Morgunblaðið - 15.11.1980, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 15. NÓVEMBER 1980
Svavar Guðnason í
Listasafni íslands
Fyrir þrem árum var sýning á
verkum Svavars Guðnasonar í
Bogasalnum. Það var falleg sýn-
ing, sem samanstóð af myndum
undir gleri, það er að segja:
Vatnslitamyndir og krítarteikn-
ingar eingöngu. Nú er Svavar enn
kominn undir sama þak, en hæð-
inni hærra í sali Listasafns Is-
lands. Hann hefur komist á áttug-
usta áratuginn, síðan hann sýndi
síðast, og nú sýnir hann einnig
olíumálverk ásamt vatnslita- og
krítarverkum. Hér fær maður að
sjá svolítinn þverskurð af ferli
Svavars sem málara, og er það
sannarlega mikill viðburður í allri
þeirri meðalmennsku, sem hrjáð
hefur myndlistarlífið hér á undan-
förnum mánuðum. Nú gefst tæki-
færi tii að nota orð eins og
stórkostlegt, frábært, afbragð, lát-
um snoturt og og þokkalegt eiga
sig að sinni.
Auðvitað er þessi sýning í til-
efni af þeim tímamótum, að Svav-
ar varð sjötúgur á seinasta ári.
Hann hefur um langan aldur verið
í forystu innan málarakúnstarinn-
ar á Norðurlöndum, og hann er
einnig víðkunnur fyrir list sína
hjá þeim, er eitthvað vita um
þróun mála á þessum vettvangi á
tuttugustu öld. Svavar Guðnason
er þekktastur fyrir þátttöku sína í
COBRA-hreyfingunni, en þeirra
félaga gætir enn, og það fer ekki
milli mála, að sú hreyfing hefur
ráðið miklu um alla framvindu
myndlistar í víðri veröld allt til
þessa dags. Það var mikið lán
fyrir Svavar að verða innilokaður
í Danmörku á hinu myrka tímabili
seinni heimsstyrjaldarinnar, en
hann kemur með sína fyrstu
sýningu hingað heim árið 1945 að
þeim hildarleik loknum. Það er
ekki ætlun mín hér að rekja feril
Svavars Guðnasonar, en það hefur
Björn Th. gert að nokkru í hinni
ágætu bók sinni um íslenska
málaralist. Ég vísa til hennar og
þess, er Halldór Laxness hefur
ritað um list Svavars og Helgafell
gaf út hér á árunum. En það væri
holit fyrir suma af yngri mynd-
listarspírunum að kynna sér feril
þessa listamanns. Hver veit nema
þeir gætu af því lærdóm dregið.
Það eru 47 vatnslitar og krít-
armyndir á sýningu Svavars í
Listasafni Islands. Þar eru einnig
þrír tugir olíumálverka. Þessi verk
eru frá ýmsum tímum, og sumt
hefur ekki komið fyrir sjónir
almennings áður. Nefni ég þar á
meðal nr. 1 og 11, „Bátarnir við
Kvæsthusbrúna", olíumálverk frá
1934, mjög svo forvitnileg verk, er
ég hafði mikla ánægju af að
kynnast. En margar af olíumynd-
um Svavars á þessari sýningu eru
mér gamalkunnar, en engu að
síður stórbrotið að sjá þær komn-
ar á einn stað. Mest af öðrum
verkum á þessari sýningu held ég,
að maður hafi ekki áður séð. Þar
er að finna stórkostleg verk, sem
bókstaflega ljóma í ferskleika
sínum. Þarna er einnig lítil aquar-
ella, sem Svavar gerir tíu ára
snáði austur á Höfn. Ótrúlega
upplifuð og lifandi mynd. Það er
enginn vafi um eðli þessa snáða.
Lítil mynd, er Svavar nefnir
„Kubbar“, fór sérlega í mig, og
flestar þessara mynda gerðu það,
ef satt skal segja. Ég held, að
Svavari hafi tekist einkar vel að
velja á þessa sýningu og uppsetn-
ing öll er með ágætum. Ég fer ekki
út í neinar frekari upptalningar
hér, en nota heldur tækifærið til
að kynna, hve stórkostlegur mál-
ari Svavar Guðnason er. Hann
hefur þann eld, er til þarf, svo að
listaverk verði úr myndgerð. Hann
er mikið náttúrubarn með sterkar
Kubbar

iQWJMiH in ngMipii iri 11 ii

Birnudalstindar
sveiflur í hug og hendi. Verk hans
tala skýrri og sterkri tungu, sem
myndast af samhljómum litar og
forms. Það, sem er hans sterkasta
hlið að mínum dómi, er hugrekki í
litbyggingu frekar en einbeitni í
meðferð myndflatar. Hann er
fyrst og fremst norrænn express-
ionisti, sem á heima í flokki með
Nolde og Jorn. Hann er hið hrjúfa
Manneskjuleg saga
ljúfs listamanns
Jóhannes Heigi:
Sigfús Halldórsson
opnar hug sinn
Skuggsjá 1980
Sigfús Halldórsson er fjölhæfur
listamaður og auk þess þekktur
Ijúflingsmaður, um það þarf ekki
að fara mörgum orðum. Því er
nánast óhugsandi annað en bók
þar sem hann segir frá lífi sínu
verði á annan veg. Sú er líka
raunin. Þetta er fjarska aðgengi-
leg og læsileg bók, þrungin gleði
og jákvæðri afstöðu listamannsins
til manna og málefna. Hann segir
frá námi sínu erlendis á óvenju-
lega hugþekkan máta; fáum hefði
verið lagið öðrum að koma því svo
til skila að það hljómaði eins og
hlýleg frásögn og ekki kallagrobb,
því að víst hefur Sigfús víða komið
við og víða fengið viðurkenningu
fyrir annað en bara „Litlu flug-
una“ sem ég held að sé raunar
varla minnzt á í bókinni.
Jóhannes Helgi segir um bók-
ina: „Saga þessi er ekki sagnfræði.
Hún er sögð höfundi eins og
sögumaður mundi hana réttasta.
Úrvinnslan og stílfærslan er höf-
undar og á hans ábyrgð.“
Jóhannes Helgi hefur áður sent
frá sér bækur sem hann ritar eftir
öðrum, mér er löngum mest í hug
bókin, sem hann skrifaði um Jón
Engilberts fyrir næstum tuttugu
árum, síðari slíkar bækur hans
Bókmenntlr
eftir Jóhönnu
Kristjónsdóttur
hef ég því miður ekki haff tæki-
færi til að kynna mér. En Jóhann-
es Helgi má vera einkar dús við
„Sigfús Halldórsson opnar hug
sinn“. Með höfundi og sögumanni
hefur tekizt augljóst trúnaðar-
samband og gagnkvæmur vilji til
að gera bókina vel úr garði.
Þetta er ekki stórbrotið bók-
menntalegt snilldarverk. En þetta
er manneskjuleg bók, sem segir
frá ferli óvenjulega fjölgáfaðs og
elskulegs listamanns, sem jafnan
sýnir auðmýkt gagnvart listsköp-
un sinni og umfram allt náunga-
kærleika og að slíkri bók er hreint
ekki svo lítill fengur.
Bókin er 151 bls. að lengd og
síðan eru allmargar myndasíður
sem auka á gildi hennar. Hins
vegar hefði ekki sakað að birta
nafnaskrá einnig.
Bókmenntir
eftir SVEINBJÖRN
I. BALDVINSSON
Guðbergur Bergsson:
SAGAN AF ARA FRÓÐASYNI
OG IIUGBORGU KONU IIANS
137 bls. Mál og menning
Á bókarkápu þessarar nýjustu
skáldsögu Guðbergs Bergssonar
segir meðal annars að hún sé
skrifuð í „ærsla- og fjarstæðustíl".
Guðbergur Bergsson
Nú aka hetjur um
Þetta er rétt. Stíllinn á bókinni
minnir þannig nokkuð á suður-
amerískar skáldsögur, eins og
„Hundrað ára einsemd", þar sem
skilin milli veruleika og ímyndun-
ar eru afar óljós. Þessi stíll er ansi
vandmeðfarinn, og stöðug hætta
er á, að úr sögum af þessu tagi
verði innihaldslítil della. Sú þótti
mér og vera raunin á um þessa
sögu framan af, þar sem sagan
snýst einkum um tvo smástráka,
Ola og Ara Arason (Fróðasonar).
En þegar líða tók á söguna og svið
hennar færðist yfir í heim hinna
fullorðnu, Ara Fróðasonar og
Hugborgar auk Helga og Ingu,
foreldra Óla, fannst mér verða
breyting á og eftir að hafa gengið
treglega að halda mér vakandi
yfir fyrsta hlutanum las ég nú það
sem eftir var í einni lotu, mér til
verulegrar skemmtunar.
Ég sé ekki ástæðu til að rekja
hér söguþráð bókarinnar, en af
eftirfarandi má þó ráða nokkuð
þar um: Ari Fróðason er ístru-
vambi sem rekur fyrirtæki sem er
athausnum og heldur við Ingu á
neðri hæðinni. Hugborg er alki af
fínum ættum sem einkum heldur
til úti í bílskúr og iðkar þar
drykkju ásamt Helga eiginmanni
Ingu.
Ari Fróðason er aðalpersóna
sögunnar og sú þeirra sem að
mínum dómi er langbest og skýr-
ast upp dregin. Hann er að ýmsu
leyti samnefnari fyrir nútíma
íslendinga. í honum eru þannig
saman komnir ýmsir eiginleikar
sem telja má með þjóðareinkenn-
um mörlanda. Hann er undarlegt
samband af höfðingja og bragða-
ref og hefur sérstakt yndi af að