Morgunblaðið - 16.09.1980, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 16. SEPTEMBER 1980
Talið að
80% til 90%
veikinda-
forfalla séu
vegna streitu
Rætt viddr.Pétur Gudjónsson
„Það er talið að rætur 80 til
90% veikindaforfalla séu vejfna
streitu. Það er því til mikils að
vinna að vinna bug á þessu
vandamáli. enda leKKja fyrirtæki
i Bandaríkjunum ok raunar víðar
mikla áherzlu á. að koma í veg
fyrir streitu meðal starfsmanna
sinna," satfði dr. Pétur Guðjóns-
son en hann hefur undanfarna
mánuði haldið streitunámskeið
hér á landi. .Þessi námskeið eru i
sjálfu sér ekki lækning við streitu
— heldur er löífð áherzla á, að
fólk átti sík á þessu fyrirbrÍKÖi ok
læri ákveðnar æfinKar köku
streitu. Námskeiðin eru ekki endi-
leKa fyrir einhverja ofstressaða
heldur einnÍK ok ekki siður fyrir
hinn venjuleKa mann á Kötunni.
Að hann Keti notið lífsins sem
bezt. Allir. eða að minnsta kosti
flestir eÍKa við streituvandamál
að striða. Einhvern tíma þeKar éK
var i Malasíu saKði við mÍK
Kamall Kinverji — .sá, sem seKÍst
ekki vera stressaður er annað
hvort latur eða heimskur, — eða
bara dauður.“
Dr. Pétur lauk stúdentsprófi frá
MR 1966. Hann hélt utan til
Bandaríkjanna ok lauk masters-
námi frá Harvardháskóla. Þaðan
lá leið hans til Chile þar sem hann
lauk doktorsritgerð. Dr. Pétur hef-
ur um árabil unnið að rannsóknum
á eðli og orsökum streitu. Hann er
forstöðumaður Synthesis Institute
í Bandarikjunum en sú stofnun
hefur um 10 ára skeið unnið að
rannsóknum á streitu. Stofnunin
hefur aðalbækistöðvar sínar í New
York og teygir anga sína til um 40
landa. Dr. Pétur starfaði í þrjú ár
á vegum Sameinuðu þjóðanna að
menningar og félagsmálum. Um
jólin kemur væntanlega út bók
eftir hann og nefnist hún „Bókin
um hamingjuna". Bók í svipuðum
dúr var gefin út í Japan ’79 og varð
metsölubók þar í landi.
Starfsmönnum Morgunblaðsins
var gefinn kostur, af hálfu blaðs-
ins, á að sækja námskeið hjá dr.
Pétri. Þátttaka vár góð og nám-
skeiðin fjölbreytt og skemmtileg,
— byggð á virkri þátttöku fólksins.
Erlendis er algengt, að fyrirtæki
gefi starfsmönnum sínum kost á
að sækja námskeið sem þessi og
Synthesis Institute hefur haft á
sínum vegum námskeið fyrir stór-
fyrirtæki, Bandaríkjastjórn auk
ýmissa félaga.
Árangur byggir á
þátttakendum
En hvernig eru námskeiðin
byggð upp? „Árangur námskeið-
anna fer að sjálfsögðu eftir þátt-
takendum, — hvort þeir hafi stað-
fastlega ákveðið að losa sig við
þetta fyrirbæri — streitu. Sem
betur fer held ég megi segja, að
reynsla af þessum námskeiðum
síðastliðið ár hér á landi sé góð og
hún byggir á því að fólk fram-
kvæmi þær æfingar, sem kenndar
eru. Raunar ætti að vera jafn
sjálfsagður hlutur að fólk læri að
bregðast við streitu eins og það
þykir sjálfsagt að læra að aka bíl.
Streita á sér stað vegna breytinga,
— til að mynda í starfi eða þegar
skipt er um starf. Þegar breytingar
eiga sér stað skapast streita. Und-
irrótin er hræðsla við að missa.
Nútímaþjóðfélag er sífelldum
breytingum háð — hraðinn er
einkenni þess. Breytingar eru
meiri nú en á öðrum tímum
sögunnar. Einstaklingar eru undir
áhrifum stöðugra breytinga —
hvort heldur efnahagslegra, fé-
lagslegra eða persónulegra. Með
öðrum orðum — óstöðugleiki er
einkenni nútíma þjóðfélags. Ein-
staklingurinn verður að setja
þungamiðju lífs síns innra með sér
— fremur en ytri hluta.
Segja má, að namskeiðin séu
byggð upp á sex þáttum. Og ég legg
áherzlu á, að engar patentlausnir
eru til, svo sem neysla áfengis,
róandi lyfja eða trimms.
Þessir þættir eru:
1) Þekking á streitu og einkennum
hennar.
2) Slökunartækni til að minnka
streitu í daglegu lífi.
3) Ákvörðun — það er einstakling-
urinn taki staðfasta ákvörðun um
að losa sig við streitu.
4) Grundvallarreglur til að fara
eftir, svo streita myndist ekki.
5) Þekking orsaka streitu og vinna
bug á þessum orsökum.
6) Læra kerfi, sem hægt er að nota
í daglegu lífi til að þjálfa ofan-
greind atriði.
Allir þessir þættir verða að
tengjast til þess að takast megi að
vinna bug á streitu.
Dr. Pétur Guðjónsson leióboinir
á námskeiðinu fyrir starfslólk
Morgunblaðsins.
Mbl. myndir ÓI.K.M.
Námskeiðin byggja á
virkri þátttöku einstakl-
inga
Ég legg áherzlu á, að þessi
námskeið eru ekki passív í sjálfu
sér, heldur byggja þau á þátttöku
einstaklingsins. Og aö ekki er um
passíva lækningu að ræða — eins
og til að mynda neyzla pilla. Það er
mikilvægt að vita, að streita hrjáir
mannkyn — þeir sem þjást af
streitu eru ekki einhverjir aum-
ingjar, — undantekningar. Mark-
miðið er að skapa venjur, sem
koma í veg fyrir streitu.
Ég hef haldið 7 námskeið í ár og
yfir 300 manns hafa tekið þátt í
þeim — við góðar undirtektir held
ég megi fullyrða. Nú eru tvö
námskeið eftir á vegum Stjórnun-
arfélags íslands — þriðjudag og
miðvikudag að Hótel Esju og svo
fimmtudag og föstudag, einnig að
Hótel Esju.“
Hvað tekur við að loknum þess-
um námskeiðum? Eru fleiri fyrir-
huguð? „Nei, svo er ekki — ég er
nú að fara í fyrirlestraferð til
Evrópu, S-Ameríku og Asíu. Sú
ferð tengist streitu. Maðurinn er
lífvera, það er í sjálfu sér enginn
nýr sannleikur. Hann vinnur vel
þegar hann er í jafnvægi. Spurn-
ingin er hvernig vill hann þróa
sjálfan sig? Það er nauðsynlegt að
við spyrjum um tilgang lífsins. Er
það markmið mannsins að skapa
verðmæti— taka þátt í lífsgæða-
kapphlaupinu og öllu sem því
fylgir eða er tilgangur okkar hér á
jörðu að freista þess að nýta þá
möguleika sem maðurinn býr yfir.
Að virkja þau liðlega 90% manns-
heilans, sem ónotaður er? Ég trúi
að tilgangur lífsins sé sá — að laða
það bezta fram í manninum. Að
maðurinn vitkist og virki þá hæfi-
leika, sem vissulega blunda með
honum.
Maðurinn hefur náð langt. Hann
býr yfir mikilli tækniþekkingu.
Hann hefur skapað sér veraldleg
gæði. En ég held því fram, að líf
okkar hafi ekki þann tilgang að
taka þátt í þessu lífsgæðahlaupi.
Líf okkar hefur ekki fallið í þann
jarðveg, sem skapar lífshamingju.
Svo við grípum til sögulegrar
samlíkingar — það var mun meiri
kraftur og meiri samhygð þegar
Islendingar voru að berjast fyrir
sjálfstæði landsins. Fólk hafði
takmark — sjálfstæði landsins. Nú
hins vegar ríkir sundrung. Fólk er
upptekið af lifsgæðakapphlaupinu.
Þetta kapphlaup skapar sundr-
ungu — samvinna er ekki nægileg.
Lífsorkan — krafturinn sem býr í
manninum fær ekki útrás."
Nú hefur þú starfað lengi er-
lendis og máltækið segir „glöggt er
gests augað". Finnst þér breyt-
ingar hafa átt sér stað frá því þú
hvarfst á brott?
„Tvímælalaust — og það miklar.
Það er kjaftæði að íslendingar séu
lokaðir. Þvert á móti — Islend-
ingar eru sérstaklega opnir og allir
af vilja gerðir að bæta sig. Mér
finnst þessi breyting áberandi síð-
ustu fimm árin. íslendingar eru
leitandi — þeir vilja laða það bezta
fram hjá sér.“
- H. Halls
Helgi tryggði sér skák-
milljónina á Húsavík
Helgi Ólafsson kom, sá og
sigraöi í 4. helgarskákmóti tíma-
ritsins Skákar og Skáksambands
fslands sem haldiö var á Húsavík
um helgina. Hann hlaut 5,5 vinn-
inga af 6 mögulegum; geröi aöeins
jafntefli viö Guömund Sigurjóns-
son. Meö þessum sigri sínum hefur
Helgi tryggt sér verölaun aö upp-
hæð 1.000.000 krónur fyrir bestu
frammistöðu í 5 helgarskákmót-
um.
Sigur Helga í mótinu var verö-
skuldaöur enda tefldi hann af
miklu öryggi og vann marga auö-
velda sigra. Á hæla honum komu
Guðmundur Sigurjónsson, Jóhann
Hjartarson og Elvar Guðmundsson
meö 5 vinninga. í 5.—6. sæti uröu
Sævar Bjarnason og Gylfi Þór-
hallsson en þeir hlutu 4,5 vinninga
hvor.
Aö þessu sinni vantaöi Friörik
Ólafsson og aþjóölegu meistarana
Margeir Pétursson og Jón L.
Árnason, því var mót þetta ekki
eins vel skipaö og fyrri helgarmót.
Þetta kom þó ekki í veg fyrir aö
hörö og tvísýn barátta færi fram í
glæstum salarkynnum Hótels
Húsavíkur. Fyrir síöustu umferö
voru Helgi Olafsson og Sævar
Bjarnason efstir og jafnir meö 4,5
vinninga. Næstir komu Guömund-
ur Sigurjónsson, Dan Hansson,
Jóhannes Gísli Jónsson, Elvar
Guömundsson og Jóhann Hjartar-
son með 4 vinninga.
í síöustu umferð mættust Helgi
og Sævar og var þar um hreina
úrslitaskák aö ræöa. Eftir tíma-
frekar drottningartilfærslur Sæv-
ars í byrjuninni náöi Helgi betri
stööu. í miötaflinu virtist skákin þó
vera aö koöna niöur í jafntefli en
Helgi fann skemmtilega leið til
þess aö halda taflinu gangandi;
fórnaöi manni fyrir 2 peö og góöa
stöðu og vann stuttu síöar.
A sama tíma áttust viö Guö-
mundur og Dan Hansson frá Sví-
þjóö. Þeim sænska tókst aö snúa
á Guömund í miðtaflinu en þó var
sá síöarnefndi ekki án gagnfæra.
Þegar hárin risu hæst á höföum
áhorfenda var staöan þessi:
Svartur hótar aö drepa á g2 en
hvítur skeytti engu um þaö og lék
35. f6l Framhaldið varö: — Bxg2+,
36. Kg1 — De3+, 37. Dxe3 — dxe3,
38. fxfl7+ — Hxg7, 39. Hf8+7?
Afleikur mótsins. Eftir 39. Hc8+ —
Hg8, 40. Hxg8+ — Kxg8, 41. Bxg2
hefur hvítur vinningsstööu. Nú
skipast hins vegar veöur í lofti: —
Hg8, 40. Hxg8+ — Kxg8, 41. Bxg2
— Hb1+, 42. Kh2 — e2. Hvítur
gafst upp enda veröur e-peðiö
ekki stöövaö meö góöu móti.
Sannarlega svipleg endalok!
í skák Gunnars Gunnarssonar
og Jóhanns Hjartarsonar úr 5.
umferö kom upp eftirfarandi staöa
þegar leiknir höföu veriö 20 leikir:
Síðasti leikur hvíts 20. Rfd3??
var grófur afleikur enda lét refsing-
in ekki á sér standa: 20. — Rg3+I,
21. hxg37 Tapar strax. Skárri
kostur var aö gefa skiptamun meö
21. Kg1 þó svo aö svartur fái þá
mun betra tafl. — hxg3, 22. Rf2. Á
þennan hátt ætlar hvítur aö bjarga
sér en svartur er ekki á þeim
buxunum — Dh4+I. 22. Rh3 — f4.