Morgunblaðið - 23.10.1980, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 23. OKTÓBER 1980
25
tekist að vélvæða: barnauppeldið.
Þess vegna eru börnin borin út í
bítið hvern dag, niðursett hjá
vandalausum út í bæ og sótt um
kvöldið til þess að þau geti sofið
„heima". Allir sjá að þetta gengur
ekki, þessvegna hlýtur það að vera
til bráðabirgða — fyrr en varir er
það orðið normalt, ekkert sjálf-
sagðara.
Hvað skyldu stjórnmálaflokk-
arnir bjóða upp á til úrbóta? Eða
eru þeir kannski sammála um að
iáta staðar numið við frómar
yfirlýsingar um „mikilvægi fjöl-
skyldunnar". Sveigjanlegur vinnu-
tími og dagvistun eru engin lausn.
Við viljum einfaldlega styttan
vinnutíma til að geta verið saman.
Þjóðfélagið verður að viðurkenna
að það framleiðir ekki bara fisk,
heldur börn og rétt eins og
fiskurinn verða þau að meðhöndl-
ast af lágmarks natni, að öðrum
kosti fer allt í gúanó.
í dag þarf Fjölskyldufrídag. Þar
verði bornar fram kröfur um næði
staða kvenna hefur ekki breytzt til
batnaðar þau ár, sem síðan eru
liðin, áhrif þeirra hafa ekki auk-
izt, allra sízt á stjórnmálasviðinu.
Og virtist mér sem fullmikillar
bjartsýni gætti um skjótan árang-
ur jafréttisbaráttu kvenna í kjöl-
far 24. okt. rétt eins og þjóðfélags-
leg staða kvenna gæti í skyndingu
færzt til betra horfs. Slík leiftur-
sókn réttlætis og jafnréttishug-
sjóna væri auðvitað með ólíkind-
um.
Karlmenn eru enn sem fyrr
forréttinda- og yfirráðastétt, og
þeir skammta konum nauma
þátttöku á vettvangi mikilvægra
ákvarðana, forystu og stjórnunar.
Þeir virðast upp til hópa því miður
ekki skilja það enn, að framgang-
ur jafnréttismála er öllum í hag,
körlum ekki síður en konum, Fátt
bendir til þess, að þeir séu tilbúnir
til þess að breyta viðhorfum
sínum og lífi og viðurkenna konur
sem jafningja. Þeir, sem bera
skarðan hlut frá borði og eru
SOFFÍA GUOMUNDSDÓTTIR SÆMUNDUR GUOVINSSON
til að vera saman, ræða málin,
sitja á koppnum, klæða sig í, vera
veik. Þá myndi miðbærinn springa
og enginn sitja heima — nema
kannski þessi sem ég nefndi í
upphafi.
Pétur Gunnarsson
Má ég byrja á því að taka fram,
að 24. okt. 1975 var ekki kvennafrí,
heldur kvennaverkfall, og hug-
myndin þar um kom fyrst fram á
ráðstefnu um kjör láglauna-
kvenna, sem haldin var j Lindar-
bæ í ársbyrjun 1975. íslenzkar
konur voru ekki á þessum degi að
efna til settlegrar skrúðgöngu svo
sem upp á punt í þjóðlífinu. Þessi
dagur og aðgerðir honum tengdar
áttu sér það inntak að sýna fram á
mikilvægi atvinnuframlags
kvenna í okkar þjóðfélagi. Kon-
urnar voru ekkert í fríi þennan
dag, heldur færðu þær til starfs-
vettvang sinn, frá daglegri önn við
ýmis störf yfir á svið þjóðfélags-
legrar baráttu með jafnréttissjón-
armið að leiðarljósi.
Það kom í ljós, að þjóðfélagið
var óstarfhæft, hjól atvinnulífsins
snerust ekki daginn þann sem
konur um allt land tóku sig saman
um að leggja niður vinnu, gera
verkfall í áðurgreindum tilgangi.
Hvað svo? er spurt og það að
vonum. Öllum má ljóst vera, að
órétti beittir, verða sjálfir að
berjast fyrir bættum hag, og þess
eru engin dæmi, að forréttinda-
hópar láti neitt af hendi fyrr en í
fulla hnefana. Konur verða að efla
með sér samtök þvert á alla
hefðbundna skipan stjórnmála-
flokka og hagsmunasamtaka í
ljósi þeirrar staðreyndar, að kon-
ur sem kyn sæta kúgun, sem
birtist í margvíslegum myndum
innan allra stétta þjóðfélagsins.
Þótt lítið sýnist hafa miðað í
jafnréttismálum frá 24. okt.
1975, er ekkert vafamál, að áhrifa
frá þeim degi hefur þó gætt að
nokkru og gætir enn. Eg dreg ekki
einungis i efa, að nú á því herrans
ári 1980 sæti kona Bessastaði sem
forseti íslenzka lýðveldisins, held-
ur einnig að framboð konu til þess
embættis hefði yfirleitt komið
fram, ef ekki hefði um áratuga
skeið verið háð í þessu landi
jafnréttis- og kvennabarátta. Ég
er varla ein um þá skoðun, að þess
baráttuanda, sem ríkti meðal
kvenna, er undirbúningur og
framkvæmd kvennaverkfallsins
24. okt. 1975 stóð sem hæst, gætti
þeim mun eindregnar sem nær dró
forsetakosningunum 29. júní 1980.
Þennan anda baráttu og sam-
stöðu meðal kvenna verðum við að
efla. Að öðrum kosti mun fátt
gerast markvert á sviði jafnrétt-
ismála.
Soffía Guðmundsdóttir
Dæmigerðir karlaklúbbar safna
tugum ef ekki hundruð milljóna
króna á ári til styrktar líknar-
starfsemi í landinu. Á meðan
auglýsir kvenfélag kirkjunnar
basar og skal öllum ágóða varið til
kaupa á nýjum stól undir organ-
istann. Fjöldi karla hóar sig sam-
an á ráðstefnu og flytur erindi um
hvernig skipuleggja skuli heil-
brigðisþjónustu við landsmenn.
Kvenfélag elliheimilisins selur
prjónles til að fjármagna kaup á
60 koppum í nýju álmuna sem
alltaf er lofað fyrir kosningar. Og
allir una glaðir við sitt — eða
hvað?
Auðvitað er þetta ekki svona
auðvelt og ekki sett fram til að
lítilsvirða hlut kvenna í ýmsum
framfaramálum á liðnum árum og
áratugum. En á meðan konur sitja
á fundum og ráðstefnum og hug-
leiða hvernig haga skuli jafnrétt-
isbaráttunni heldur lífið áfram
með karlmenn við stjórnvölinn.
GUÐRÚN SIGRÍÐUR VILHJÁLMSDÓTTIR
Þeir ráða í sveitarstjórnum og á
Alþingi og konur eiga engan rétt á
aukinni þátttöku þar bara af því
þær eru konur. Þær halda hins
vegar áfram að tala og eru nú
eflaust að safna fyrir skóhlífum
handa prestinum meðan þær bíða
eftir því að völdin verði rétt þeim
í hendur.
Sem einstaklingar eru konur að
sjálfsögðu jafn hæfar og karl-
menn til flestra starfa. Meðan þær
kjósa að eyða tíma sínum í
orðræður í stað athafna mega þær
halda áfram að kveina og kvarta
mín vegna. Hvarvetna bíða óleyst
verkefni í hrönnum í þessu þjóð-
félagi og ég sé enga ástæðu til að
við bíðum eftir því að karlmenn
gefi sér tíma til að leysa þau.
Það er á valdi kvenna hvort þær
hasla sér stærri völl í þessu
þjóðfélagi, láti til sín heyra og til
sín taka á vettvangi þjóðmála og
stjórnsýslu. Þær verða sjálfar að
ákveða sína lífsbraut eins og
karlar: hvað hreppi ég ef ég vel
þessa leið og hvað missi ég? Hver
kona verður að vega þetta og
meta, ótrufluð af upphrópunum
um dagheimili fyrir öll börn allan
daginn og að konan eigi að „ráða
yfir eigin líkama".
Eitt má þó aldrei gleymast í
þessari umræðu. Það eru börnin.
Ef „kvennabaráttan" á að koma
niður á börnunum eignist þá
frekar gullfiska í búri. Hver sem
er getur gefið þeim að éta og það
þarf víst ekki einu sinni að tala við
þá.
Sæmundur Guðvinsson
Kvennafríið 24. október 1975 er
án efa þegar komið á spjöld
sögunnar, er konur um allt land
sýndu með ótrúlegri samstöðu
gildi vinnuframlags síns í þjóðfé-
laginu. Aðgerðirnar vöktu ekki
aðeins konur til umhugsunar um
stöðu sína heldur fengu þær og
hljómgrunn með allri þjóðinni og
reyndar víða út um heim. En
markaði kvennafríið þáttaskil í
þróun jafnréttis og jafnstöðu
kynjanna hér á landi?
Ég tel, að kvennafríið hafi náð
tilgangi sínum sem slíkt og hafi
verið mikilvæg stundarvakning
bæði fyrir einstakar konur og
kvenþjóðina í heild. Hins vegar
virðist sú vakning ekki hafa rist
nógu djúpt. T.d. hafa orðið tvenn-
ar Alþingiskosningar og einar
kosningar til bæjar- og sveitar-
stjórna á tímabilinu án þess að
konur hafi rétt hlut sinn þar svo
nokkru nemi. Þær eru nú 5%
Aiþingismanna og 6% sveitar-
stjórnarmanna. Annars staðar á
Norðurlöndum eru konur t.d. 25%
þingmanna. Verkaskipting inni á
heimilum sem utan er óbreytt
enda eru fimm ár of stuttur tími
til verulegra umbreytinga hvað
þetta snertir.
Hvað hefur þá áunnist á síðast-
liðnum fimm árum?
Mikilvægum áfanga var náð
með setningu laga nr. 78/1976 um
jafnrétti kvenna og karla þar sem
jafnrétti og jafnstaða kynjanna er
lögfest sem samfélagslegt mark-
mið. Konur hafa sótt fram á
ýmsum sviðum þjóðlífsins, farið
nýjar slóðir í náms- og starfsvali.
Er skemmst að minnast framboðs
og kosningar Vigdísar Finnboga-
dóttur í embætti forseta íslands í
sumar. Fundir og ráðstefnur hafa
verið haldnar um einn eða fleiri
þætti jafnstöðumála. í seinni tíð
hefur umræðan mjög beinst að
fjölskyldunni og málefnum henn-
ar. Er augljóst, að á þeim vett-
vangi er mikilvægt verk að vinna
til framdráttar raunverulegri
jafnstöðu kynjanna i þjóðfélaginu.
I því sambandi má nefna foreldra-
leyfi v/ barnsburðar, jafna for-
eldraábyrgð, foreldrafræðslu,
styttri og sveigjanlegan vinnu-
tíma o.fl. Allt eru þetta mjög
jákvæðir þættir, sem stuðlað gætu
að betri uppvaxtarskilyrðum fyrir
börnin og heiibrigðara fjölskyldu-
lífi. Hugsanlegt er, að kvennafríið
eigi sinn þátt í því, að þessi mál
eru nú komin í brennidepil.
Ég er þeirrar skoðunar, að
konur geti ekki lengur firrt sig
ábyrgð á mótun samfélagsins.
Þeim ber skylda til að axla þá
ábyrgð sameiginlega með körlum.
Það ætti líka að vera ljóst, að
aukin þátttaka kvenna í löggjöf og
öðrum ákvörðunum á opinberum
vettvangi auðveldar framgang
jafnstöðu annars staðar í þjóðfé-
laginu.
Stjórnmálaflokkarnir eru þau
lýðræðisöfl, sem helst geta veitt
konum brautargengi og ber að
hefja nýja sókn og hvetja konur til
að láta æ meira að sér kveða á
þeim vettvangi. Þverpólitískt fé-
lag eins og kvenréttindafélag ís-
lands, sem í rúma sjö áratugi
hefur dyggilega fylgt eftir kröf-
unni um jafnrétti karla og kvenna,
gæti enn sem fyrr orðið mikilvæg
lyftistöng í þeirri sókn.
Guðrún Sigríóur Vil-
hjálmsdóttir.
Hve ég man þann dag vel, hann
byrjaði sem hver annar dagur,
rólegur án fyrirheita og ég bjóst
ekki við neinni opinberun. Maður-
inn minn sagði við mig „er þetta
ekki þinn frídagur" og bætti við
„Ætlar þú ekki á fundinn?" Mér
varð svarafátt, hvað var í aðsigi?
Svo sannarlega fór ég á fundinn
og þegar ég stóð niður á Lækjar-
torgi með dóttur minni innan um
þennan kvennaskara og var alltaf
að koma auga á gamlar kunn-
ingjakonur, sem ég hafði ekki séð
árum saman, þá vissi ég að
eitthvað vár að gerast. Þann dag
UNNUR S. ÁGÚSTSDÓTTIR
vaknaði mörg konan til vitundar
um, að hún stendur jafnfætis
karlmanninum, húsbóndi og hús-
móðir eru jafningjar. Það kom rót
á huga minn og margar kynslóðir
formæðra minna vöknuðu í huga
mínum. Hún móðir mín hafði ekki
kosningarétt, þegar hún eignaðist
elstu bðrnin sln og ömmur mínar
og langömmur ...
Við höfum hlotið jafnrétti lög-
um samkvæmt og fögnum því, en
aðeins í orði, ekki á borði og hygg
ég að enn eigum við eftir stranga
göngu. Að drottna, hefur verið
karlmanninum eðlislægt frá örófi
alda, ennþá skilur mikið á milli
eðli manns og konu. Horfið til
allra þeirra mála sem oft eru
nefnd „kvenfélagsmál", til þessa
þekki ég vel eftir 25 ára félags-
störf. Konur þurfa að sameinast,
hvar er nú neistinn frá kvennafrí-
deginum?, látum nú reyna á, hvort
hugur fylgdi máli og komum fleiri
— mörgum — konum inná Alþingi
og í sveitarstjórnir við næstu
kosningar, rennum ekki hug að
hvaða stjórnmálaskoðanir þær
hafa. Svo mikið traust ber ég til
íslenskra kvenna, að hagsmunir
heimilanna sitji ætíð í fyrirrúmi
hjá þeim. Veitum heimilum okkar
alla þá ástúð og hlýju er við búum
yfir, því sá heimur sem börn og
barnabörn okkar ganga til móts
við er ógnvekjandi.
Unnur S. Ágústsdóttir.