Morgunblaðið - 15.11.1980, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 15. NÓVEMBER 1980
35
Dags hríðar spor
Þjóðleikhúsið, Litla svið
Ilöfundur: Valgarður Egilsson
Lýsing: Ingvar Björnsson
Tónlist: Jórunn Viðar
Leikmynd og búningar:
Sigurjón Jóhannsson
Leikstjórar: Brynja Benedikts-
dóttir og Erlingur Gíslason
Það má segja að menn hafi
beðið eftir þessu leikriti Val-
garðs Egilssonar með öndina í
háisinum. Kemur tvennt til,
mikil leynd sem hvílt hefur yfir
undirbúningi sýningarinnar og
svo hitt að fjölmiðlar hafa undr-
ast mjög að „... virtur raunvís-
indamaður á sviði frumulíf-
fræði" skuli skrifa leikrit. En
hvað er svo merkilegt við að
læknir semji leikrit, kennarar
semja leikrit, prentarar, rit-
stjórar og enginn spyr spurn-
inga.
Upphafning læknastéttarinn-
ar virðist eiga sér lítil takmörk í
okkar litla samfélagi, menn virð-
ast hafa gleymt að eitt fremsta
leikskáld heims, Tsjékhov, var
læknir. Nú, mig minnir að Maug-
ham hafi numið læknisfræði í
Heidelberg o.s.frv. Þetta er tekið
fram vegna þess að ég tel mjög
varhugavert þegar leikritaskáld-
inu stöðu þess og sérmenntunar-
st;mpli er brugðið af fjölmiðlum
Lelkllst
eftir ÓLAF M.
JÓHANNESSON
milli áhorfenda og leikverksins.
Sérhver Iistamaður á rétt á
þeirri lágmarkskurteisi að verk
hans sé skoðað sem sjálfstæð
veröld en ekki sem vaxmerki
höfundar.
Hvað um það, verk leikrita-
skáldsins Valgarðs Egilssonar
kom mér þó nokkuð á óvart, svo
mjög að ég missti ekki öndina úr
hálsinum allan tímann. Vafa-
laust átti eftirvæntingin ein-
hvern þátt í þessari spennu, en
ekki síður nýstárleg framsetning
þeirra hugmynda sem verkið ber
á borð.
Ei er svo að skilja að þessar
hugmyndir séu ýkja nýstárlegar,
bera sumar þess merki að fyrstu
drög verksins voru lögð fyrir
allmörgum árum. Þannig kemur
manni ekki svo mjög á óvart að
Mr. Richard Goldmaker auð-
hringsforstjóri sé alvondur og
Isaldur Örvaldsson ráðuneytis-
stjóri í Iðnvæðingarráðuneytinu
og vinur hans, ráðherra iðnvæði-
mála, einfeldningar bláir í gegn,
ekki vekur það heldur furðu að
fulltrúi austfirskra bænda
minnir á sauðkind en Steinn
Uni, kennari að vestan og síðasti
ungmennafélagskappinn, svo
hreinræktaður að ekkert nema
gullaldarmál hrýtur af vörum
hans. Sú einfeldningslega hug-
myndafræði sem býr að baki
þessum persónum er ekki undr-
unarefni vegna þess eins að drög
að verkinu hafi verið lögð á tíma
þegar önnur viðmiðun gilti frem-
ur vegna þeirrar alvöru sem býr
að baki og þess búnings sem hún
er klædd í.
Raunar er leikritið svo fullt af
hugmyndum að oft er á mörkun-
um að grauturinn fljóti út úr
pottinum „sjóði upp úr“ en allt
hangir þetta nú saman, því hér
er byggt á traustum grunni,
annars vegar meitluðum texta
Valgarðs Egilssonar en hinsveg-
ar frábærri verkstjórn þeirra
skötuhjúa Erlings og Brynju.
Þegar fer saman í einu verki
mögnuð orðkyngi og markviss og
listræn beiting leikrænna með-
ala þá fyrirgefst heimsmynd
sem byggir á svörtu og hvítu. Þá
fyrirgefst allt, því þá gleymir
leikhússgesturinn sér og hann
finnur að Þjóðleikhúsið er ekki
bara eftirlíking af hamraborg
heldur álfaborg þar sem dofrinn
Við athöfnina i hátiðarsal Háskólans
Brjánsson).
blæs anda bergsins í allar hlust-
ir.
Valgarður Egilsson virðist
óttast mjög að við breytumst í
bergþursa, gullispúandi verk-
smiðjur verði heimkynni okkar
og þar munum við una sæl því
efnakljúfar hugans eru á valdi
vísindamanna, manna sem
gleypa af jafn mikilli áfergju við
fáeinum dálkcentimetrum í vís-
indariti og reyðfirski bóndinn
við nýjum Range Rover. Vissu-
lega ber okkur að vera á verði.
Manneskjan sækist eftir mun-
aði, uppblásin börð í afskekktum
dal bjóða ekki upp á slíkt, en þar
stælist hugsunin og kemur fram
í tungutakinu. Þannig er það hin
stríða náttúra sem skapar sál-
argöfgi, gerir mann að manni,
óvarlegt krukk homo sapiens í
mennskuna skapar hins vegar
þægan homo erectus. Já, það eru
margar spurningarnar sem
þetta verk vekur því hugsunin er
nokkuð djúp, ekki tæpt á hlutun-
um. En hvað um leikarana sem
komu þessari hugsun á fram-
færi.
Fyrsta vil ég nefna Herdísi
Þorvalds sem er hér síung, kát
og skemmtileg öldungardeildar-
týpa. Rúrik og Þórir Steingríms
hressilegir meðreiðarsveinar
hennar í andanum. Blessaður
unginn Lilli von þjóðarinnar
lifandi í túlkun Árna Blandon.
Sannfærandi píslarvættissvipur
Fanginn (Leifur Hauksson).
á Helga Skúla í hlutverki sein-
asta ungmennafélagsins, hin
indæla Guðbjörg Þorbjarnar
vefur hlutverk Hlérúnar vinnu-
konu hlýju og alúð, skortir þó
hið norðlenska „fyrirmyndar-
fas“, Flosi er Mr. Goldmaker,
vantar bara digran vindil, Helga
Bachmann er fædd álfkona,
Leifur Hauksson er ágætur á
sviði hreyfitækni, upphrópun
Erlings Gíslasonar er hann fékk
inni í vísindaritinu gleymist
seint, Guðjón Ingi Sigurðsson
myndi hlaupa hvern austfirskan
bónda af sér, gervið er snilld,
hafi Sigurjón Jóhannsson þökk
fyrir. Loks er það Sigurður
Sigurjónsson Dr. Stefnir lektor í
heimspekilegri þjóðfélagsfræði.
Þrátt fyrir 45° halla er Sigurður
af guðsnáð bráðfyndinn. Þótti
mér kennslustundin þar sem Dr.
Stefnir þrumar sína slungnu
þjóðfélagskenningu um „gulli
klyfjaðan asna þjóðfélagsins"
óborganleg, sérstaklega er
spurning nemandans drundi:
„Kemur þetta á prófi kennari?"
En er þetta ekki grundvallar-
spurning verksins, hvort lífið sé
nema eitt langt próf. Shake-
speare orðaði það svo „að vera
eða vera ekki". Að lokum legg ég
til að þáttur biskupsins sé felld-
ur úr leikritinu. Hér er ómakleg
árás á þann mikla andans mann
hr. Sigurbjörn Einarsson.
Verzlunar-
skólinn
75 ára
VERZLUNARSKÓLI íslands tók
til starfa árið 1905. en þá um
haustið voru nemendur innritað-
ir til náms í lyrsta sinn og á
skólinn því 75 ára afmæli um
þessar mundir.
Skólanefnd Verzlunarskólans
hefur ákveðið að minnast þessara
tímamóta með því að hafa opið
hús, fimmtudaginn 20. nóvember
kl. 4—7 síðdegis fyrir gamla nem-
endur skólans, aðstandendur nem-
enda, forsvarsmenn fyrirtækja og
aðra velunnara skólans.
Þess er vænzt að útskrifaðir
nemendur rifji upp gamlar minn-
ingar með því að koma í skólann
og ræða þar við núverandi nem-
endur, kennara og skólastjórn.
Gömlum skólamyndum verður
komið fyrir á veggjum, eftir því
sem til þeirra næst, þannig að þær
verði aðgengilegar fyrir gesti.
Skólanefnd telur mikilvægt að
viðhalda góðu sambandi við félög
og fyrirtæki í atvinnurekstri og
hyggst gera ýmsár ráðstafanir til
þess að efla samvinnu skólans við
þessa aðila á næstunni. Með því að
heimsækja skólann þann 20. nóv.
nk. gefst atvinnurekendum kostur
á að ræða við skólastjórn og
kennara í öllum námsgreinum, og
koma á framfæri hugmyndum
sínum varðandi verzlunarfræðsl-
una og lýsa þeim kröfum sem þeir
gera eða vilja gera til kunnáttu
nemenda að loknu námi.
Fréttatilkynninic.
MIKIÐ ÚRVAL AF HÚSGÖGNUM
ÚR FURU, BÆSUÐUM OG
ÓLITUÐUM.
'
Hamraborg 3, Kóp. sími 42011.