Morgunblaðið - 16.09.1980, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 16. SEPTEMBER 1980
Friðrik Sophusson alþm.:
Fyrsti þáttur þjóð-
nýtingartilraunar
„Ég hef aldrei sett fram ákveðn-
ar skoðanir um þjóðnýtingu Flug-
leiða,“ sagði Ólafur Ragnar
Grímsson í Helgarpóstinum um
síðustu heigi. Síðar í viðtalinu
segir hann, að slíkar hugmyndir
séu varla tímabærar, því að fyrst
þurfi að greina á milli nauðsyn-
legs flugs innanlands og við næstu
nágrannalönd og áhættuflugs.
Rétt er að vekja athygli á
þessum gagnsæju ummælum for-
manns þingflokks Alþýðubanda-
lagsins vegna þeirrar einföldu
staðreyndar, að hann hefur a.m.k.
um tveggja ára skeið unnið mark-
visst að því að koma flugmálunum
á opinberar hendur. Hvatvísar
yfirlýsingar Ólafs Ragnars, klám-
högg Baldurs Óskarssonar, starfs-
manns Alþýðubandalagsins og
sérlegs eftirlitsmanns fjármála-
ráðherra með starfsemi P’lugleiða,
og afskipti Arnmundar Backman,
aðstoðarmanns Svavars Gestsson-
ar, eru samræmdar aðgerðir til að
koma Flugleiðum á kné, þótt
yfirvarpið sé annað. Þetta er að
þeirra mati fyrsti þátturinn í
þjóðnýtingartilrauninni.
Tilgangur
Ólafs Ragnars
Þegar Ólafur Ragnar Grímsson
flutti tillögu sína á Alþingi um
rannsóknarnefnd til að kanna
rekstur Flugleiða og Eimskips,
kom vel fram hver hans megin:
sjónarmið eru í þessum málum. í
tillögu hans segir, að þau grund-
vallarmarkmið sem samgöngu-
kerfi þjóðarinnar eigi að þjóna,
séu „Að öryggi þjóðarinnar á sviði
samgangna við umheiminn sé ekki
í höndum einokunaraðila, sem
fyrst og fremst starfa á grundvelli
þröngra gróðasjónarmiða og ann-
arra viðskiptahagsmuna.
Að ódýrastar flugsamgöngur
séu við þær þjóðir, sem Íslending-
um eru skyldastar og almenningur
vill hafa víðtækust samskipti við
hvað snertir menningu, félagslegt
starf og persónuleg erindi."
Eins og rækilega kemur fram í
þessum tilvitnuðu orðum úr þings-
ályktunartillögunni, vakir það
fyrir flutningsmanni að rjúfa
þann viðskiptalega grundvöll, sem
flugmál þjóðarinnar hafa staðið á.
Slíkt verður ekki gert nema með
opinberum afskiptum og til þess
að lýsa frekar við hvað Ólafur
Ragnar á í því sambandi, tel ég
rétt að birta eftirfarandi klausu
úr framsöguræðu hans með áð-
urgreindri tillögu:
„Meðal nágrannaþjóða okkar á
Vesturlöndum er samgöngukerfið
talið slíkur grundvallarþáttur í
allri gerð þjóðfélagsins að full-
trúum almannavaldsins eru sköp-
uð margvísleg tækifæri til að hafa
eftirlit með starfsemi mikilvæg-
Ólafur Ragnar Grímsson.
ustu fyrirtækjanna á þessu sviði
og slík fyrirtæki eru oft og iðulega
tekin tl ítarlegrar umræðu og
skoðunar á opinberum vettvangi.
I flestum þessara landa hefur
forræði kjörinna fulltrúa þjóðar-
innar yfir mikilvægustu greinum
samgöngukerfisins verið tryggt á
þann hátt, að opinberir aðilar
hafa ýmist að öllu leyti eða á
afgerandi hátt verið eignaraðilar
að mikilvægustu samgöngufyrir-
tækjunum og er þannig leitazt við
að tryggja, að samgöngukerfið
þjóni hverju sinni almennum
þjóðhagssjónarmiðum og velferð-
arsjónarmiðum fólksins í landinu.
Hér á landi hefur hins vegar orðið
sú þróun, að öflugustu fyrirtækin í
samgöngukerfi þjóðarinnar eru
einkafyrirtæki og hefur mikilvægi
þessara fyrirtækja aukizt til
muna á allra síðustu árum.“
Eins og þessi tilvitnun ber með
sér, vakir það fyrir Ólafi, að
ríkisafskipti leiði til opinberrar
stjórnunar á þessum þætti at-
vinnulífsins og vandséð er, að það
geti gerzt nema með fullkominni
þjóðnýtingu eða a.m.k. meiri-
hlutaaðild ríkisins.
Ólafur hefur ávallt litið á af-
skipti ríkisins sem afar nauðsyn-
legan þátt. Um afskipti vinstri
Parkinson.
stjórnarinnar 1971—74 segir
hann: „Sú saga er ágætt dæmi um
það á hvern hátt stjórnvöld geta
verið knúin til að grípa inn í
rekstur veigamikilla einkafyrir-
tækja til að tryggja framgang
þjóðarhagsmuna og leiða fyrir-
tækin sjálf af rangri braut."
Lýsing Parkinsons
Afstaða Ólafs Ragnars og
þeirra fóstbræðra í Alþýðubanda-
laginu er dæmigerð fyrir viðhorf
samhyggjumanna á Vesturlönd-
um. Northcote Parkinson, sá hinn
sami og varð heimsfrægur fyrir
Parkinsons-lögmálið og flutti hér
á landi fyrirlestra á síðasta ári,
hefur lýst þessu fyrirbæri afarvel.
í ræðu, sem hann flutti í Banda-
ríkjunum haustið 1978, sagði
Parkinson m.a.:
„Nánast alls staðar búa at-
vinnurekendur við andstætt al-
menningsálit, þar sem sjónvarp og
dagblöð draga upp dapurlega
mynd af atvinnurekstri. Þetta á
kannski ekki að öllu leyti við í
Bandaríkjunum, en í Evrópu, þar
sem ríkisstjórnir eru annaðhvort
sósíalískar eða undir sterkum
sósíalískum áhrifum, er þetta
nánast viðtekin venja. Hvarvetna
er gengið út frá því, að kjörnir
stjórnmálamenn og launaðir emb-
ættismenn hafi tiltölulega háleit-
ar hugsanir og vinni að almanna-
heill. Jafnsterk er hin trúin, að
atvinnurekendur hafi aðeins eitt
leiðarljós: Eigin hagnað. Viðtekin
vinstri sinnuð þjóðfélagsskoðun
byggir á því, að atvinnurekendur
séu ógnun sem haldi sig í skefjum
að nokkru leyti af prófessorum,
blaðamönnum og sjónvarpsskýr-
endum með háleit markmið.
Fjölþjóðafyrirtæki eru oft eftir-
lætisskotmark skammanna vegna
þess að við hina vondu hagnaðar-
leiki bæti þau þeim glæp að horfa
út fyrir ríkjalandamæri og sjá
heiminn sem eina heild. Prófess-
orar skýra fyrir stúdentum eig-
ingjörn markmið atvinnurekstrar,
stúdentarnir verða kennarar, sem
skýra sömu kenningu fyrir nem-
endum sínum. Unglingar hverfa
úr skóla án snefils vitundar um
gang atvinnulífsins. Þeim finnst
að þjóðfélagið muni hugsa um þá
og hafa enga raunverulega þörf
fyrir að hugsa um sig sjálfir. Þeir
hafa fastmótaðar hugmyndir um
réttindi sín, en aðeins óljósan
grun um skyldurnar. Kenningar
um efnahagsmál þekkja þeir lítið
og atvinnurekstrarerfiðleika alls
ekki. Að þessu fólki beina vinstri
hugmyndafræðingar hlutdrægum
boðskap sínum."
Ég held, að við þessi orð Park-
insons þurfi engu að bæta. Við
höfum skólabókardæmið á borð-
inu.
Friðrik Sophusson.
Aðgerðir
ríkisvaldsins
Það er augljós tilgangur Ólafs
Ragnars og Baldurs Óskarssonar
og margra annarra kommúnista
að þjóðnýta flugstarfsemina eins
og ummæli þeirra sjálfra bera
órækast vitni. En eiga þá stjórn-
völd að sitja aðgerðalaus?
Auðvitað verða íslenzk stjórn-
völd að marka sér stefnu í flug-
málum og efna til aðgerða, sem
miða að farsælustu lausn málsins.
Að mínu áliti verður að fara
varlega í það að styrkja áfram-
haldandi flug yfir Norður-Atl-
antshafið með opinberu fé. Við
verðum að hafa hugfast, að sam-
keppnin þar er á milli flugfélaga,
sem velta árlega fjármunum á
borð við íslenzku fjárlögin og
þaðan af hærri upphæðum. Atl-
antshafsflugið er aðeins einn þátt-
ur starfsemi sumra þessara flug-
félaga, og þess vegna þola þau
taprekstur á þessari leið um sinn.
Ekki er þó hægt að útiloka beina
aðstoð, einkum ef hún verður til
þess að treysta samstarf við Lux-
emborgara, sem getur verið okkur
dýrmætt, þegar til lengri tíma er
litið.
Kominn er tími til, að við
viðurkennum þá staðreynd, að
ísland er ekki sjálfsagður við-
komustaður á leiðinni yfir Norð-
ur-Atlantshafið. Tæknin og lækk-
uð flugfargjöld hafa gerbreytt
afstöðu ferðamanna ti flugsins
yfir Atlantshafið. Eigi viðkoma á
Islandi að vera inni í myndinni í
framtíðinni, verður það aðeins
vegna þess að hér á landi sé
eitthvað markvert að sjá fyrir
ferðamenn, sem leið eiga á milli
heimsálfanna.
Islendingar hafa flutt út flug-
þjónustu og aflað þannig gjaldeyr-
is um margra ára skeið. I sjálfu
sér er enginn munur á því, hvort
menn flytja út slíka þjónustu með
Portisch — Hiibner
- Re8, 29. Dc2 - Rffi. 30. Bf3
Fimmta skák einvígisins sýnir
vel styrkleika og veikleika
beggja keppenda. Við skulum
skipta henni í fjóra þætti.
Fimmta einvígisskákin:
Hvítt: Hiibner
Svart: Portisch
Enskur leikur
1. þáttur
í f.vrsta þætti hristir Portisch
nýjung fram úr erminni. 1. c4 —
c5. 2. Rf3 - Rffi. 3. Rc3 - d5,
4. cxd5 — Rxd5. 5. el — Rb4, fi.
Bc4 — Rd3+. Betra-er talið 6. —
Be6, en Portisch er á öðru máli.
7. Ke2 - Rfl+,8. Kfl - Refi. 9.
bl — cxb4. 10. Rd5 — gfi. Nýr
leikur og góður. Svartur fær nú
gott tafl. 11. Bh2 - Bg7. 12.
Bxg7 - Rxg7. 13. Iíxbl - 0-0.
14. d4 — Bgl. 15. Dd2 - Bxf3.
16. gxf.3 - Rcfi. 17. Rxcfi -
bxcfi.
2. þáttur
Annar þáttur hefst á því, að
Húbner leikur Ijótan leik. Smám
saman fær hann tapað tafl. 18.
f4? Þessi leikur veikir peðastöðu
hvíts enn meir en orðið er. 18. —
e6,19.1)e3 Slappur leikur. 19. —
Dffi.20. Be2 - IIfd8.21.Hdl -
Hab8. 22. a3 - Hb2. 23. Kg2 -
IIdb8. 24. Hhel - H8b3. 25.
IId3 - llxd.3. 2fi. I)xd3 Verra
var 26. Bxd3 vegna Hb3 ásamt
Rh5. 26. — Dxf4 Svartur hefur
unnið peð. og auk þess hefur
hann frumkva-ðið. Portisch hef-
ur því vinningsstöðu.
3. þáttur
Húbner teflir töpuðu töflin
yfirleitt mjög vel, og hér fáum
við að sjá enn eitt dæmi um það.
27. Hbl! Hrókur svarts var of
ógnandi. 27. — Hxbl, 28. Dxbl
— g5? Þessi hvassi leikur er í
góðu samræmi við hvassan stíl
Portisch, en stundum er gott að
fara sér að engu óðslega. I
þessari stöðu var betra að tefla
rólega og leika 30. — Dg5+, 31.
Kfl — Db5+ og svartur valdar
c-peð sitt. Síðan getur hann bætt
stöðu riddara síns, en hvítur
getur aðeins beðið og vonað það
besta. 31. h3 — h5, 32. e5 — g4,
33. Bxcfi Ekki 33. hxg4 — Rxg4
og svartur vinnur. 33. — gxh3+,
34. Kxh3 - Rgl, 35. f3 - Re3.
36. Dh2! Húbner teflir vörnina
vel. Slæmt var 36. De4 vegna
Dg5 og svartur vinnur. 36. —
I)xh2+, 37. Kxh2 - Rf5. 38. d5
- Re7. 39. Kg3 - exd5?
Taugaveiklun. Það lá ekkert á
þessum leik. Betra var 39. —
Kg7. 40. Bb5 - Rgfi. 41. f4
Biðleikurinn. Portisch hefur nú
klúðrað vinningsstöðu niður í
jafntefli. Hann hefur reyndar
enn peð yfir, en peð hans eru
sundurslitin og biskupinn stöðv-
ar þau auðveldlega.
4. þáttur
Endatöfl eru ein sterkasta hlið
Húbners. Lokaþátt skákarinnar
teflir hann af nákvæmni og nær
auðveldlega jafntefli. 41. —
Kg7, 42. Be2 - Kh6, 43. Bdl!
Nú hugsaði Portisch lengi.
Greinilegt var, að 43. Bdl kom
honum á óvart. Brúnin á Hort
lyftist nokkuð. 43. — Re7. 44.
Bc2 Ekki má hleypa riddaranum
til f5. 44. - Iic8, 45. Kh4 -
Rbfi. 46. Bdl Húbner fylgir
dyggilega forskrift aðstoðar-
mannanna. 16. — Rd, 47. Bxh5
— Kg7. 48. Kg3 Hort til nokk-
urrar gremju velur Húbner aðra
leið en við höfðum mælt með, en
eftir á að hyggja virðist leið
Húbners traust og góð. Við
höfðum athugað 48. Kg5 — Rxa3
eftir GUÐMUND
SIGURJÓNSSON
IV.
(d4, 49. Kf5) 49. f5 og hvítur á að
halda jöfnu. En Húbner hafði
gleymt þessu. 48. — Rxa3, 49.
Kf2 - Rc2, 50. Bdl! - Rd4.51.
Ke3 - Rf5+, 52. Kd3 - Kg6.
53. Ba4 - Rg7, 54. Kd4 - Kf5.
55. Kxd5 - Kxf4, 56. Bb3 Hort
er nú búinn að taka gleði sína
aftur, enda er jafntefli á næsta
'leiti. 56. - Refi, 57. Kdfi - Rg5,
58. Kcfi! Einfaldast. 58. — Kxe5,
59. Kh7 - f5. 60. Kxa7 - f4.
61. Bdl! Biskupinn stöðvar
f-peðið fyrir fullt og allt einn og
óstuddur. Portisch bauð því
jafntefli og Húbner þáði. Port-
isch var greinilega óánægður
með úrslitin, en Húbner var hinn
hressasti.
Guðmundur Sigurjónsson