hafa beðið með viðkvæman varning
í höfnum.
Fjölmiðlar í A-Evrópu
Þagað yfir því
helzta í Póllandi
Varsjárbandalagsríkin hófu heræfingar sínar í norðurhluta A-Þýzkalands. Á símamynd AP sjást „vinir úr
Varsjárbandalaginu“ — tékkneskir hermenn á skriðdrekum sínum. Símamynd ap.
Bonn. 1. srptembrr. AP.
FJÖLMIÐLAR í Austur-Evrópu
hirtu um helgina fréttir um lausn
vinnudeilunnar í Póllandi, en
fólki í þessum löndum var lítið
eða ekkert sagt um hinar ein-
sta*ðu tilslakanir. sem verk-
fallsmenn tryggðu sér.
Fjölmiðlarnir lögðu áherzlu á,
að verkamenn hefðu hafið aftur
vinnu, og í flestum fréttum blaða
V2T haldið áfram að saka „öfl
andvíg sósíalisma* uiH 2? hvnda
undir ólgu.
Málgagn ungverska kommún-
istaflokksins, „Nepszabadag",
kvað það sterku átaki flokks og
ríkisstjórnar að þakka að lausn
hefði náðst. Blaðið minntist ekki á
einstök atriði samkomulagsins en
hafði eftir málgagni pólskra
kommúnista, að „andsósíalistísk
öfl“ hefðu stjórnað verkfallinu.
Hæstráðandi
Belgrad-blaðið „Politika"
greindi mjög nákvæmlega frá
lausn vinnudeilanna, en sjálfstæð
verkalýðsfélög eru einn horn-
steinn sósíalistastefnu Titos.
Blaðið sagði að verkfallsleiðtoginn
Walesa væri hæstráðandi við
Eystrasalt og enginn drægi völd
hans í efa.
i' P '-'r’°níu. þar sem kolanámu-
menn lögðu niður vínnu i o^"..'an
tíma fýrir þremur árum, birti
kommúnistamálgagnið „Scinteia"
stutta frétt frá pólsku fréttastof-
unni PAP um, að samkomulag
hefði náðst í Stettin og viðræðum
væri haldið áfram í Gdansk.
„Megi Walesa lifa í 100 áru
sögðu verkfallsmennirnir
Gdansk. 31. ágúst. AP.
LECII Walesa. leiðtogi verkfalls-
manna í Gdansk, gekk að stálhliði
Lenin-skipasmíðastöðvarinnar
þegar samkomulag hafði náðst i
gær og talaði við nokkra þeirra
fjögurra þúsunda. sem safnazt
höfðu saman fyrir utan til að
heyra fréttirnar.
-Ég geri ráð fyrir ykkur í vinnu
, • hann við mann-
a morgun," sagui ..—
fjöldann. „Nú ættuð p.'ð allir^ao
fara heim, hvíla ykkur, fara 1 o»?
og fara svo í háttinn. Svo sé ég
ykkur í fyrramálið."
Mannfjöldinn söng síðan pólska
þjóðsönginn og sálm og Walesa tók
þátt í fjöldasöngnum.
Síðan hyllti mannfjöldinn Wal-
esa: „Megi Walesa lifa í 100 ár.“
„Við erum ánægðir yfir því að
þetta bar árangur," sagði skipa-
smiðurinn Thomasz Jodlowski, „en
þetta er aðeins byrjunin. Við
verðum að leggja hart að okkur til
að glata ekki því, sem við höfum
framgengt."
Aðspurður hvort honum og öðr-
um rvndist ^alesa °8 öðrum
verkfallsleiðtogl'-m hafa mistekizt
að einhverju leyti sagði Jodlowski:
„Ég held að Walesa hafi fengið það
sem hann bað um. Hann lét ekki
undan fyrir ríkisstjórninni."
Annar verkamaður, Jan Halber,
var haldinn meiri efasemdum.
„Auðvitað er ég feginn. Ég held
að Walesa hafi ekki getað fengið
meiru framgengt en við fengum, en
ég held ekki að við höfum unnið
algeran sigur, við unnum aöeins
takmarkaðan sigur,“ sagði hann.
„Ug við verðum að bíða og sjá
hvort staðið verður við samkomu-
lagið.“