Morgunblaðið - 13.09.1980, Page 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 13. SEPTEMBER 1980
Yfirlit.smynd yfir sýninxuna.
SEPTEM
Það verður ekki um villst að
komið er fram í september, á einni
hélunótt hrundu laufblöðin í stór-
um stil af greinum trjánna í garði
mínum og þó höfðu þau ennþá
ekki tekið á sig hina fjölskrúðugu,
töfrandi haustliti. Yndislegu
sumri er lokið og þó þrjóskast það
við að víkja með öllu því að
frábærilega fallegir dagar auðga
tilveruna, sem annars er hálfgerð
hrollvekja opni maður á annað
borð dagbiöðin og lesi inniendar
sem erlendar fréttir.
A þessum tíma almanaksins, er
sinfónía árstíðanna breytir um
hljóma í litatónum, kliði náttúr-
unnar og stórsjóar taka að rísa á
slóðum sæfarenda er flytja björg í
bú og mjögþurfandi ríkisjötu, —
þá opna stórsýningar haustsins
dyr sínar ein af annarri og ný
tegund litadýrðar blasir við gest-
um og gangandi er þar knýr á dyr.
Sýningar Septem-hópsins eru
orðnar árviss viðburður í listalífi
höfuðborgarinnar, þeir sýna nú í
sjötta sinn, sem verður að teljast
gott úthald, eitthvað í líkingu við
ástir samlyndra hjóna, sem þó eru
í raun mjög ósamlynd og þrætu-
gjörn. Þannig mun íslenzkum
iistamönnum einna best iýst og
varlega skyldu menn trúa fram-
slætti þeirra, kerknislegum og
tvíræðum, — mikill sannieikur
felst í því er Jóhannes Jóhannes-
son sagði sex skoðanir í ákveðnu
máli á blaðamannafundi en lista-
mennirnir voru einmitt sex er
viðstaddir voru. Sennilega her-
bragð til að auka á galdra og
sjafnaryndi sýningarheildarinnar
Meðlimir Septem-hópsins eru
allt grónir og landskunnir mynd-
listarmenn sem óþarft er að
kynna sérstaklega, — sýninga
þeirra er jafnan beðið með nokk-
urri eftirvæntingu þó þær stað-
festi öllu fremur stöðu þeirra í
íslenzkri myndlist en að þar fari
fram ólgukenndar hræringar,
margslungnar byltingar eða útrás
ótaminnar orku tilhugalífsins.
I heild sker sýningin sig ekki
mikið úr fyrri sýningum en það er
ekki aðalatriðið, heldur verkin
sjálf og undirritaður viðurkennir
fúslega, að hann hefur jafnan
mikla ánægju að líta ný verk
þessara iistamanna því að hann
leitar ekki fyrst og fremst eftir
breytingum, heldur gæðum hverju
sinni. Gjarnan hefði hópurinn þó
mátt auðga upp á heildina með
einum völdum gesti, helst útlend-
um iíkt og þegar Eijler Bille sýndi
með þeim um árið.
Þar fyrir eru sýningar hópsins
jafnan mikill listviðburður oggott
er að vita til þess, að þeir hyggja á
strandhögg norðan heiða og máski
víðar um byggðir landsins í fram-
tíðinni, — sjónvarpið gæti hér
skilað góðu hlutverki þótt smár sé
ljórinn í kytrum viðkomandi
sómamanna er að sjónlistum snýr.
Ekki hyggst ég gera upp á milli
þessara listamanna í ljósi mynda
þeirra á sýningunni það má finna
fína hluti hjá þeim öllum, myndir
sumra eru svo jafngóðar að naum-
ast er mögulegt að benda á
einhverjar er skeri sig úr, svo er
með líflegar myndir Kristjáns
Davíðssonar, mynsturkennda
myndaröð Guðmundu Andrés-
dóttur, risastór málverk Karls
Kvarans og fjölkynngi mettuð
skúlptúr-verk Sigurjóns Ólafsson-
ar. Hins vegar sker mynd Valtýs
Péturssonar „Hús við hafið" (5)
sig úr öðrum verkum hans fyrir
sterka einfalda heild. Jóhannes
Jóhannesson, sem virðist vera
með jafnbestu upphenginguna er
mjög magnaður í myndum sínum
„Glæður" (30) og þó einkum „Dui-
úð“ (35) og mynd Þorvaldar
Skúlasonar „Gul tilbrigði" (24) er
gullfalleg í styrkleika sínum og
einföldum litrænum tónastiga.
I altækri merkingu virðist „feg-
urð himinsins" hafa áhrif á að-
sókn á myndlistarsýningar
haustsins, fólk vill vera sem mest
úti við og á hreyfingu. Septem-
sýninguna þurfa þó sem flestir að
sjá og skoða, — þess má og geta,
að verði mynda er mjög stillt í hóf
sé tekið mið af því hve grónir
málarar þetta eru og á sér enga
hliðstæðu á Norðurlöndum.
Að lokum ber að þakka fyrir sig
og óska Septem-hópnum langra
lífdaga.
Bragi Ásgeirsson.
Myndllst
ef tir BRAGA
ÁSGEIRSSON
Sumar sýningar, rekast
fyrir einhverja guðlega for-
sjón hingað á úthafsskerið
norður við Dumbshaf, fara
hljótt yfir, standa stutt og eru
horfnar á braut áður en nokk-
ur áttar sig. Þær hafa þó
nokkrar verið þess eðlis, að
menn leggja gjarnan á sig
löng og lýjandi ferðalög viti
þeir af þeim á erlendri grund.
Þannig var t.d með sýningu á
verkum hins heimsfræga
grafík-listamanns H.A.P.
Grieshaber í Myndlista- og
handíðaskóla íslands á miðj-
um sjötta áratugnum, þannig
var það með sýningu á vest-
ur-þýskri listgrafík í desem-
ber fýrir nokkrum árum, —
örfáar hræður létu sjá sig á
þessum sýningum og eru þetta
einungis tvö dæmi af mörgum
hliðstæðum er ég man ekki að
nefna í augnablikinu.
Síðustu tvö árin hefur
merkileg farandsýning flakk-
að víða um Evrópu og Suður-
Ameríku, en það er sýnishorn
á drögum og uppdráttum
nafntogaðra austurískra hús-
ameistara er störfuðu á árun-
um 1860—1930. Sýningin, sem
er á vegum menningardeildar
Austurríska utanríksráðu-
neytisins, var fyrst opnuð í
Vínarborg 6. september 1978
Málið og
uppspretta
sakleysis
í fyrra fékk gríska skáldið
Odisseas Elitis bókmenntaverð-
laun Nóbels. Eins og oft áður
voru ekki allir á eitt sáttir um
ákvörðun sænsku akademíunn-
ar. í Grikklandi töldu margir að
velja hefði átt Jannis Ritsos í
staðinn fyrir Odisseas Elitis.
Þessi skáld eru af sömu kynslóð.
Lögð var áhersia á að Elitis væri
fulltrúi íhaldssemi í skoðunum,
Ritsos aftur á móti framsækið
byltingarsinnað skáld. Þessi
ágreiningur virðist hafa fest
rætur víða því, að sænskir gagn-
rýnendur hafa tekið mið af
honum í skrifum sínum um
bækur Elitis.
Elitis er eitt þeirra skálda sem
lítið hefur verið þýtt eftir. Ed-
mund Keeley og George Savidis
þýddu 1974 höfuðverk Elitis,
Axion esti, á ensku og Gúnter
Dietz verkið á þýsku 1969. Axion
esti kom út í sænskri þýðingu
Ingemars Rhedin í fyrra (útg.
Bonniers) og ljóðaflokkur eftir
hann sem nefnist á sænsku Sex
och ett samvetskval för himlen
(útg. FIB:s Lyrikklubb) kom
einnig út í fyrra í þýðingu Lasse
'Söderbergs og Mikaels Fioretos.
Þýðingar Rhedins hafa vægast
sagt fengið slæma dóma, en
margir áhrifamenn sænskrar
gagnrýni, eins og til að mynda
Bengt Holmqvist og Karl Venn-
berg hafa borið lof á Lasse
Söderberg. Elitis hefur sagt að
eina köllun skáldsins sé málið og
telur Karl Vennberg að Lasse
Söderberg sé trúr þessari játn-
ingu Elitis. Þess má geta' að
Lasse Söderberg er meðal helstu
skálda Svía og rómaður fyrir
þýðingar sínar úr spænsku og
frönsku, en hann hefur líka þýtt
ljóð eftir íslensk skáld.
Gagnrýnandinn Jan Stolpe
sem skrifar um sænskar þýð-
ingar á ljóðum Elitis í Bonniers
Litterára Magasin (nr. 2, 1980)
er harðorður í garð Elitis. Hann
afgreiðir hann sem skáid sem
um of hallast að frumheimspeki
og sé í raun fjandsamlegur
lífinu. Hann verður þó að viður-
kenna að Elitis nái stundum
langt í myndrænum skáldskap
sínum, en samanborið við Jannis
Ritsos fölnar hann vegna þess að
sá síðarnefndi túlkar skálda best
fyrirheitið um betri heim. Ritsos
er að mati Stolpes dæmi um
róttæka hefð sem lifir góðu lífi
meðal ungra grískra skálda.
Odisseas Elitis
Bókmenntlr
eftir JÓHANN
HJÁLMARSSON
Gegn þessari hefð hefur sænska
akademían snúist, segir Stolpe.
Ég verð að játa að skrif af
þessu tagi (Stople er ekki einn
sænskra gagnrýnenda sem slík-
an málflutning hafa stundað)
eru um of einföldun, að ekki sé
sagt einfeldnisleg. Vissulega er
Ritsos gott skáld. Og satt er það
að á tímum grísku herforingja-
stjórnarinnar dró Elitis sig að
mestu í hlé, en Ritsos var
fangelsaður fyrir skoðanir sínar.
Aftur á móti er ekki ástæða til
að láta Elitis gjalda þjónustu
hans við skáldskapargyðjuna,
vafamál er að grískar bókmennt-
ir hefðu grætt á því að skáldið
kynntist pyntingum og niður-
lægingu fangelsisvistár. í Axion
esti hefur hann ort um þau stríð
sem gríska þjóðin hefur háð
gegn óvinum sínum, einkum tii
varnar. Sjálfur barðist hann
gegn hersveitum Mussolinis í
Albaníu 1940.
Lasse Söderberg segir í for-
mála þýðinga sinna að sú veröld
sem við finnum í ljóðum Elitis sé
í senn óviss eins og í draumi og
landfræðileg staðreynd. Hann
telur það fráleitt að ásaka Elitis
fyrir að vera óháð skáld. Elitis
hefur að vísu enga pólitíska
sannfæringu í ljóðunum. Ljóð
hans lýsa sáttargjörð þar sem
hið harmræna verður eðlilegur
þáttur lífsins. Um skáldskapinn
hefur hann komist eftirminni-
lega að orði: „Ljóðlistin er upp-
spretta sakleysis full af bylt-
ingarkenndu afli.“
Ljóð Elitis verður að sjálf-
sögðu að lesa með það í huga að
þau eru verk skálds sem með
sérkennilegum hætti sameinar
gríska klassíska hefð og súrreal-
isma. Mað nokkrum rétti er
hægt að segja að fegurðardýrk-
un skáldsins sé ekki í samræmi
við gagnrýnan hug margra nú-
tímaskálda, endurmat þeirra á
hinu liðna. Elitis er fæddur 1911.
En því verður vart neitað að
skáldinu tekst meistaralega að
sameina óflekkaða skynjun
kunnuglegra hluta og landslags
og raddir undirvitundar sem fá
lesandann til að horfast í augu
við hið óræða:
Og sá mig aftur á reiki án
guða um þennan heim
en íþyngdan öllu sem ég rændi
dauðann
meðan ég lifði.
Aukið hráefni til
Reyðarf jarðar og
Borgarfjarðar eystri
UM NOKKURN tíma hafa staðið
yfir athuganir á þvi að kaupa
skuttogara til Reyðarfjarðar og
hefur nú verið gengið frá þessum
málum þannig að skuttogarinn
Guðbjörg ÍS verður seldur til
Reyðarfjarðar. í fréttabréfi
Kaupfélags Héraðsbúa er fjallað
um þessi mál og þar segir m.a.:
„Á síðastliðnu vori kom skriður
á þetta mál, og nú er afráðið að
fest verði kaup á togaranum
Guðbjörgu ÍS 46. Guðbjörg verður
keypt af norskum aðilum sem
hafa togara í smíðum fyrir Isfirð-
inga, en í stað hennar verða
bátarnir Gunnar og Snæfugl seld-
ir úr landi, og er Snæfuglinn
þegar seldur. Ákveðið er að Reyð-
arfjarðarhreppur og Borgarfjarð-
arhreppur taki þátt í þessum
kaupum, og verða eignarhlutar í
skipinu þannig: Gunnar og Snæ-
fugl 60%, Kaupfélag Héraðsbúa
20%, Reyðarfjarðarhreppur 10%
og Borgarfjarðarhreppur 10%.
Skipið verður afhent í maí 1981.
Margar samþykktir hafa verið
gerðar á fundum Kaupféiags Hér-
aðsbúa um að auka hráefnisöflun
til frystihússins á Reyðarfirði, og
eru þessi skipakaup eða þátttaka í
þeim liður í þeirri viðleitni. Auk
þess á Kaupfélagið eins og kunn-
ugt er helming í togaranum
Hólmanesi á Eskifirði, og mun
ekki verða breyting á því. Þátt-
taka Borgarfjarðarhrepps í kaup-
unum er til þess gerð að skipið
geti með einhverjum hætti létt
undir með hráefnisöflun til fisk-
vinnslu á Borgarfirði, en atvinnu-
ástand þar, einkum á veturna, er
mjög slæmt eins og kunnugt er.“
Al (il.VSINCASIMIW F.R:
22480