Morgunblaðið - 23.10.1980, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 23. OKTÓBER 1980
Kvennaf rí — hvað sv<
Nú svara:
Fundurinn sýndi, hversu auð-
velt er að ná til allra kvenna hér
og fá þær til að koma fram sem
ein heiid, og að öllum — konum og
körlum — þótti sjálfsagt að koma
kvennafundinum og kvennafrídeg-
inum fram, svo að eftirminnilegt
væri.
Allir lögðust á eitt, árangurinn
varð eftirminnilegur. Einhver
fjölsóttasti útifundur, sem hér
hefur sést. Hin mikla almenna
þátttaka vakti alheimsathygli,
sem í sjálfu sér hefur þó varla
verið það, sem að var stefnt,
heldur afleiðing.
Fundurinn opnaði tvímælalaust
augu margra kvenna fyrir þeirri
staðreynd, að störf þeirra eru
mikils metin og starfsorka þeirra
þjóðinni ómissandi.
Sú framsetning á gildi vinnu
kvenna, sem fram kom í morgun-
pósti nú í október, „að konur yrðu
að komast til verka utan heimilis
til þess að skila einhverju í
verðleikum. En gleðin yfir vel
unnu verki verður aldrei metin í
samanburði við laun eða frama —
hún er yfir slíkt hafin.
Kvennafrídagur, hvað svo?
Styrkur samtaka kvenna er
staðreynd, sem hefur verið sönn-
uð. Áhuganum verður að halda
við, það er því nauðsyn að ná til
hinna ungu fyrr. Framundan er
fyrir íslenskar konur og karla að
takast á við að móta það umhverfi
í vinnu og frítíma, að hæfileika
allra einstaklinga nýtist til að
byggja upp gifturíkt þjóðfélag.
Egill Skúli Ingibergsson
Auðvitað átti kvennafríið, eða
kvennaverkfallið eins og ákveðinn
hluti þjóðarinnar kallar þessa
aðgerð, fullan rétt á sér. Samt er
ég hvorki sannfærður um að þetta
frækorn hafi fallið í frjósaman
jarðveg eða að það hafi verið
vökvað af þeirri kostgæfni sem er
hvort okkur leyfist að tengja þann
atburð kvennafrídeginum haustið
1975, er umdeilanlegt. Að vísu má
segja, að sú umræða, sem fékk byr
undir vængi þann dag, hafi orðið
til þess að leitað var eftir kvenna-
framboði. Engu að síður er ég
þeirrar skoðunar, að Vigdís hafi
borið sigur úr býtum þrátt fyrir
það að hún er kona, en ekki vegna
þess.
Það var líka gaman að vera
kona þann 24. október 1975. Þann
dag — þann eina dag — stóðum
við konur saman. Vald okkar
virtist takmarkalaust, atvinnulíf-
ið lamaðist, menn og börn eigruðu
um, og við fundum til þess, að við
bjuggum yfir óendanlegri orku,
sem við kunnum þó ekki að virkja.
En hvað svo? í hvað fór þessi
orka? Hvar sér hennar stað?
Hefur hlutur okkar aukizt í
stjórnun þjóðfélagsins? Sitja fleiri
konur í sveitastjórnum, verkalýðs-
félögum, á Alþingi? Nei, ekki
verður það sagt. Að vísu fara æ
við unga dóttur mína fyrir nokkru.
Hún velti vöngum skamma stund.
„Ég veit það eiginlega ekki. Hvað
fyndist þér ég ætti að verða?
spurði hún. Ég svaraði að hún
skyldi fyrst og fremst stefna að
því að læra eitthvað sem hana
langaði til að vinna við. Hún bað
mig að nafna valkosti. Ég taldi
upp ýmis starfsheiti og mennta-
stofnanir og endaði á háskólanum,
„svo gætirðu orðið læknir, lög-
fræðingur eða viðskiptafræðing-
ur“
Hún horfði á mig drykklanga
stund og spurði svo með þungri
alvöru „Get ég þá ékki orðið
kona?“
Þetta samtal minnti mig á
ábyrgð uppalenda í því sem kallað
hefur verið jafnréttisbarátta. Mér
þótti athyglisvert að henni skyldi
finnast hún standa andspænis
vali. Ef hún tæki þátt í atvinnulíf-
inu, yrði hún að afsala sér því sem
henni þótti eftirsóknarverðast —
að vera kona. Enginn drengur
ekki þröskuldur en ekki um að
nota kynferði sem aðgöngumiða
til starfa og áhrifa. Það er ódýrt
að stytta sér leið með þeim hætti.
Þrátt fyrir persónulega reynslu
og skoðanir er mér auðvitað ljóst
að miklu hefur verið ábótavant í
þessum málum í þjóðfélaginu. Það
er til dæmis ekki óalgengt að
konur, sem hafa lokið háskóla-
námi með miklum ágætum hafa
orðið að horfa upp á að skólabræð-
ur þeirra, sem þær vita að standa
þeim langt að baki, bæði í hæfni
og þekkingu, eru teknir fram yfir
þær í starfi vegna kynferðis. Það
hlýtur að vera nöpur reynsla! Ég
held samt að tilvikum af þessu
tagi fari fækkandi, í framhaldi af
mikilli viðhorfsbreytingu sem orð-
ið hefur á samskiptum kynjanna á
síðustu árum. Hvaða áhrif
kvennafrídagurinn hefur haft veit
ég ekki en hann hefur varla
skemmt fyrir.
Hins vegar finnst mér að þeir
einstaklingar sem helst kjósa að
EGILL SKÚLI INGIBERGSSON
GESTUR ÓLAFSSON
JÓNÍNA MICHAELSDÓTTIR
PÉTUR GUNNARSSON
þjóðarbúið", finnst mér fráleit og
óverðug.
Fjölskyldan er að mínu mati
undirstaða þess, að við lifum sem
sjálfstæð þjóð, undirstaða menn-
ingar okkar og framtíðarinnar.
Hlutverk húsmóðurinnar er þar
meira en sambærilegt hlutverk
bóndans, þrátt fyrir orðtakið:
„Bóndi er bústólpi, bú er land-
stólpi," sem virðist alltaf hafa
verið það sjónarmið, sem auglýst
var. Þarna vantar í orðtakið
grunninn, þ.e. án húsfreyju ekkert
bú. Rétt er það, að umbun fyrir
búreksturinn utan frá, hvort held-
or er bein laun, frægð og frami,
jafnvel mannaforráð, hafa fallið
oftar í hlut bóndans, en konan
•taðið í skugganum — óþekkt, sem
•ýnir, að starf húsmóðurinnar
hefur alla tíð verið vanmetið og
misskilið.
I dag tel ég, að á hafi orðið
breyting, m.a. vegna dugnaðar og
áhuga þeirra kvenna, sem að
undirbúningi kvennafrídags stóðu.
Augu fólks hafa opnast fyrir
nauðsyn þess og æskileika þess, að
alhr fái möguleika til að takast á
við þau störf, sem löngun þeirra
sténdur til og geta leyfir. Verka-
skipting og samvinna um það, sem
gera þarf, er nauðsyn.
En aðalatriðið er, að hver og
i’inn leggi alúð og áhuga í það, sem
I ann fæst við og hljóti umbun að
nauðsynleg ef það á að bera
tilætlaðan ávöxt.
Til þess að geta eitthvað í lífinu
er yfirleitt nauðsynlegt að vilja
eitthvað fyrst, en ég er ekki ennþá
sannfærður um að alltof margar
íslenskar konur vilji nógu ákveðið
standa jafnfætis karlmönnum hér
á landi og karlmönnum og kven-
mönnum annarra þjóða. Ég er
samt gæddur óbifandi trú á getu
hvers einstaklings til þess að gera
flesta þá hluti sem hann lætur sig
langa til í lífinu, en það er samt
algerlega nauðsynlegt að fólk
ákveði meðvitað hvað það er.
Annars er viðbúið að menn hreki
af leið og að þeir möguleikar, sem
lífið býr yfir, glatist.
Oft er sagt að það sé miklu
skynsamlegra að vera svartsýnn
heldur en bjartsýnn. Ég er svart-
sýnn á að nokkur veruleg breyting
verði á stöðu kvenna hér á landi á
komandi árum nema þær setji
sjálfar markið hærra og geri meiri
kröfur um meiri möguleika til
menntunar og þroska, sem aftur
gerir þeim kleift að standa jafn-
fætis hverjum sem er, á hvaða
vettvangi sem er.
Gestur ólafsson
Það var gaman að vera kona
daginn, sem Vigdís Finnbogadótt-
ir var leidd til embættis forseta
lýðveldisins síðla sumars. En
fleiri konur út á vinnumarkaðinn,
en það er einungis með það fyrir
augum að drýgja tekjur heimilis-
ins, sem verða æ minni þrátt fyrir
fleiri krónur.
Umræður hafa aukizt. Satt er
það. Og að sama skapi hefur
óánægjan vaxið. Staða konunnar
er í sífelldri endurskoðun. Það er
erfitt að vera kona. Það togast á í
okkur skyldur gagnvart börnum
og gagnvart starfinu. Við getum
ekki sýnt metnað í starfi án þess
að það bitni á börnum okkar.
Hvorki fyrirmyndarfeður né dag-
vistunarheimili geta komið í
okkar stað. Það er mín sannfær-
ing, og það er mín reynsla.
Var þá kvennafrídagurinn til
einskis? Var öll þessi umræða út í
hött? Nei, svo sannarlega ekki.
Dætur okkar, þær sem hafa vaxið
upp með þessari umræðu, líta
öðrum augum til framtíðarinnar.
Þær ætla sér stærri hlut en við. í
dag er það vitfirring og alger
óþarfi að byrja á því að hlaða
niður börnum án þess að hafa gert
sér hugmyndir um, hvernig eigi að
sjá fyrir þeim. Ungar stúlkur hafa
vaknað til meðvitundar. Þær geta
allt, sem þær vilja. Það sáum við
þó á kvennafrídaginn.
Bryndis Schram
„Hvað langar þig til að verða
þegar þú ert orðin stór?“, sagði ég
myndi láta sér detta í hug að hann
gæti ekki verið foreldri og eigin-
maður, þó hann væri úti á vinnu-
markaðnum.
Ég var ekki ein þeirra sem hljóp
fagnandi niður á Lækjartorg fyrir
fimm árum síðan. Ég leit á
þennan fund eins og hverja aðra
skemmtilega uppákomu og áttaði
mig ekki á hvað atburðurinn var
sérstakur fyrr en löngu síðar.
Þetta á sér eðlilegar skýringar.
Aðstæður og uppeldi móta ein-
staklinga og mínu var þannig
háttað að mér hefur aldrei fundist
ég þurfa að teygja mig til að
standa jafnfætis karlmönnum.
Jafnréttisbaráttan hefur þess-
vegna ekki snert mig sérstaklega
og mér hefur oft þótt hún átakan-
lega hallærisleg. Mér finnst til
dæmis lítil reisn yfir því að
heimta að konur séu helmingur
þingmanna, eða að það verði að
vera kona í tiltekinni nefnd eða á
tilteknum lista. Alþingi endur-
speglar þjóðfélagið á vissan hátt
og karlmenn sem setjast á þing
koma gjarna úr forystustörfum í
atvinnu- eða félagslífi. Konur hafa
tilhneigingu til að veigra sér við
leiðtogastörfum, en eru lygilega
oft ritarar í félögum. Það hlýtur
fyrst og síðast að vera hæfni
einstaklingsins sem skiptir máli
en ekki hvort hann er karl eða
kona. Jafnréttisbarátta á að snú-
ast um að kynferði manna sé þeim
vera framkvæmdastjórar á sínu
eigin heimili og hafa aðstæður til
þess, eigi ekki að láta almennings-
álitið hrekja sig út á vinnumark-
aðinn — hvoru kyninu sem þeir
tilheyra. Það er oft seilst helst til
langt í þá átt í jafnréttisbarátt-
unni að blanda sér í verkaskipt-
ingu og samvinnu hjóna. Ef jafn-
réttisbaráttan er einhvers virði,
stuðlar hún að samstöðu kynjanna
en ekki samkeppni. Einar Bene-
diktsson var ratvís á réttan skiln-
ing á þessu atriði í Brauðkaups-
söngvum sínum, en þar segir:
„Sæll hver, sem eignast annan,
en á sig sjálfan þó“
Jónína Michaelsdóttir
Hver myndi mæta á Kvennafrí-
dag nú? Allavega Andskotinn, því
ekki dettur manni neitt minna í
hug en vélabrögð hans, þegar
hugsjónir kvenfrelsisbaráttunnar
eru bornar saman við útkomuna-
eins og hún blasir við í dag. Eða
hefur ekki rjóminn verið fleyttur
ofan af stefnumiðum hennar til að
koma í kring tvöföldu vinnuálagi,
tvískertum hlut heimilanna?
Venjuleg fjölskylda framfærist af
2x8 vinnustundum, minnst. Sú
vélvæðing sem það útheimtir í
heimiiistækjabúnaði og farkosti,
er síðan slegið upp sem vísbend-
ingu um vélmegun.
Eitt er samt sem ekki hefur