Morgunblaðið - 20.11.1980, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 20. NÓVEMBER 1980
17
á að biðja þannig: „Faðir vor, þú
sem ert í sjónum." Er þetta eitt af
því í sögunni, sem ber skilningi
skáldsins á barnssálinni heillandi
vitni.
Lýsingin á áhuga og aðgerðum
Loga litla, áður en hann fær þá
langþráðu ósk sína uppfyllta að
vera sumarlangt á síldveiðum á
einu mesta aflaskipi hins stóra
veiðiflota, býr lesandann rækilega
undir það, hvernig snáðinn reynist
þar jafnt í gleði og harmi, en sú
lýsing hefði ekki getað orðið
jafnraunsönn og hún er, ef skáldið
hefði ekki lagt slíka rækt við að
lýsa þeim mönnum, sem með
drengnum eru og hafa beint og
óbeint áhrif á hann, að nokkrir af
áhöfninni á Sleipni verða góð-
kunningjar lesandans. Sumir, svo
sem kokkurinn Sævar, verða það
ekki sízt vegna þess, að höfundur-
inn reynist gæddur skemmtilegu
skopskyni, sem vissulega spáir
góðu um framtíð hans, en þá gáfu
hefur hann verið mjög spar á í
fyrri bókum sínum. Þá vil ég láta
þess getið, að málfar áhafnarinn-
ar á Sleipni er við hæfi gróft á
köflum, en hvergi svo sóðalega
kámugt sem sumir nútíðarhöf-
unda okkar hefðu verið líklegir til
að gera það.
Undir vertíðarlokin er Logi bú-
inn að læra meira en lítið, og veit
sig nú þurfa við að bæta. Hann er
jafnvel farinn að hugsa til þess
óvildarlítið að fara í skóla, er
búinn að læra á Sjómannaalman-
akinu, að ekki mundi vera svo
fráleitt að verða vel læs. Og á
blaðsíðu 192 segir svo fyrir munn
Loga:
„Maður varð ekki sjómaður af
því einu að bretta upp bússur og
stíga um borð í einhvern bát.
Sjómennskan var eins og marg-
brotið púsluspil, samanstóð af
mörgum ólíkum smáhlutum, sem
urðu að falla saman og mynda
eina heild, sem hægt var að vera
ánægður með. Það var að kunna á
kompás, geta hnýtt pelastikk, vera
duglegur, snöggur og sterkur,
naskur á að sjá vaðandi síld, sofa í
öllum fötunum, kunna að stinga út
og taka stefnu, og síðast en ekki
sízt finna á sér hvar helzt var
veiðivon." Og þannig segir meðal
annars frá síðasta kvöldinu um
borð í Sleipni: „Á meðan danslögin
dundu í útvarpinu um kvöldið, sat
Logi með trolltvinna frammi í
lúkar og reyndi að binda pela-
stikk. Hann hafði sett sér það
takmark að vera búinn að læra
hnútinn áður en þeir kæmu heim.“
Pelastikk er sem sé hnútur, sem
aldrei dregst til, þó að á honum sé
hert sýnist auðhnýttur og auð-
lærður, en er vandmunaður og er
raunar hnitmiðað tákn þess
vanda, sem farsæld í tilverunni
krefst að hver maður læri og
muni. Svo er þá auðskilið hvers
vegna höfundurinn hefur valið
skáldsögunni þetta skrytna heiti.
Mýrum 30.10.1980
Guðm. Gíslason Hagalin.
Sigrún Eldjárn sýnir
I GALLERÍ Langbrók á Torf-
unni stendur nú yfir sýning á
verkum eftir Sigrúnu Eldjárn.
Hún stundar fyrst og fremst
grafík, ef ég veit rétt, en nú
hefur hún valið teikningar og
vatnslitamyndir á þessa aðra
einkasýningu sína hér í Reykja-
vík, en hún hefur einnig haldið
eina einkasýningu á verkum
sínum á ísafirði á þessu ári.
Sigrún Eldjárn hefur stundað
það mikið að myndskreyta bæk-
ur og rekur sitt eigið grafíkverk-
stæði. Þær teikningar, er nú eru
til sýnis í Gallerí Langbrók, eru
allar gerðar með bleki og vatns-
litum. Þær eru 15 talsins og
virðast í fljótu bragði afar svip-
líkar og þvi lítt viðráðanlegt að
tíunda þær hverja og eina. Það
er persónulegur svipur á þessum
verkum, og þaú sverja sig í ætt
hvert við annað. Sigrún virðist
leggja mesta áherslu á sjálfa
teikninguna í þessum verkum og
nota litinn eins og nokkurs
konar undirspil, ef svo mætti
segja. Hún nær fallegri og
mjúkri áferð í verk sín og
hugmyndarík eru þau. Það er
vissa gamansemi að finna í
þessum vérkum og má þar nefna
tvö fyrstu verkin í sýningarskrá,
er nefnast „Umturnun" og
„Turnað um“. Hér verða sjálfir
titlarnir gamansamir. Sigrún
notar næma línu í þessum teikn-
ingum og leggur mikið upp úr
þeim möguleikum, er felast í
teikningu. Það er sannast sagna
nokkuð langt síðan sést hafa,
slík verk hér á sýningu, en ef
fólk heldur, að teikning sé aðeins
til uppfyllingar í myndlist, er
það alrangt mat á hlutunum, og
réttast væri að nefna það van-
mat. Teikning í sjáifu sér er og
verður ætíð eitt af undralyfjum
Myndlist
eftir VALTY
PÉTURSSON
myndlistar. Eitt af því, er sefjar
á þann hátt, að menn falla í stafi
og fá útrás eða hvað það nú
heitir: ánægjuna af að skoða
verkið, skulum við kalla það.
Punktum og basta.
Eg hafði ánægju af að sjá
þessár teikningar Sigrúnar, þær
eru ekki átakamiklar, en búa
yfir mýkt og þægilegri gaman-
semi, sem ef til vill inniheldur
smávegis ádeilu. Þetta er afar
geðþekk vinna, og ef við lítum
svolítið til baka og komum
þessum teikningum heim og
saman við listasöguna, sjáum
við, að Sigrún leikur sér að sömu
töfrabrögðum og þeir gömlu
gerðu á sínum tíma (Trompe-
L’Æil). En Sigrún gerir þetta á
nútímavísu með því að einfalda
sjálfa teikninguna þannig, að
ætíð verður augljóst, hvar mað-
ur er staddur. Þetta kemur
dálítið persónulega út hjá Sig-
rúnu og árangur verður kæti.
Fólk mun verða léttara í lund við
kynningu á verkum Sigrúnar.
Þetta er í heild snotur lítil
sýning, enda ekki um annað að
ræða í Gallerí Langbrók.
Skemmtileg sýning.
„Gallsteinasaga“
Auður Haralds:
LÆKNAMAFÍAN
Lítil pen bók Iðunn 1980
Fá eða engin umræðuefni eru
leiðinlegri en veikindi og sjúkdóm-
ar og maður getur orðið vitlaus af
því að hlusta á fólk rekja spítala-
raunir sínar með viðeigandi at-
hugasemdum um lækna og hjúkr-
unarfólk.
Bðkmenntlr
eftir JÓHANN
HJÁLMARSSON
Yfirleitt er kvenfólk afkasta-
mest við þá iðju að segja frá því
sem hrellt hefur það um dagana.
Minna má þó á að einn karlhöf-
undur var á undan Auði Haralds
að gefa spítalaminningar sínar út:
Guðmundur Daníelsson með Spít-
alasögu sinni.
Eg lét tilleiðast að lesa Lækna-
mafíuna eftir Auði Haralds sem
hefur undirtitilinn Lítil pen bók.
Eg komst lifandi í gegnum hana,
en vona engu að síður að ég þurfi
ekki að lesa fleiri slíkar bækur í
bráð. Auður hefur gaman af að
segja gallsteinasögu sína sem
reyndar er ekki alveg réttnefni því
að annað kom í ljós þegar henni
loksins tókst að fá mafíuna til að
skera sig upp.
Engu að síður verður að viður-
kenna að ádeila Auðar á lækna og
hjúkrunarfólk er ekki út í bláinn.
Það er stundum erfitt að fá lækna
til að trúa því að fólk finni til og
allra síst eru þeir á því að
óathuguðu máli að drífa það í
uppskurð. Þeim er nokkur vork-
unn að þessu leyti, en Auði
Haralds tekst að gera þá hlægi-
lega suma, m.a. þann sem afgreið-
ir sjúkdóm hennar sem móður-
sýki.
Sjúkrahúsið sem ómannúðlegt
bákn þar sem vélrænt mat ræður
ríkjum og einstaklingurinn týnist
birtist lesanda í Læknamafíunni.
Auður Haralds er vel ritfær og
segir oft fjörlega frá. Hún tekur
sjálfa sig ekki of hátíðlega, er
jafnvel um of gagnrýnin á sjálfa
sig, einkum í því skyni að hafa
lesandann góðan. Húmorinn getur
verið beinskeyttur, en sjaldan
illkvittinn. Samt er engin furða að
Auður Ilaralds
hún hafi gert suma læknana
orðlausa með athugasemdum sín-
um. Mikið hljóta þeir að hafa
verið fegnir að losna við hana.
Auðmýkt skortir þennan sjúkling
og algert er virðingarleysi hans
gagnvart hátíðleik stofugangs.
Læknamafían er að sjálfsögðu
engin afþreyingarsaga, hún vekur
til umhugsunar um ýmislegt sem
miður fer í samskiptum sjúklinga
og lækna. En það sem bjargar
bókinni frá að vera einhliða
ádrepa er frásagnargáfa höfund-
arins og hvernig alvara og gaman
vega salt.
Leiðrétting
Greinin Vitnið sem hvarf ekki
(Mbl. 8.11.) var ranglega merkt
undirrituðum. Höfundurinn er
Sveinbjörn I. Baldvinsson. en
efnið bók Perúmannsins Manuels
Scorza: Ramcas — Þorp á heljar-
þröm.
með starfsréttindi sem prentari
og vann við prentverk lengi fram-
an af. Spænska veikin batt enda á
ævi hans og ritstörf þegar hann
var aðeins fjörutíu og fimm ára.
En þá mun hann raunar hafa talið
sjálfur að búið væri að dæma sig
úr leik sem rithöfund.
Samtímadómar um ritverk eru
oft alrangir, kunna enda að vera
reistir á allt öðrum forsendum en
á gildi verkanna sjálfra, til dæmis
afstöðu til höfundanna annarra
hluta vegna. Þannig galt Jón
Trausti þess einatt að hann var
sjálfmenntaður — en stefndi þó
hátt! Gamla sagan að hverjum er
ætlað sitt þrep í þjóðfélagsstigan-
um. I öðru lagi mun stíll Jóns
Trausta hafa þótt alltof langdreg-
inn. En stuttorður eða langdreg-
inn stíll gefur enga vísbending um
gæðamat, heldur er það einungis
spurning um höfundareinkenni.
Hinar löngu skáldsögur Jóns
Trausta reyndust líka halda les-
andanum betur við efnið en flest
sem stuttorðara var.
En hvers vegna hafa bestu
skáldverk Jóns Trausta þá slíkt
aðdráttarafl enn í dag að tjói að
hafa þau hér á markaði í fleiri
útgáfum í einu? Spurningunni er
auðvelt að svara. Þau lýsa mann-
legu eðli og mannlegum samskipt-
um á svo sannan og eðlilegan hátt
og þau höfða mikið til á sama hátt
til okkar, sem nú lifum, og hinna
sem tóku þeim opnum örmum,
nýútkomnum, upp úr aldamótun-
um síðustu. Sagan um Hflllu og
séra Halldór og Ólaf sauðamann
er alltaf að endurtaka sig, að vísu
við lítið eitt breyttar aðstæður og
í lítið eitt breyttum myndum, en
frá mannlegu sjónarmiði séð —
eins! Fari svo að þessar sögur falli
í fyrnsku þori ég að fullyrða að
smekkur og hugsunarháttur ís-
lenskra lesenda muni verða mjög
breyttur frá því sem nú er.
Ég fagna þessari útgáfu Höllu
og Heiðarbýlisins og vona að sem
flestir eigi eftir að njóta góðrar
skemmtunar af lestri þessa safa-
ríka skáldverks.
NÝTT! Kynnum geimferða
áætlunina frá LEGO
LEGO er nýtt leikfang
á hverjum degi