Morgunblaðið - 21.12.1980, Qupperneq 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 21. DESEMBER 1980
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guömundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033.
Áskriftargjald 7.000 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 350 kr.
eintakiö.
Ieinu virtasta dagblaði
heims Neue Ziircher
Zeitung var því nýlega
haldið fram, að starfsemi
vestrænna útvarpsstöðva,
sem reglulega senda fréttir
austur yfir járntjald, hefði
skipt sköpum um þróun
mála í Póllandi. Aðeins
fyrir tilstilli þeirra hefðu
allir Pólverjar fengið upp-
lýsingar um það, sem var
að gerast í Gdansk og
Szczecin í sumar. A
grundvelli þeirra upplýs-
inga hefðu verkföllin í
þessum borgum orðið að
þeirri þjóðarhreyfingu, sem
nú er að umbreyta pólsku
þjóðfélagi. Þá var því einn-
ig haldið fram í hinu
svissneska dagblaði, að
áhrif vestrænna útvarps-
stöðva hefðu margfaldast í
kommúnistaríkjunum, þeg-
ar sú stefna var mótuð
fyrir um það bil áratug, að
þær skyldu einbeita sér að
því að skýra frá staðreynd-
um en láta af áróðurs-
boðskap, sem áður setti
mjög svip sinn á sendingar
þeirra.
Þetta eru athyglisverð
ummæli og þau eru tilfærð
hér vegna þess, að nú er
minnst hálfrar aldar af-
mælis Ríkisútvarpsins.
Enginn efast um áhrifa-
mátt þeirrar stofnunar í
íslensku þjóðlífi. Ríkisút-
varpið er sú opinbera stofn-
un, sem stendur næst þjóð-
inni. Á hverjum degi flytur
útvarpið hlustendum eða
áhorfendum boðskap sinn.
Allir hafa skoðun á starf-
semi þess og daglega lofa
menn hana eða lasta. At-
hyglisvert efni eða það,
sem þykir lélegt, vekur
umræður, þar sem allir
geta látið í ljós álit sitt.
Tæknin gerir stofnuninni
kleift að beina athygli allr-
ar þjóðarinnar samtímis
inn á ákveðnar brautir. Á
svipstundu er unnt að sam-
eina þéttbýli og afskekkt-
ustu byggðarlög.
Með þetta í huga er ekki
undrunarefni, að harðar
kröfur séu gerðar til þeirra,
sem við stofnunina starfa.
Starfsemi hennar nýtur
ekki trausts nema hlust-
endur séu sannfærðir um,
að sannleikurinn sé æðsta
boðorðið. Krafan um óhlut-
drægni er ekki sett fram af
ósanngirni, heldur er hún
vörn hins almenna hlust-
anda gegn því að vera
leiddur á braut blekk-
inganna. Um Ríkisútvarpið
gilda sömu grundvallar-
reglur og hverja aðra opin-
bera stofnun, sem ekki hef-
ur með lögum verið veitt
skipunarvald eða dóms-
vald: Til útvarpsins er
stofnað til að veita borgur-
unum þjónustu. Þessi þjón-
usta er veitt með hinu
margvíslegasta móti, af
sérstakri alúð hefur út-
varpið jafnan hlúð að varð-
veislu tungunnar og hvers
kyns menningarframtak
hefur átt þar góða að. Hitt
er ekki síður mikilvægt og
má aldrei gleymast, að út-
varpið hefur ríkum skyld-
um að gegna til að verja þá
lýðræðislegu stjórnarhætti,
sem við búum við — án
þeirra væri ekkert Ríkis-
útvarp í sinni núverandi
mynd.
Tækniframfarir hafa
tæplega orðið örari á
nokkru sviði mannlegra at-
hafna en að því er varðar
hvers kyns fjarskipti.
Tækifærin á þessum vett-
vangi virðast ótæmandi og
nægir í því efni að minna á
ferð Voyager I til Satúrn-
usar og síðan út í óravíddir
vetrarbrautanna. Við
stöndum í þessu efni á
þröskuldi nýs tíma, þar
sem landfræðilegar hindr-
anir skipta engu. Með því
að þrýsta á hnapp er unnt
að komast í samband við
meginstrauma þjóðahafs-
ins, sé tækjabúnaður fyrir
hendi. íslandi verður ekki
haldið utan við þetta nýja
ævintýri. Ekki verður held-
ur á móti því staðið, að á
heimilum sínum hafi menn
sitt eigið sjónvarpsefni.
Fráleitt er að ætla, að
slíkar framfarir séu hættu-
legar fyrir Ríkisútvarpið.
Eins hefði mátt halda því
fram, að tónlistarflutningi
yrði þar hætt, þegar hljóm-
flutningstæki og hljóm-
plötur urðu almennings-
eign. Hins vegar mun hin
nýja tækni gera auknar
kröfur til efnisvals hjá
Ríkisútvarpinu. Varðstaða
þess um tunguna og önnur
íslensk sérkenni verður
mikilvægari en nokkru
sinni fyrr. Oskirnar um að
einkaleyfi ríkisins til út-
varpsreksturs verði afnum-
ið fá byr undir báða vængi.
Þeim óskum á ekki að
drepa á dreif. Þær á að
ræða með opnum huga og
leyfa málum að þróast í
skynsamlegan farveg, sem
samkomulag næst um.
í tilefni 50 ára afmælis
Ríkisútvarpsins hafa
starfsmenn stofnunarinnar
beint athyglinni inn fyrir
dyr sínar. Áherslan er lögð
á húsnæðisleysi, ónóga
starfsaðstöðu, skort á
mannafla og úreltan tækja-
kost. Fjárhagsleg afkoma
stofnunarinnar er sannar-
lega ekki góð á hálfrar
aldar afmælisári hennar.
Vissulega er það til
skammar, að mál stofnun-
arinnar skuli komin í þessa
sjálfheldu. Þegar þær
raunir eru raktar æ ofan í
æ af útvarpsins hálfu án
þess að nokkuð gerist, get-
ur hvarflað að ýmsum, að
áhrifamáttur þess sé ekki
eins mikill og lýst var hér í
upphafi til samlíkingar.
Reynslan ein sker úr því.
Víst er, að enginn vill án
Ríkisútvarpsins vera. Með
þeim orðum færir Morgun-
blaðið því heillaóskir á
fimmtugsafmælinu.
Afmæli útvarpsins
Rey kj aví knrbréf
Laugardagur 20. desember
Iógöngum
Ekki þarf í mörgum orðum að
rökstyðja það, að ríkisstjórnin sér
engin önnur úrræði í efnahags-
málum en þau, sem felast í
flutningi fjármuna úr einum vas-
anum í annan. Slíkar millifærslu-
leiðir hafa hvergi reynst vel. Þær
leiða til sóunar fjármuna á leið
þeirra í gegnum ríkishítina og
hafa í för með sér óeðlilega
íhlutun ríkisvaldsins í almennan
atvinnurekstur. Sjálfumglaðir
ráðherrar í ríkisstjórn Gunnars
Thoroddsens telja auðvitað ekkert
sjálfsagöara en þeir hafi best vit á
öllum þáttum þjóðlífsins, þó sér-
staklega þeim, sem að fjármálum
og atvinnurekstri lúta.
Eitt skýrasta dæmið um þær
ógöngur, sem millifærslustefna
ríkisstjórnarinnar hefur leitt til,
er aðförin að sælgætis- og gos-
drykkjaiðnaði landsmanna. Með
nýrri skattheimtu á þessar grein-
ar á að bæta ríkissjóði upp
tekjutap vegna niðurfellingar á
svokölluðu aðlögunargjaldi á iðn-
aðarvörur. Eftir að áform ríkis-
stjórnarinnar voru tilkynnt hafa
allir helstu frömuðir í iðnaðar-
málum í landinu lýst eindregnum
mótmælum sínum við þau. Við
blasir, að fyrirtæki munu verða að
draga saman seglin ef ekki loka og
hundruð manna missa atvinnuna.
Þegar stjórnarsinnum á Alþingi
eru afhent mótmæli fleiri hundr-
uða verksmiðjufólks, setja þeir á
sig þóttasvipinn, og fram hjá
engum fer, að þeir telja sér varla
sæmandi að þurfa að lúta svo
„íágr.
Iðnaðarráðherra, Hjörleifur
Guttormsson, sér að sjálfsögðu
ekki ástæðu til að fjalla um þetta
brýna úrlausnarefni. Hann efnir
þess í stað til blaðamannafundar í
því skyni að dylgja um sviksemi
Alusuisse í viðskiptum við ISAL.
Jólabomba iðnaðarráðherra minn-
ir óneitanlega nokkuð á reyk-
bombur herstöðvaandstæðinga í
sumar, þegar miskunnartaust var
hamrað á því, að ógnvekjandi
hætta steðjaði að íslendingum
vegna kjarnorkuvopna á Keflavík-
urflugvelli. Sá hræðsluáróður er
nú þagnaður í bili. Til hans var
efnt í því skyni að slá ryki í augu
fólks. Sömu sögu er að segja um
aðferðirnar í upphlaupinu gagn-
vart ÍSAL og Alusuisse. Þær gefa
ekki til kynna að ætlunin sé
endilega að hafa það sem sannara
reynist. Hitt setur meiri svip á
málsmeðferðina, að í senn verði
spillt áliti íslendinga sjálfra á
stóriðju og komið í veg fyrir, að
erlend fyrirtæki hafi áhuga á
viðskiptum við okkur í stóriðju-
málum.
í augum kommúnista er alls
ekki fráleitt að sameina baráttuna
gegn vörnum landsins andstöðu
við erlenda stóriðju á íslandi,
enda hafa Samtök herstöðvaand-
stæðinga efnt til sérstakra mót-
mælaaðgerða við verksmiðjuna í
Straumsvík. Málum er nefnilega
þannig háttað, að áróðursmiðstöð
heimskommúnismans í Moskvu
hefur lagt til við fylgjendur sína í
vestrænum löndum, að tvö bar-
áttumál verði notuð til að halda á
loft samræmdum aðgerðum: and-
staðan við Atlantshafsbandalagið
og baráttan gegn fjölþjóðlegum
fyrirtækjum.
Það er til sannindamerkis um
þær ógöngur, sem Hjörleifur
Guttormsson, iðnaðarráðherra, er
kominn í innan eigin raða, að
hann notar nú lokatrompið, álver-
ið, til að slá sig til riddara. Með
útspili sínu hefur ráðherrann
komið málum þannig fyrir, að ekki
verður til baka snúið. Hann hóf
leikinn að vísu afspyrnu klaufa-
lega með því að mæla með lokun
álversins í orkuöflunarskyni. Sá
afleikur sýndi þó hug ráðherrans
til fyrirtækisins. Með ásökunum
um súrálsverðið kastaði ráðherr-
ann sér beint út í hringiðuna.
Hann getur ekki vænst þess, að
aðrir bjargi honum þaðan. Ráð-
herrann hefur gefið mönnum til-
efni til að vænta mikils af viður-
eign hans við Alusuisse. Úrslit-
anna er beðið. Hitt er svo annað
mál, að svo er þeim fyrir að þakka,
sem gerðu samningana um álver
ÍSALs að íslendingar geta fylgst
rækilega með öllum rekstri fyrir-
tækisins í því skyni að við höfum
sem mest upp úr þessu samstarfi.
Svo vel var haldið á spöðunum.
Það er hlutverk fulltrúa íslensku
ríkisstjórnarinnar í stjórn ÍSALs
að hafa eftirlit með þessu, ásamt
endurskoðendum og iðnaðarráð-
herrum, en þeir hafa verið frá
1971 Magnús Kjartansson, dr.
Gunnar Thoroddsen og Hjörleifur
Guttormsson. Ábyrgð eftirlitsins
er þeirra, eins og fram hefur
komið.
Neikvæd
lífssjón
Núna heitir nýtt blað, sem hóf
göngu sína hér í Reykjavík fyrir
skömmu. Er það stórt með fjöl-
breyttu efni og þar á meðal er að
finna íhugunarverða grein eftir
Ingimar Erlend Sigurðsson rithöf-
und, sem heitir: Hægri menn
snobba fyrir vinstri mönnum.
Greinin hefur hitt í mark, því að
Þjóðviljinn hefur þegar ráðist á
höfund hennar fyrir skoðanir
hans. Ingimar Erlendur kemst
meðal annars svo að orði:
„Vinstrimönnum er tortryggni
eiginleg, augu þeirra læs — á
myrkrið. Þeir lesa váboð eins og
opinberun, vegna þess að lífssjón
þeirra er neikvæð; og það sem
maður væntir — verður hann
sjálfur."
Og á öðrum stað segir Ingimar
Erlendur:
„Vinstrimenn eru neimenn að
eðlisfari, lífsviðhorf þeirra nei-
kvætt, þeir eru haldnir einsýni
sem hæglega leiðir til einæðis,
tortímingar sem ann sér engrar
hvildar — og semur aldrei til
sátta, aðeins svika."
Ingimar Erlendur Sigurðsson
telur, að hægrimenn séu alltof
hógværir, þeir séu að eðlisfari
jámenn „— og þar af leiðandi
lélegir baráttumenn, seinþreyttir
til meiri háttar vandræða ... Þeir
beita fortölum fremur en boðorð-
um, brúka jafnvel lítil orð í
baráttu upp á lif og dauða. Enda
látið stela af sér hinum stórum
orðum í lífsins bók, meira að segja
áherslu-orðum menningar, menn-
ingarlegu frumkvæði."
Og hann hittir naglann á höfuð-
ið, þegar hann segir:
„Nemendur marxista, einkum
þeir efnilegu, gerast gjarnan
kennarar, bókaverðir, félagsfræð-
ingar, sálfræðingar, blaðamenn,
gagnrýnendur eða ganga með oddi