Morgunblaðið - 17.01.1981, Qupperneq 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 17. JANÚAR 1981
Kristinn Helgason:
Um lögbindingu
bílbelta og fleira
í haust kom frétt í sjónvarpinu
um að einn þingmaður hygðist
leggja fram frumvarp um að
lögbinda notkun bílbeita hér á
landi.
Fréttinni var síðan fylgt eftir
með því að fréttamaður kom á
skerminn og lýsti því hvernig
slysum hefði fjölgað hér á landi á
sama tíma og þeim hafi fækkað á
hinum Norðurlöndunum. Fór það
ekki á milli mála hjá fréttamann-
inum að ástæðan var að hin
Norðurlöndin höfðu lögbundið
notkun bílbelta en ísland ekki.
Ekki veit ég hvaðan fréttamaður-
inn hafði þennan samanburð. Eft-
ir á að hyggja tel ég ekki ólíklegt
að hann hafi haft fyrir sér bækl-
ing sem heitir „Fylgirit við heil-
brigðisskýrslu skrifstofu land-
læknis 1980“. Skömmu síðar var
auglýstur fundur í Norræna hús-*
inu um öryggismál í umferðinni,
með notkun bílbelta sem aðalmál
(þar lá frammi áðurnefnt fylgirit
landlæknis 1980). Frummælandi
var Rune Andreasson, starfsmað-
ur einhverrar af hliðarstofnunum
Sameinuðu þjóðanna. Því miður
varð ég fyrir vonbrigðum með
þennan fund hvað snertir fram-
söguerindið, sem ég tel að betur
hefði átt heima í landinu þar sem
2—300 manns eru á hverja bifreið
og því byrjendur í umferðarmál-
um.
Til máls á fundinum tók þing-
maður sá er hyggst stuðla að
lögbindingu bílbelta. Vitnaði hann
fyrst og fremst til fundar, sem
haldinn var í Japan að mig
minnir, um nauðsyn og ágæti
bílbelta. í máli hans kom fram að
þingmaðurinn hafði ekki hug-
mynd um að fyrir örfáum árum
var lagt fram frumvarp um lög-
bindingu bílbelta hér á landi.
Þetta er aðeins eitt dæmi af
mýmörgum um það þegar menn
vitna til þess sem er gert eða að
gerast erlendis en hyggja ekki að,
hvort hið sama hefur verið athug-
að eða henti aðstæðum hérlendis.
Ef við komum aftur að bæklingi
landlæknis um öryggismál og ör-
yggisbelti er sýnilegt að byggt er
fyrst og fremst á samanburðartöl-
um frá hinum Norðurlöndunum.
Maður skyldi ætla að bæklingur
sem þessi sé ætlaður ábyrgum
aðilum, svo sem þingmönnum, til
að byggja á sínar ákvarðanir t.d.
varðandi lögbindingu bílbelta.
Hvers vegna var farið aftur til
1977 í umræddum bæklingi sem
gefinn er út 1980 en ekki notast
við nýjustu tölur, þ.e. frá 1979?
Við skulum gefa okkur að hinar
Norðurlandaþjóðirnar séu jafn
fljótar með útgáfu slysaskýrslna
og Umferðarráð. Þá má ætla að
það hafi legið fyrir tölur um óhöpp
í umferðinni fyrir árin 1978 og
1979. Við hljótum að ætlast til
þess af opinberri stofnun eins og
Skrifstofu landlæknis að hún not-
ist við nýjustu tölur í skýrslugerð
sinni. En málið er það að tölur
áranna 1978 og 1979 eru ekki eins
hagstæðar málstað lögbindingar-
innar og sýna 30% lægri dánar-
tölu hérlendis en árið 1977.
Þeir nefnilega staðnæmast við
ártalið 1977 sem er það óhugnan-
legasta í sögu dauðaslysa í um-
ferðinni hér á landi. Dauðaslys
1977 voru 37, 1978 voru þau 27 og
líka 27 árið 1979. Til viðbótar má
geta þess að fjöldi bifreiða hefur
aukist hér á landi um 42% á
meðan aukningin á hinum Norð-
urlöndunum er aðeins 21% milli
áranna 1973 og 1979! Árið 1973
voru 25 dauðaslys og 63.000 bif-
reiðir í landinu, en 1979 urðu 27
dauðaslys en skráðar 90.000 bif-
reiðir eða 27.000 bifreiðum fleira
en 1973. Áætlað var að um sl.
áramót hafi verið hér á landi um
100.000 bifreiðir, en 26 dauðaslys
urðu á árinu 1980, þó eru menn
undrandi á að umferðaróhöppum
skuli fjölga. Til að fá enn gleggri
mynd af þessum umferðarslysa-
málum þarf að fá uppgefna bens-
íneyðslu í landinu, sem viðmiðun
um eknar vegalengdir. Á meðan
þessir þættir eru ekki inni í
dæminu er myndin vart marktæk.
Allir þeir, sem hyggja að
ákveðnu málefni og vilja því
almenningsheill, hljóta að færa
fram öll rök í málinu, hvort sem
þau eru jákvæð eða neikvæð, að
öðrum kosti næst ekki það sem
leitað var eftir. Það er ekki nóg að
leika sér að tölum. Það verður að
leiða í ljós hvað á bak við þær
liggur.
Fróðlegt væri að kanna aðra
mjög mikilvæga þætti sem snerta
umferðaróhöpp hér á landi og í
nágrannalöndunum, t.d. þjóðveg-
ina annars vegar og veðráttuna
hins vegar. Um okkar (rally-)
þjóðvegi má segja að þeir eru vart
þjóðvegir miðað við þjóðvegi ann-
arra landa. Hve stór hluti (vega-
lengd) okkar vega skyldi liggja á
heiðum uppi og sem fjallvegir?
Þarf ekki að hafa þessa þætti í
huga þegar verið er að tala um
umferðaróhöpp hér og í öðrum
löndum? Hér má bæta því við að
Þátttaka íslenzkra saf nara í er-
lendum frímerkjasýningum 1980
í þætti 11. okt. sl. var nokkuð
vikið að gildi alþjóðafrímerkja-
sýninga fyrir frímerkjasöfnun
almennt og stuðzt þar m.a. við
grein um þetta efni, sem birtist í
sænsku frímerkjariti. Þar kom
réttilega fram, að hlutur hinna
minni safnara, sem taka þátt í
slíkum sýningum, er oft fyrir
borð borinn, þar sem efni þeirra
fellur í skugga þess mikla efnis,
sem stórsafnarar heimsins eiga í
fórum sínum og geta fyrirvara-
lítið sýnt, hvar sem er. Þetta eru
líka oftast stórauðugir menn,
sem hafa getu til að kaupa nær
allt, sem hugurinn girnist.
Raunin verður og sú, að öll
aðalverðlaun alþjóðasýninga
falla þessum söfnurum í skaut,
þar sem erfitt er að keppa við þá
bæði um fágæti frímerkjaefnis
og eins gæði þess.
Vitaskuld er hverjum þeim
frímerkjasafnara, sem álítur
safn sitt hæft til þátttöku í
frímerkjasýningum, heimilt að
koma því á framfæri. Fyrst gera
menn þetta í heimalandi sínu og
þá bæði til að fá umsögn dóm-
nefnda og eins til að kynna
söfnin fyrir félögum sínum. Fái
söfnunin svo tilskilin verðlaun
heima fyrir, þ.e. silfur, er heim-
ilt að koma þeim á framfæri á
erlendum sýningum.
Hitt er svo aftur á móti
vandamál, sem æ oftar er skrif-
að um í frímerkjaritum, hvernig
unnt er að koma í veg fyrir, að
venjulegir safnarar, sem oft eiga
verulega gott og frambærilegt
frímerkjaefni, fælist þátttöku í
sýningum vegna stórsafnaranna,
sem draga að sér mesta athygli
dómara — og þá um leið oftast
mestu viðurkenningar hverrar
alþjóðasýningar. Álíta ýmsir, að
þessar sýningar, sem eru undir
svokallaðri vernd FIP, þ.e. Al-
þjóðasamtökum frímerkjasafn-
ara, séu jafnvel búnar að ganga
sér til húðar í þeirri mynd, sem
þær hafa verið haldnar. Þar við
bætist og það, að áhugi alls
þorra sýningargesta virðist fara
þverrandi á því mikla efni, sem
fram er borið fyrir þá.
Enda þótt of margt sé því
miður til í þeirri gagnrýni, sem
fram hefur komið, er engu að
síður oftast ávinningur fyrir
frímerkjasafnara að taka þátt í
sýningum erlendis, enda kynna
þeir um leið land sitt og þjóð
meðal erlendra safnara og ann-
arra þeirra, sem sýningarnar
sækja. íslenzkir frímerkjasafn-
arar geta tæplega búizt við að
hreppa stórverðlaun með þátt-
töku sinni, enda eru samtök
þeirra bæði ung og fámenn í
samanburði við flestar aðrar
þjóðir. Þrátt fyrir það er hér að
vaxa upp hópur safnara, sem ég
hygg, að geti fljótlega orðið vel
liðtækur, a.m.k. á Norðurlanda-
sýningum og svo smám saman
víðar. Um það bera ýmis söfn,
sem við sáum á liðnu ári á
Um fimmtiu þúsund manns sáu NORWEX 80 á tiu dögum
sýningum hér heima, nokkurt
vitni. Einkum kom þetta fram á
FRÍM 80 í nóvember sl.
Nú vill svo til, að nokkrir
íslenzkir safnarar voru meðal
sýnenda á erlendum stórsýning-
um á síðasta ári, og hefur þeirra
verið getið áður hér í frímerkja-
þáttum blaðsins. Lengi hefur
það verið ætlunin að geta þeirra
viðurkenninga, sem þeir hlutu,
en því miður ekkert orðið úr til
þessa. Er því rétt að rekja þetta
hér í þessum þætti, eins og mér
er bezt kunnugt um.
Dagana 25. janúar til 3. febrú-
ar var haldin fyrsta alþjóðafrí-
merkjasýning í Asíu og fór hún
fram í Nýju Delhi í Indlandi.
Sigurður H. Þorsteinsson sýndi í
bókmenntadeild verðlista sinn
íslenzk frímerki og hlaut brons-
verðlaun fyrir. Einnig hlaut
tímarit Landsambandsins,
Grúsk, bronsverðlaun. Ætlunin
var, að bókin íslenzk frímerki í
hundrað ár 1873—1973 yrði
einnig sýnd í bókmenntadeild, og
voru tvö eintök send til INDIA
80. Þau komu hins vegar ekki
fram, svo að indverskir sýn-
ingargestir sáu hana aldrei.
Vonandi hafa samt einhverjir
safnarar haft ánægju af að blaða
í bókinni og hún þannig orðið til
landkynningar, þótt með öðrum
hætti yrði en til var ætlazt!
Næst var svo norræn sýning,
NORDIA 80, haldin í Málmey í
Svíþjóð í marz. Tóku óvenju-
margir ísl. safnarar þátt í þeirri
sýningu, og hlutu nokkrir þeirra
verðlaun og aðrir viðurkenningu
af ýmsu tagi. í samkeppnisdeild
hlutu Frank C. Mooney og Hálf-
dán Helgason silfrað brons.
Mooney fyrir tölustimplasafn
sitt, sem er vel þekkt, en Hálf-
dán fyrir stimplað spjaldbréfa-
safn sitt, en það er orðið sérlega
skemmtilegt og vandað. Jón
Halldórsson sýndi ónotað spjald-
bréfasafn og enn fremur alls
konar afbrigði í þeim og fékk
bronsverðlaun fyrir. Þátttöku-
skjal fengu svo Helgi Gunn-
laugsson fyrir sérsafn frá lýð-
veldistímanum, Jóhann Guð-