Morgunblaðið - 08.11.1980, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 8. NÓVEMBER 1980
Upphafið
Fyrir tveimur áratugum komst
ungur íslenskur kommúnisti
ásamt félögum sínum að eftirfar-
andi niðurstöðu um lýðræði, eftir
að hafa dvalið um nokkurra ára
skeið í austur-þýska alþýðulýð-
veldinu: „Við álítum, að rétt sé og
sjálfsagt að leyfa ekki umræður
né gefa fólki kost á að velja um
neitt nema á grundvelli sósíalism-
ans, og þá síst Þjóðverjum. Okkur
er það jafnframt ljóst að „frjálsar
kosningar“ eins og þær tíðkast á
Vesturlöndum gefa alranga mynd
af vilja fólksins."
Og ennfremur: „Það má margt
læra af dvöl hér í landi og við
erum þakklátir fyrir að hafa
fengið tækifæri til að nema hér.
Jafnframt erum við ákveðnir í að
nýta okkur þennan tíma sem allra
best flokki okkar og þjóð til gagns
í framtíðinni." Þetta var skrifað í
skýrsluformi til foringjans heima
á íslandi, Einars Olgeirssonar.
Slíkar vakningarumræður eru
vel þekktar meðal námsmanna
sem dvelja fjærri ættjörðinni og
verða oft byrjun á stærri tíðindum
þegar heim kemur. Má minna á
Fjölnismenn og Hafnarstúdenta
íslenska á fyrri tíð, Pol Pot og
félaga í París, Adolf Hitler í
Austurríki o.s.frv.
Það er þessi vissa um það, að
hafa viskuna og skilninginn á því
hvað öðrum er fyrir bestu, sem
einkennir hugsjónamennina og
lyftir þeim yfir samtíðina. Þó eru
margir kallaðir en færri útvaldir.
Framhaldið
Þessi áminnsti kommúnisti hef-
ur nú um nokkurt skeið verið
ráðherra iðnaðarmála á Islandi,
þar sem ennþá er leyfð umræða án
„grundvallarsósíalisma". I ráð-
herratíð sinni hefur hann boðað
smáiðnaðarstefnu, sett fót fyrir
orkuframkvæmdir t.d. með því að
reyna að fresta Hrauneyjarfoss-
virkjun, reynt að móta smávirkj-
anastefnu, og hindrað það að
olíuleit væri framkvæmd hér, sem
venjulegu fólki í olíudrifnu þjóð-
félagi myndi nú þykja allnauðsyn-
legt. Félagar hans í ráðherrastól-
um hafa sömuleiðis ekki gert sig
bera að því að vilja bæta efnahag
landsmanna né bera sáttarorð á
milli manna. Þvert á móti virðist
áflogagirni vera ríkur þáttur í
daglegu atferli kommúnista, enda
byltingarmenn. Um varanleg spor
kommúnista í þjóðfélaginu skal ég
ekki dæma hér. En óneitanlega
getur manni virst, að þeim finnist
bezt að landsmenn hafi um sem
minnst að velja úr því að „grund-
völlur sósíalismans" er ekki fyrir
hendi. Því vinni þeir á móti því í
„auðvaldsþjóðfélagi" íslands að
almenn lífskjör batni. Því reyni
þeir að drepa þau fyrirtæki í
einkaeign sem þeir helst geta (sbr.
alúð þeirra við Flugleiðir) og
hægdrepa önnur með höftum. Og
framsóknarmenn beri sögulega
ábyrgð á þeim árangri sem næst,
því þeir hafi leitt asnann í herbúð-
irnar á síðastliðnum áratug, sem
við þá er kenndur.
Ahrif hins litla kommúnista-
kjarna í Alþýðubandalaginu eru
snöggtum meiri en fylgi flokksins
alls 18% gefur til kynna. Þessum
hlutfallslegu miklu áhrifum veld-
ur sú tóntegund og fyrirgangur,
sem mörgum finnst Ólafur Ragn-
ar Grímsson vera ágætur persónu-
gervingur fyrir. Sem dæmi um
málflutning af þessu tagi nægir að
taka þegar Ólafur sagði nýlega í
útvarpinu, að sér virtust ríkis-
bankarnir beinlínis vinna gegn
efnahagsstefnu ríkisstjórnarinn-
ar, enda væri það grunsamlegt að
Jónas Haralz í Landsbankanum
væri helzti efnahagsráðunautur
Sjálfstæðisflokksins. Lítill vandi
v»ri að segja í svipuðum dúr að
manni virtust t.d. Svavar Gests-
son og Hjörleifur Guttormsson
vinna gegn efnahagsþróun Is-
lands, enda væri það grunsamlegt
að þeir hefðu lært í A-Þýzkalandi.
En sem betur fer eiga kommúnist-
ar ennþá nokkuð óskorað einka-
leyfi á þessháttar málflutningi,
sem byggir á órökstuddum tilgát-
um, beinum ærumeiðingum og illa
dulbúnum brigzlum um myrkra-
verk. En maður skyldi ekki van-
meta áhrif þess að menn komist
upp með slíkt í ríkisfjölmiðlunum,
þó það sé kannski skaðlaust að
þeir skrifi svona í Þjóðviljann í
krafti þess að vera ekki taldir
svaraverðir, sem Ólafur Ragnar
nýtur e.t.v. almennt.
En einmitt þessi hávaðafram-
leiðsla er skýringin á hinum miklu
meiri völdum bægslafólksins í
þjóðfélaginu en fjöldi þeirra gefur
til kynna. Og auk þess eru dag-
blöðin oftast meira en fús að
prenta það upp ef einhver tekur
óþvegið til orða, því fýsir eyra illt
að heyra.
Lífið er þó oft kaldhæðið. Eftir
að fyrsttöldum kommúnista var
lyft nú síðast í ráðherrastól á
öðrum grundvelli en beinum sósí-
alisma og farinn að stunda sína
smáiðnaðarstefnu kom þrumuyf-
irlýsing kjósenda hans heima í
héraði; þeir vilja álver og það
strax. Og Lúðvík er jafnvel með.
Leiðinlegt hvað þetta bölvað brölt
á þeim í Póllandi er hvimleitt
fyrir alvarlega hugsjónamenn.
Fólk gæti farið að efast um
„grundvöll sósíalismans".
Áframhaldið
Satt að segja finnst mörgum
einkaframtaksmönnum ekkert
lengur hægt að gera í íslensku
efnahagskerfi, nema þá að reyna
að standa af sér þetta vinstra
veður sem nú gengur yfir þjóðina
og hefur gert í áratug. Standa og
horfa á verðbólguna talda niður
eða upp og núllin flutt aftur fyrir
kommuna í gjaldmiðlinum um
næstu áramót. Það finnst mér
eitthvert fyndnasta tiltæki, sem
ég hef séð lengi, en um leið
svekkjandi, því að það er afturför
að þurfa að fara að passa upp á
kommur og aura í bókhaldi. Það
væri strax skárra að hafa nýkrón-
una, sem minnstu eininguna strax,
hún verður víst fljót að verða það
af sjálfu sér (1990 með sarpa
verðbólguhraða og nú) og við
getum farið að nota aurana í
skinnur eins og í gamla daga.
Kannski hefði verið hægt í staðinn
að taka upp t.d. þýzk mörk eða
svissneska franka sem undir-
stöðumynt og binda íslenzka
seðlaútgáfu við þær sbr. Luxem-
burg, Bahama og Færeyjar. Þá
væri seðlafölsunarmöguleikinn
tekinn af pólitíkusunum og efna-
hagslífið farið að reka sig sjálft
eftir lögmálum markaðarins.
Og enn getur maður hlegið,
þegar einn kommúnistinn í ráð-
herrastól býður vinnuveitendum
að koma til fundar við sig á kontór
„allaballans", sem í augum hinna
síðarnefndu geti verið jafngilt
fundarstað þeim sem Howard
Hughes valdi seljendum hluta-
bréfa TWA-pissúarinu. En kaup-
andi er bara ekki sama og seljandi
og því mistókst þessi sálfræði-
hernaður hjá Svavari, enda ekki
markaðssinni. En hugarfarið var
samt fyrir hendi, það sást. Enda
heyrist manni á vinnuveitendum
að téður Svavar hafi lítt stuðlað
að lausn kjaradeilnanna úr ráð-
herrastól.
Hefur þjóðin nokkurntíma hug-
leitt, að atvinnurekendur gætu
gert ýmislegt annað en að reyna
að vera ábyrgir? T.d. að semja nú
um 30% kauphækkun? Hvað yrði
þá um niðurtalninguna? Þeirgætu
líka neitað að semja þangað til að
Framsókn sliti stjórnarsamstarf-
inu við kommana. Nei, svoleiðis
vinna þeir ekki. En er það rétt að
aðeins þeir spili eftir reglunum?
Vantar ekki meiri ábyrgðartil-
finningu annarsstaðar? Veit ekki
almenningur hvert verður fram-
haldið ef allar „aðgerðir" síðasta
áratugs verða nú endurteknar?
Hvað er til bragðs?
Enn sem fyrr greinum Víð ekki
kjarnann frá hisminu. Bak við alla
þjóðmálaumræðuna er óskin um
betri afkomu til handa öllum.
Þessu getum við aðeins náð á
tvennan hátt. Sparað sóunina eða
aflað meira. Of margir lifa á
sóuninni til þess að þýði að tala
um sparnað. Þá er aðeins hitt
eftir. Orka og stóriðja er flótvirk-
asta leiðin til þess. Um þetta verða
framfaraöflin að sameinast og
einangra afturhaldsöflin í Alþýðu-
bandalaginu, þessa síðustu boð-
bera sósíalismans á íslandi eftir
að hinar greinar hugsjónarinnar,
nationalsósíalisminn og fasisminn
liðu undir lok.
Enn sem fyrr eigum við ekki
olíu nema til nokkurra vikna í
þessu landi. En jafnvel þó að
olíulindir jarðar standi í björtu
báli, raskar það ekki ró íslend-
ingsins sem ekkert óttast. Þó sýnir
sagan okkur að án olíu Iifa ekki
nema ca 40.000 manns á íslandi.
Hinir deyja úr hor. Því er það
mikil furða, að ekki sé gerð
alvarleg gangskör að því að kanna
hvort olía finnist hér á landi. Það
er líka mikils virði að vita það ef
það er ekki vegna hugmynda um
benzínverksmiðjur. Ekkert myndi
gerbreyta okkar efnahag eins og
ef olía t.d. væri í Flatey. Af hverju
er ekki hægt að útvega 200
milljónir í olíuleit þegar hægt er
að finna slíka upphæð strax í
Seðlabankanum til að lána flug-
mönnum til hlutabréfakaupa? En
einmitt flugið er að fara á hausinn
hér vegna olíuvandræða.
Einn bláeygður atvinnutrúmað-
ur í pólitík fullvissaði mig á
dögunum um það að á Alþingi
væri alltaf úrval þjóðarinnar að
finna.
Ég hef lengi velt þessum orðum
fyrir mér en ekki sannfærst því ef
þetta er úrvalið, hvernig eru þá
hinir?
15. nóv. 1980.
Halldór Jónsson verkfr.
Eftirmáli
Grein þessi er búin að liggja í
salti hjá ritstjóra Morgunblaðsins
nú í 3 vikur og þvi orðin eitthvað
úrelt.
Ég hef tekið eftir því að á
þessum tíma hafa a.m.k. 2 komm-
únistar fengið birtar eftir sig
ritsmíðar í Morgunblaðinu. Vænt-
anlega finnst ritstjóranum svona
mikill munur á innihaldi ritsmíð-
anna fremur en áhugi á málstað
kommúnista og skal ég glaður
fella mig við hið fyrra.
En sem lesanda blaðsins fannst
mér lítið liggja á varnargrein
Ólafs Ragnars eftir að hann varð
uppvís að hreinum ósannindum í
sjónvarpsviðtali sem hann lét
hafa við sig á dögunum um
málefni Flugleiða. Og vörnin er
dæmigerð fyrir hann eins og fyrri
daginn: Arás og ærumeiðingar á
Sigurð Helgason, sem nú gegnir
áreiðanlega erfiðasta og van-
þakklátasta starfi sem á íslenzk-
um vinnumarkaði er, þó sjálfsagt
sé stundum dapurt að vera setjari
hjá Mogganum. En það er nú svo,
að hver mykjukökkur sem flýgur
frá Ólafi Ragnari fer í hugum
margra að breytast í heiðursmerki
á brjósti þess sem fyrir verður. Og
mér finnst lýsa þeim mun meira
af brjósti Sigurðar sem skeytin
verða fleiri.
Flestir eru nú farnir að átta sig
á tilgangi kommúnista með bram-
boltinu með Flugleiðir og augu
manna opnast fyrir afleiðingum
þess að hafa þá í lykilembættum á
örlagastundum. Nú er um að tefla
að halda uppi samgöngum við
umheiminn eða hverfa áratugi
aftur í tímann, þegar t.d. bréf var
mánuð að berast frá Ameríku, svo
ekki sé talað um mannflutninga.
En afturhald er hvergi að finna
hér á landi nema hjá kommúnist-
um og því fer sem fer.
Mér finnst að við ættum að
reyna að styðja við Sigurð Helga-
son í hans erfiða starfi, sem er í
þágu meirihluta fólks í landinu.
Hér er of mikið í húfi til þess að
Ólafur Ragnar og bægslabræður
hans geti fengið að ráða ferðinni
og stefna flugsamgöngum okkar
og atvinnu þess fólks sem við þær
vinnur í voða.
Ilalldór Jónsson.
íslendingar vilja vera vel
klæddir. Um það bera vitni
hinar mörgu tískuverslanir hér
á landi. Það er skemmtilegt að
starfa við að selja fatnað, því
það er mála sannast að fötin
skapa manninn. Raunar ekki
aðeins hinn ytri mann, heldur
efnnig þann innri, því vellíðan
og sjálfstrapst eykst til muna
þegar fólk er vel klætt. Því
hafa allir kynnst sem hafa séð
þá breytingu sem hefur orðið á
viðskiptavini sem yfirgefur
verslunina ánægður eftir að
hafa fengið „einmitt það sem
har.n var að leita að.“
Erla Wigelund:
Vilja menn
ríkisfatnað?
Með sama áframhaldi getur
ríkið, sem markvisst virðist
stefna að því að einkarekstur í
landinu leggist niður, brátt
farið að taka að sér að selja
tíkufatnað. Það yrði athyglis-
vert að sjá hvort ríkisfatnaður-
inn yrði í takt við tímann og
hvernig verðlagi yrði háttað.
Kannski eins og hjá þeim í
áfenginu, að menn gætu hve-
nær sem væri átt von á að
búðinni yrði lokað fyrirvara-
Er íslendingum ekki treystandi
fyrir fr jálsri verðmyndun?
En hvernig er að reka slíka
verslun á íslandi í dag?
Áhættuspil
Tískuverslun er áhættuspil.
Tíska breytist ört og duttlung-
ar einhverra manna úti í heimi
geta gert verðlausan hjá manni
allan lagerinn. Þetta hefur oft
gerst, en gleggsta dæmið er
kannski þegar síddin breyttist
í einu vetfangi úr „mini“ í
„midi" og „maxi". Það er að
segja, úr því að vera uppi á
miðjum lærum og í það að ná
niður á kálfa. Hvernig á tísku-
verslun að mæta slíkum sveifl-
um? Geyma vöruna í 30 ár svo
hægt verði að selja hana í
Flónni?
Hin ótalmörgu dæmi um
tískuverslanir sem spretta upp,
en loka síðan eftir skamman
tíma, eru talandi tákn um að
slíkur rekstur er enginn leikur
og ekki arðvænlegur nema með
ótrúlegri vinnu og útsjónar-
semi. Alagning á þessar vörur
er engan veginn raunhæf og
langt undir því sem gerist í
nágrannalöndum okkar.
laust einn dag í senn og allar
vörur hækkaðar eftir þörfum?
Slíkt er vandalaust þar sem
samkeppni er engin.
Gamanlaust, þá er afar
brýnt að hér verði komið á
frjálsri verðmyndun, ef halda á
uppi þeirri þjónustu og því
vöruúrvali sem landsmenn
taka orðið fyrir sjálfsagðan
hlut.
Islendingum hlýtur að vera
treystandi fyrir slíku frelsi
eins og öðrum þjóðum.
Halldór Jónsson, verkfr.:
„Á grundvelli
sósíalismans44