Morgunblaðið - 15.11.1980, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 15. NÓVEMBER 1980
Reagan vill
ekki hitta
Schmidt
Washington. 11. nóv. — AP.
RONALI) Rcaxan. va-ntanlpKur
forseti Bandaríkjanna. ætlar rkki
að hitta Hclmut Schmidt. kanslara
Vcstur-Þýskalands. þegar hann
kcmur til Bandaríkjanna í næstu
viku. sattdi í daK í hlaðinu Thc
Washindton Star.
Blaðið hefur það eftir Robert G.
Neuinann, sem sér um undirbúning
undir embættistöku Reagans, að
reglan væri sú, að væntanlejjur
forseti, sem ekki hefði tekið við
embætti, hitti en(ía þjóðarleiðtoga
að máli, enda gæti þá litið út sem
tvær ríkisstjórnir væru í landinu.
í The Washiniíton. Star er haft
eftir talsmanni Schmidts, að
Schmidt sé mjöjí áfram um að hitta
Reanan o(í kynnast afstöðu hans til
Sovétríkjanna. í blaðinu er einnig
haft eftir embættismanni í Hvíta
húsinu, að vitað sé að megintiltíanj;-
ur heimsóknar Schmidts sé að hitta
Rea(?an. „Hann mun hitta Carter, en
hann er þó alls ekki til þess
kominn," sagði hann.
Blaðamenn
í verkfalli
í Finnlandi
Frá fróttaritara MiirKunhlartsins
í IIHsinKÍors í Kær.
Kúmlcita 8.500 finnskir hlaða-
mcnn hófu vcrkfall í dax ok útftáfa
datthlaða 0« tímarita hcfur stóðv-
azt. Blaðamcnn. scm starfa við
útvarp oir sjónvarp. halda hins
vc(?ar áfram vinnu. þar scm þcir
hafa sérsamninga.
Rikissáttasemjari reyndi á síð-
ustu stundu að fá verkfallinu
frestað meðan Kekkonen forseti
væri í opinberri heimsókn í
Moskvu, en það tókst ekki.
Blaðamenn krefjast 15% launa-
hækkunar, en vinnuveitendur vilja
aðeins fallast á 8% hækkun. Samn-
inKstíminn er tvö ár.
Stjórn blaðamannafélaKsins
samþykkti einróma að hafna tillöfíu
sáttasemjara. Vinnuveitendur sam-
þykktu tillö(juna.
— GranherK.
Veður
víða um heim
Akureyri 11 skýjað
Amsterdam 11 skýjað
Aþena 22 skýjað
Berlín 5 skýjaö
Brússel 6 skýjaö
Chicago 16 rigning
Feneyjar 22 skýjað
Frankfurt 7 skýjaö
Færeyjar 3 skýjað
Genf 2 skýjað
Helsinki 4 rigning
Jerúsalem 27 heiðskírt
Jóhannesarborg 24 heiðskírt
Kaupmannahöfn 6 heiðskírt
Las Palmas 9 heiðskírt
Lissabon 16 heiöskírt
London 11 skýjaö
Los Angeles 21 heiðskírt
Madrid 14 heiðskírt
Malaga 18 úrkoma í grennd
Mallorca 15 léttskýjað
Miami 25 skýjaö
Moskva -2 skýjað
New York 15 skýjað
Osló 1 heiðskírt
París 9 skýjað
Reykjavík -6 léttskýjað
Ríó de Janeiro 23 skýjað
Rómaborg 24 rigning
Stokkhólmur 2 skýjað
Tel Aviv 29 heiðskírt
Tókýó 14 heiöskírt
Vancouver 6 heiðskírt
Vínarborg 10 heiöskírt
Frá Einari
K. Guðfinnssyni,
fréttaritara Mbl.
í Enxlandi,
14. nóvember.
Michael
Foot:
I Rómaveldi hinu forna var það
nefnt Phyrrosarsigur þegar sigur-
vegarinn hafði lagt meira í sölurn-
ar en hann hafðráunnið. Leiða má
sterk rök að því, að sigur Michael
Foots yfir Denis Healey, fyrrum
fjármálaráðherra í leiðtogakosn-
ingum Verkamannaflokksins fyrir
skömmu hafi verið sannkallaður
Phyrrosarsigur. Þó að vinstri arm-
ur Verkamannaflokksins með
Michael Foot í fararbroddi hafi
unnið sætan sigur í orrustunni við
Denis Healey er eins víst, að þeir
hafi lagt grunn að ósigrinum í
stríðinu við íhaldsflokkinn.
Brezka Verkamannaflokknum
má líkja við glóandi vígahnött sem
sprungið getur á hverri stundu.
Flokkurinn er sjálfum sér ósam-
kvæmur á stundum, flokksstarf
allt í molum og kalla má grálynda
þá glettni örlaganna, að í flokki þar
sem algengt ávarp er „bróðir",
berast menn nú á banaspjót. Hin-
um stríðandi fylkingum laust sam-
an á síðasta flokksþingi í október.
Þetta var sögulegt þing, sem átti
sér langan aðdraganda.
Allt frá stofnun hefur Verka-
mannaflokkurinn átt sterk ítök í
og á sex ára valdaferli sínum kom
hann furðu miklu af henni í
framkvæmd. Vinstrimenn í Verka-
mannaflokknum vísa til þessa sig-
urs sem skólabókardæmis um
hvernig flokkurinn eigi að starfa.
Síðast í gærkvöldi heyrði ég Eric
Heffer, vinstrisinnaðan þingmann,
tala um þetta tímabil hreykinn
mjög.
Á seinni hluta valdaferils Att-
lees fór að bera á þeim erjum, sem
síðar hafa haldist með hléum þó.
Árið 1951 — skömmu fyrir kosn-
ingar, sögðu þeir Bevan, Harold
Wilson og John Freeman sig úr
stjórninni hjá Attlee vegna ágrein-
ings um efnahagsmál og velferð-
armál. Á árunum milli 1950 og '60
hélst þessi ágreiningur og smám
saman varð til hópur svokallaðra
Bevaníta — kenndir við fyrrnefnd-
an Bevan, sem gagnrýndi Verka-
mannaflokkinn frá vinstri.
Árið 1954 var kosinn nýr leiðtogi
í Verkamannaflokknum. Tveir
menn kepptu einkum að því að
hreppa hnossið — þeir Bevan og
Hugh Gaitskell. Gaitskell varð
hlutskarpari. Ævinlega síðan hefur
hans verið minnst sem fulltrúa
Foot.
Hann hef-
ur unnið orrustu en stríð-
ið biður hans...
verkalýðshreyfingunni. Þó sam-
starfið hafi verið brösótt á stund-
um má segja, að flokkurinn hafi
verið pólitískur armur verkalýðs-
hreyfingarinnar. Þá hafa
Samvinnuhreyfingin og
Verkamannaflokkurinn haft stuðn-
ing hvort af öðru. Þó fáum sé það
ljóst er það engu að síður stað-
reynd, að til er stjórnmálaflokkur
samvinnumanna, sem styður þó
Verkamannaflokkinn í öllum kosn-
ingum. Þó Verkamannaflokkurinn
hafi notið góðs af stuðningi þessara
sterku þjóðfélagsafla, er það engu
að síður staðreynd að eining
flokksins hefur goldið þessa — að
minnsta kosti á stundum.
Þá er auðvitað rétt að minnast
þess, að Verkamannaflokkurinn
gerir tilkall til þess, að vera
stjórnmálahreyfing sósíalista af
öllum stærðum og gerðum. I
Verkamannaflokknum má finna
hægfara jafnaðarmenn á borð við
dr. David Owen, fyrrum utanríkis-
ráðherra, Denis Healey, sem sækir
fyrirmyndir sínar oft til v-þýzkra
jafnaðarmanna, og svo róttæklinga
á borð við Michael Foot, Tony Benn
og George Silkin, sem þó greinir oft
á innbyrðis. í kringum þessar
stórpólitísku reikistjörnur streyma
svo smástirni sem líka vilja gera
sig gildandi með tilheyrandi brölti.
Vegna þessa fjölbreytileika er
flokkurinn oft sjálfum sér ósam-
kvæmur og undrar engan sem
þekkir til.
Loks er vert að minnast þess, að
þingmenn Verkamannaflokksins
eru uppivöðslusamari en þingmenn
Ihaldsflokksins. Þessa sér líka
merki á flokksþingum.
Ihaldsmennirnir sitja prúðir undir
ræðum sinna manna en Verka-
mannaflokksmennirnir segja sína
meiningu hispurslaust.
Verkamanna-
flokkurinn
var róttækur
og sameinaður
Sú var tíðin að Verkamanna-
flokkurinn setti fram róttæka
stefnuskrá, stóð sameinaður að
baki henni og sló í gegn. Attlee,
þáverandi leiðtogi Verkamanna-
flokksins, leiddi flokkinn til sigurs
gegn þjóðhetjunni Churchill og
Ihaldsflokki hans árið 1951. Kosn-
ingastefnuskrá Attlees var róttæk
hins hófsamari arms Verkamanna-
flokksins.
Sannleikurinn er sá, að tiltölu-
lega lítill ágreiningur var á þessum
tíma milli íhaldsflokksins og
Verkamannaflokksins. Fjármála-
ráðherra íhaldsflokksins á þessum
árum var Ralph Butler. Og menn
töluðu um að But-Skellismi ríkti í
sjórnmálunum vegna þessa. (But-
Skellismi er orð sem búið er til úr
nöfnum þeirra Butlers og Gait-
skells.) Gaitskell var stöðugt gagn- .
rýndur af vinstrimönnum úr flokki
sínum og var Bevan þeirra þekkt-
astur. Hámarki náði þessi gagn-
rýni árið 1960 þegar í tvígang var
reynt að fella Gaitskell sem for-
mann flokksins, en í bæði skiptin
hélt hann velli. I annað skiptið var
á ferðinni Harold nokkur Wilson,
síðar leiðtogi flokksins og forsætis-
ráðherra. Hér er ástæða til að
staldra við. Ef grannt er skoðað má
sjá fjölda margt í Verkamanna-
flokknum nú sem minnir á ástand-
ið þá. Árið 1960 var hafin barátta
fyrir afvopnun á sviði kjarnorku-
vopna í Bretlandi. Sú barátta
beindist meðal annars gegn Hugh
Gaitskell. í þessari baráttu tóku
margir þátt og skal fyrstan frægan
telja Michael Foot. Hann vakti þá
strax athygli á sér vegna frábærrar
ræðumennsku. Menn tóku líka eftir
því, að hann hallaði sér staðfast-
lega að Bevan og margir þóttust sjá
eftirmann Bevans í Michael Foot.
Wilson formaður
Þó liðu mörg ár áður en Foot gaf
kost á sér í leiðtogakjöri Verka-
mannaflokk ;ins. Hans tími kom
síðar. Árið 1963 lést Gaitskell
skyndilega. Væringar höfðu að
mestu verið aflagðar í flokknum en
nú blossuðu þær upp að nýju.
George Brown og Harold Wilson
kepptu um leiðtogasætið og varð
Wilson hlutskarpari. Wilson var
talinn vinstri maður og deilur lágu
niðri eftir kjör hans.
Árið 1976 voru enn kosningar í
Verkamannaflokknum. Margir
voru um hituna í það skiptið —
Anthony Crossland, Tony Benn,
Roy Jenkins, James Callaghan,
Mickael Foot og Denis Healey.
Þessir menn voru ólíkir — Benn og
Foot voru dæmigerðir fulltrúar
vinstri armsins, allir hinir voru
hófsamari. Anthony Crossland og,
þó einkum Roy Jenkins voru skil-
getin afsprengi þeirra stjórnmála-
hugmynda sem Gaitskell barðist
fyrir. Enn mátti því greina sama
rauða þráðinn í öllum deilum.
Callaghan og Foot bitust að lokum
um leiðtogasætið og bar Callaghan
sigur úr býtum sem kunnugt er.
Átök vinstri manna og hægri
manna eru því ekki ný af nálinni í
Verkamannaflokknum. Eins og ég
hef reynt að sýna fram á, eru þau
átök, sem nú eiga sér stað engin ný
bóla. Þau eru áframhald áratuga
langs skæruhernaðar.
í þessum hernaði hefur gengið á
ýmsu. Jafnaðarmaðurinn Gaitskell
hafði betur í baráttunni gegn
Bevan, vinstrimanni. En vinstri-
maðurinn Wilson bar sigur úr
býtum gegn Brown en færðist síðan
til hægri. Nú er ljóst að vinstri-
armurinn hefur töglin og hagldirn-
ar. Spurningin er því: Hvað veldur
og hve lengi varir þetta ástand?
Mín skoðun er sú, að vinstriarm-
urinn hafi nú það tangarhald á
flokknum að hann sleppi því ekki á
næstunni. Þessari sterku stöðu
hefur verið náð á' allra síðustu
árum. Ástæðan er ekki síst sú, að á
síðustu árum hafa verið gerðar
ýmsar breytingar á skipulagsregl-
um flokksins, sem hafa auðveldað
þeim leikinn.
Flokksráðið æ
valdameira
í síðasta hefti hins virta stjórn-
málafræðitímarits, British Journal
Attlee.
Gaitskell.
Wilson.