Morgunblaðið - 21.12.1980, Síða 31

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 21. DESEMBER 1980
31
Áslaug Ragnars
Hitt er svo annað mál, hvort ekki
er unnt af bókinni að verða þess vís,
hvers vegna skáldkonan skrifar
hana og hvers vegna hin margræða
sögukona, Sif Benediktsdóttir, verð-
ur til í hugarfylgsnum og undir
hjartarótum hinnar gáfuðu og lífs-
reyndu skáldkonu — og er falið það
veigamikla og vandasama hlutverk
að miðla lesandanum öllu því, sem
hann fær þarna að vita, ekki einung-
is um líf hennar sjálfrar og lífsstríð,
heldur allra þeirra, sem við sögu
koma. Skáldkonan hefur sagt í
viðtali við Morgunblaðið, að hana
hefi lengi langað til að skrifa
skáldsögu, og svo hafi raunar tilvilj-
unarkennd utanaðkomandi örvun
orðið til þess, að hún lét eftir löngun
sinni. En af þeirri lífsreynslu og
athugun á lífinu, sem birtist í
þessari bók, þykist ég þess fullviss,
að Áslaug Ragnars hafi verið það
allbrýn nauðsyn að gefa skáldgáfu
sinni lausan tauminn til þess að fá
útrás fyrir þær andlegu og þjóðlífs-
legu staðreyndir, sem smátt og
smátt eða allt í einu hafa ýmist
boðnar eða óboðnar, gert sig heima-
komnar hjá henni. Og ég er sosum
ekkert hissa, þó að hún segi, að nú
muni hún halda áfram að skrifa
skáldsögur. Hún hefur áreiðanlega
ekki sagt sitt síðasta orð um vanda-
mál hins margslungna mannlífs,
þegar hún lætur hina gáfuðu og á
flestan hátt heiðvirðu Sif sína taka
þá ákvörðun að elta hinn kynferðis-
lega alfrjálsa danska geðlækni til
Danmerkur, án þess að hafa í
rauninni vissu um, hvort hann tekur
á móti henni við komuna þangað eða
ef hann gerir það, hvort hann segi
henni þá ekki, að hann hafi nú
fengið nóg af bliðu hinnar íslenzku
52 ára kellingar. í rauninni lætur
skáldkonan Sif sína ganga fyrir
björg, óvitandi um það, hvort við
tekur mjúkur mosi, stórgrýti eða
sundfært hafdjúp.
Mýrum í Reykholtsdal, 18. des. 1980.
„Ný skjannabirta
— nýir skuggar“
oy hlýjar
arpeysur
í fjöíþreyttu
er hún beinlínis spennandi." Síðan
ræddum við um söguna og höfðum
þá séð viðtal við höfundinn í Ilelgar-
blaðinu. og kom okkur saman um, að
Aslaug hefði leikið þannig á viðmæl-
anda sinn, að hann hefði teygt
lopann yfir heila síðu án nokkurs
teljandi árangurs. Hún lét aðeins
eitt uppi, sem máli varðaði um gerð
sögunnar. Það var ótti hennar við
ég-formið. En sá ótti virðist hafa
verið ástæðulaus, því að með ég-
forminu býr hún sögukonunni til
sjónarhæð, og þaðan fylgist hún með
athöfnum hinna persónanna og ger-
ist svo þátttakandi, þar sem það
hæfir. Fyrir þetta verður sagan
styttri en ella hefði orðið, samþjöpp-
unin verður viðráðanlegri, heildar-
svipurinn sterkari, sagan rismeiri og
lesandanum auðvelduð allheiltæk yf-
irsýn — allt þetta án þess að
atburðarás og hinar stundum hæpnu
niðurstöður verði svo nærstæðar
skáldkonunni, að unnt sé skynsam-
legum rökum að samsama þær gerð
og æviferli hennar sjálfrar.
ljóðsins“ og lýsir ljóðabálkurinn eins
konar huglægri ferð um landið og
árstíðirnar, með upphaf og endi í
höfuðborginni er dag fer að lengja.
Upphafið er svona:
Skrepptu með mér i (erð
út á hringveg ljóðsins
Burtu héðan já burtu langt
frá ntttrandi einsemd nistinttskuldans
á heranftri httfuðboritarleikavtðains
þessu splundraða smáborgaraviti
í bálki þessum talar skáldið m.a.
um ljóðvegi og ljóðvegamenn. í
bókarheiti er síðarnefnda orðinu
skipt í þrennt og finnst mér það ansi
sniðugir stælar, en í litlu samræmi
við efni bókarinnar.
Annar þáttur bókarinnar nefnist
„Enn skín sólin þrjósk" og hefur að
geyma eitt mjög gott ljóð sem ég
vitnaði í í upphafi, eitt svolítið
skrýtið og eitt hálfslappt sem ég
held aö hafi birst í menntaskólablaði
sem Mál og menning gaf út í fyrra
og kallaði „Sól skal ráða“. Ljóðið
heitir „Á hvíta örk“ og er safn af
örmagna frösum um vondu kanana
og fallega landið okkar. Langt fyrir
neðan virðingu jafn góðs skáids og
Sigurðar Pálssonar.
I ljóðaflokknum „Nocturnes handa
sólkerfinu" eru tólf ljóð og að mínum
dómi eru þau hápunktur bókarinnar,
öll einkar vel heppnuð, öll áhuga-
verð. Síðasta ljóðið, „Nocturne
handa sólinni”, hefur að geyma eins
konar niðurstöðu. Það er svona:
ótalmarKt einlættni vert
hefur hnÍKÍtt i djúpt rttkkrið
Sælan i leit att sœlunnar djúpi
Ástarorðum hvislað i nóttinni
Ótalmargt einlæKni vert
Lokuð auKU ok samt
funheit vitneskja um birtu
Gn sólin læðist upp stiaann
með skærin á lofti
Næturhjúpurinn rofinn!
Næturljóðahjúpurinn i sundur ok sjá!
Ný skjannabirta
Nýir skuKKar
Þessi ljóðabók er nokkuð stór og
finnst mér að hún hefði að skaðlausu
mátt vera nokkru minni. Til dæmis
finnst mér lítill fengur að ljóðunum
úr leikverkunum „Undir suðvestur-
himni“ og „Hlaupvídd sex“. Þau
sóma sér ugglaust vel í viðeigandi
samhengi en njóta sín illa ein sér og
veikja ásamt nokkrum öðrum Ijóð-
um í bókinni styrk þessa verks sem
heildar. Að lokum óska ég Sigurði til
hamingju með ljóðin í þessari bók,
einkum þó næturljóðin. Þau standa
næstum öll með sóma undir þeim
kröfum sem gerðar eru til alvöru-
skáldskapar alvöruskálda.
eftir SVEINBJÖRN
I. BALDVINSSON
Sigurður Pálsson
félagsgerð. Ljóð af því tagi eru
nokkur í bókinni, en ekki ýkja mörg
að því er mér virðist. Sem dæmi má
nefna ljóðið. „Æskudraumur þinn
vinurinn" en því lýkur svona:
Stjórnar enxu -fIur heiisu þina væxu
verði
lokaöur i braKðvondu skrafi
Kaupir þér landslax á borðstofuveKKÍnn
Grist af vini ok ráðleysi einu sinni á ári
einrænn ok nefkvefaður jtess á milli
FimmtuKur alla tlð með Kreitt aftur i
vðnKum
Grjótheimsk póstjarnan vlsar leiðina
(enn)
Bókin hefst á flokki tólf ljóða sem
öll bera yfirskriftina „Á hringvegi
Sigurður Pálsson:
UÓÐ VEGA MENN
Ljóð. 100 bls. Mál og menning.
Það eru nokkur ár síðan fyrsta
ljóðabók Sigurðar Pálssonar, „Ljóð
vega salt“, kom út og vakti nokkra
athygli. Því var það með töluverðri
eftirvæntingu að ég hóf lestur þess-
arar. Viðbrögð mín urðu í fyrsta lagi
gleði yfir því að lesa ljóð skálds sem
veit hvað það vill segja og hvernig;
og gerir það, en í öðru lagi dálítil
vonbrigði með heildarútkomuna.
vegna nafns bókarinnar hafði ég
haldið að hér væru á ferðinni
mögnuð og óvægin ljóð um ýmislegt
það sem mörgum þykir háheilagt,
svo sem íslenska menningu og þjóð-
Bókmennflr
Áslaug Ragnars: Haustvika. Skáldsaga.
Bókaútgáfan Örn og Örlygur. Rvik. 1980.
Ef ástriðum manna er afmarkað svið,
er uppfundin nýtizku kenning,
sem réttlætir hégóma-og svívirðusvið,
og svo er það allt kallað menning.“
Steingr. Baldvinss.
Þessi skáldsaga er ekki glingur lítt
þroskaðs og samvizkudofins kynóra-
lausingja, þó að kynferðismálin
komi vissulega allrækilega við sögu.
Aslaug Ragnars hefur ekki aðeins
þrautþjálfað ritmennsku sína sem
tiltölulega yfirborðslegur blaðamað-
ur, heldur líka þróað með sér það
sem meira er um vert, þegar hún
tekur sig til og skrifar skáldsögu um
vissulega vandmeðfarin tilfinninga-
leg og viðkvæm efnisatriði. Hún
hefur sem sé á blaðamennskuferlin-
um skerpt djúpskyggni athyglisgáfu
sinnar með að bakhjarli eigin
reynslu sem ábyrg kona og móðir, og
hún hefir flestum frekar af tiltölu-
lega ungum samtíðarhöfundum agað
rökvísi sína í málfari og þá ekki sízt
í hófstilltri umfjöllun kynferðis- og
kynóramála. Loks gæti hún átt
blaðamennsku sinni að þakka þjálf-
Bðkmenntlr
eftir GUÐMUND
G. HAGALÍN
un í að þjappa þannig saman frá-
sögninni af örlögþrunginni reynslu
persóna á hálfgildings letigarði ör-
uggrar afkomu, að sagan öðlast
spangildi reyfarans.
Eins og oftar, þegar ég hyggst rita
um bók, bað ég konu mína að lesa
þessa vandlega, áður en ég fjallaði
um hana í blaðagrein. Unnur varð
við bón minni og sagði síðan: „Hvað
sem annars má segja um þessa bók
„Og svo er það allt
kallað menning“