Morgunblaðið - 17.01.1981, Page 39

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 17. JANÚAR 1981
39
Sveinbjörn Hannes
son Sólheimum
A-Hún. - Minning
Fæddur 17. október 1915.
Dáinn 8. janúar 1981.
Enn hefur þessi óvelkomni gest-
ur komið og kvatt dyra, komið inn
án þess að vera boðinn velkominn
og tekið samfylgd til baka, sem
enginn getur rönd við reist.
Þetta er gangur lífsins og ætti
því enginn að vera vanbúinn við
slíkum veruleika. En maður vonar
í lengstu lög að þessi óboðni gestur
fari framhjá, og frestur fáist til
næsta dags eða lengur.
En á veruleikanum verður mað-
ur að þreifa með berum höndun-
um og sætta sig við orðinn hlut.
Horfast í augu við staðreyndirnar
og brynja sig fyrir ölduföllum
lífsins.
Að sjá á bak góðum vini og
félaga er alltaf sársaukafullt fyrir
alla aðstandendur, en sólin græðir
með tímanum kalsárin og þögnin
— sú stóra geymsla — tekur
minningarnar í sína vörslu, sem
maður ávallt hefur aðgang að
þegar tími og tækifæri gefst til að
fletta blöðum minninganna og
skoða myndirnar í voðinni.
Sveinbjörn Hannesson lést að
heimili dóttur sinnar þriðjudag-
inn 8. janúar sl. aðeins 65 ára. Þar
naut hann umhyggju og hlýju sem
hann kunni vel að meta.
Að eðiisfari var hann hljóðlátur
og kurteis í allri framkomu, gat þó
verið glaður á góðri stund og
hrókur alls fagnaðar ef tækifæri
gafst, fljótur að fleygja fram
skemmtilegheitum í bundnu og
óbundnu máli. Eitt sinn sagði
hann við smátækifæri:
.Ég hef aldrri hengt minn hatt
á heldri manna snaga.H
Nokkrir hafa ofið bæði ofan og
neðan við þennan vísupart, en það
verður ekki sagt hér.
Sveinbjörn kvæntist Ásgerði
Ólafsdóttur 17. október 1945, vel
greindri dugnaðarkonu. Þau áttu
saman 9 börn. Öll eru þessi börn
vel gefin og dugnaðarfólk, sem
sagt traustur hlekkur í þjóðfé-
lagskeðjunni, sem ekki brestur þó
byr sé ekki alltaf upp á það besta.
Þá kunna þau tök á rá og reiða og
rata heil í höfn.
Sveinbjörn þekkti ég vel á þeim
árum sem æskan er full af fjöri og
björtum framtíðardraumum.
Sveinbjörn elskaði allt sem var
fagurt, bjart og hlýtt, hann átti
svo marga góða hæfileika, sem
heilluðu samferðarfólkið. Hann
söng vel, dansaði bezt af öllum,
orti ljóð ef stemmning var fyrir
hendi, listfengur og laghentur vel.
Enda lærði hann húsasmíði og
gerði hana að sínu lífsstarfi.
Hann þráði að komast lengra á
menntabrautinni, en tímarnir
voru þannig að maður gat ekki
veitt sér menntun og frama, held-
ur varð að vinna og vera sáttur við
hvern dag og stund sem leið. Það
skildi Sveinbjörn vel, foreldrarnir
voru fátæk og systkinahópurinn
stór og þýddi ekki að gera kröfur.
Eina fagra júnínótt var Svenni,
eins og hann var kallaður af
félögunum á Blönduósi, staddur
ásamt nokkrum ungmennum á
ströndinni að horfa á sólarlagið
við Húnaflóa, sem er eitt af því
fegursta sem maður sér. Stranda-
fjöllin í baksýn og haf og himinn
eins og gullsleginn töfraheimur.
Þá varð honum að orði þessar
ljóðlínur sem lýsa honum best:
É|C i'lska |)ÍK hlákyrra hlikandi haí
með brunandi fley eftir ókunnum leiðum
Ég elaka þá fegurð sem Guð okkur xaf.
Rullroðin fjðll, alegin töfra staf
sem rís mótl himninum heiðum
Ungur að árum, eða aðeins 17
ára, fór Svenni til Vestmannaeyja
ásamt bróður sínum Ingvari, sem
var 19 ára. Nú ætluðu þessir ungu
drengir að nema land á ókunnum
stað og fá nýja strauma og ný
áhugamál til að þroska sína ungu
sál. En nokkru eftir að þeir komu
til Eyja lögðust báðir í taugaveiki
og Ingvar dó og var fluttur norður
til Blönduóss og jarðsettur þar
með miklum og sárum söknuði.
Svenni varð eftir og barðist við
sjúkdóminn í margar vikur, kom
svo heim aftur, sennilega með sár
á sinni ungu sál, sem kannske
hefur á einhvern hátt mótað hans
lífsleið, með minni glæsibrag en
efni og áhugi stóðu til.
Þannig fer fyrir mörgu sam-
ferðafólkinu, að steinn er í göt-
unni, sem ekki er reiknað með og
vegurinn ekki_ eins bjartur og
beinn sem skyldi.
Ég þekkti vel foreldra Svein-
björns, þau Ingibjörgu og Hannes,
sem bæði voru mesta sóma- og
heiðursfólk. En fátæktin í þá daga
réði miklu um lífsafkomuna og
framtíð barnanna, þó pundið væri
ríkulegt sem veitt var af forsjón-
arinnar hendi, þá sigldi margur
lægri byr en efni stóðu til.
Ég á margar minningar um
þennan góða dreng og þekkti hans
æskuheimili. Mæður okkar voru
nágrannar um nokkur ár og vin-
konur, báðar áttu stóra sál og
hæfileika framyfir það sem lífið
bauð uppá í þá daga.
. Að endingu sendi ég öllum
aðstandendum hlýjar samúðar-
kveðjur og Sveinbirni bið ég far-
sældar, friðar og gleði á landi
lífsins og Ijóssins.
Ragnheiður Brynjólfsdóttir
Spakur maður hefur sagt, að
þegar vinir deyja, þá deyi hluti af
manni sjálfum. Þessi lífsskoðun
skýrir aðra, þá að sál okkar sé í
rauninni sú manneskja, sem við
verðum á lífsferli okkar — það
manngildi sem við öðlumst. Og
þannig verða vinir okkar og nánir
samferðamenn hluti af okkur, sál
okkar og manngildi. Því hvert
höfum við áhrif á annað á þroska-
brautinni.
Ég leiddi hugann að þessari
samlíkingu vinar og sálar þegar
mér barst andlátsfregn Svein-
bjarnar Hannessonar, húsasmiðs,
að kvöldi hins 8. þ.m. Þótt Svein-
björn hafi búið við skerta heilsu
allra síðustu árin, þá óraði mig
síst af öllu fyrir því, er ég hitti
hann um síðustu jól, að það yrðu
okkar hinstu fundir. Þá gafst ekki,
eins og löngum hafði gefist fyrr,
tími til heimspekilegra vanga-
veltna um lífið og tilveruna, ein-
lægra skoðanaskipta um dægur-
vísur þjóðmálanna, né ræddum við
kveðskap eins og oft hafði verið
gert. í dagsins erli vill manni
hætta við að ætla að geyma sér að
lifa, þar til betra tóm gefst. Þar til
það er ef til vill um seinan.
En þótt vinátta verði ekki rækt
eftir þann dag, sem aldrei verður
umflúinn, og þess saknað að hafa
ekki rækt hana betur en skyldi, þá
má þó greina hennar skil og vega
og meta þau spor sem hún hefur
markað með manni sjálfum. Því
vinátta lifir þótt vinir deyi. Þótt
við sjálf deyjum örlítið með.
Það er komið á áttunda ár síðan
ég hitti Sveinbjörn Hannesson
fyrst á heimili hans og konu hans,
Ásgerðar Ólafsdóttur, að Fífu-
hvammsvegi 13 í Kópavogi. Hann
kom mér þá fyrir sjónir sem hlýr
maður og ljúfur, en ófeiminn og
viðræðuglaður. Kynni okkar urðu
all mikil næstu árin og ég átti oft
leið í Kópavoginn og saman áttum
við leiðir víða um Suðurland og
norður í Húnavatnssýslu.
Skoðanir Sveinbjarnar mótuð-
ust allar af ríkri og einlægri
réttlætiskennd. Sú kennd var
kjölfesta allra hans sjónarmiða og
þar var hann fastur fyrir og varð
hvergi hnikað. Hann gat verið
baráttumaður, og var það eflaust
á sínum yngri árum, en ósveigjan-
legur var hann alls ekki og sáttfús
með afbrigðum. Það er í rauninni
sjaldgæft að finna fyrir í sama
manninum slíka blöndu hörku og
mýktar. En svo harður og ósér-
hlífinn verkmaður sem Sveinbjörn
var — og það kann að hafa mótað
skap hans að nokkru — þá mótaði
það hvorki fas hans né viðmót.
Þar var hann einlægt hlýr fyrir og
veitandi.
Hann var opinn fyrir öllum
málum og hafði góða viðræðu-
þekkingu, hver sem hlut átti að
máli, og kímnigáfa hans var rík.
30 ára aldursmunur okkar varð að
einum degi.
Sveinbjörn var fæddur 17. októ-
ber 1915 á Sólheimum í Svína-
vatnshreppi í Húnavatnssýslu.
Æskuslóðirnar áttu ætíð í honum
ríkan þátt og þangað lágu hans
sterkustu taugar. Á þrítugsaldri
fluttist hann suður og í Reykjavík
kynntist hann konu sinni, Ásgerði
Ólafsdóttur. Þau giftust á 30.
afmælisdegi hans og urðu meðal
„landnemanna" í Kópavogi. Heim-
ili þeirra við Fífuhvammsveginn
varð stórt og fjölmennt, því börn
þeirra urðu níu.
Sveinbjörn nam húsasmíði og
starfaði oft fjarri heimilinu, tíð-
um við byggingar húsa í sveitum,
við hinar erfiðustu aðstæður, og af
slíkri hörku og seiglu, að mér
hefur verið sagt, að einsdæmi
megi teljast.
Þótt ekki hafi hann verið hár
vexti né breiðleitur, þá var hann
karimenni hið mesta, sterkur með
afbrigðum og hraustur. Ég óttast
að svo hafi hann lítið hirt um að
hlífa sjálfum sér, hvorki við starf
né leik, að því megi um kenna
heilsubrestinn. Sveinbjörn kunni
heldur ekki þá iðju að hagnast af
verkum sínum. Eflaust hefur
rausn hans og náungakærleikur
átt þar stóran þátt. Hann var stór
í gjöfum sínum, efnin hins vegar
ekki alltaf mikil, en hjartað rúm-
aði mikinn skilning.
Ég hef hér stiklað lauslega á
ýmsum kostum og eðlisþáttum
Sveinbjarnar Hannessonar.
Marga þá auðgun og skilnings-
auka, sem persónuleg kynni af
honum færðu mér og öðrum sem
hann þekktu, verður ekki hægt að
tíunda í minningarbrotum. Þau
kynni og sá lærdómur verða hluti
af eigin lífsreynslu. Og það er gott
að hafa haft þau kynni af fólki að
það leiði til þroska manns sjálfs.
Sjálfur orðaði Sveinbjörn gjarn-
an lífsreynslu sína og lífsviðhorf í
bundnu máli. Hann var ekki
aðeins skáldmæltur, heldur hafði
hann til að bera þann skilning og
það hugarflug, sem aðeins fáum
skáldum hefur gefist. Aldrei voru
þó ljóð hans skráð né birt. Þau
virtust aðeins vera hluti af per-
sónunni. Nú er persónan horfin,
aðeins ljóðið, óskráða, eftir.
Bjarni Sigtryggsson
Mig langar í fáeinum fátæk-
legum orðum að minnast nýlátins
tengdaföður. Fráfall hans bar
mjög snöggt að, en þannig vildi
hann fá að fara og ég held, að
hann hafi ekki kviðið þeirri
stundu. Hann hafði komist í
návígi við dauðann áður og vissi,
að hann gæti komið skyndilega og
fyrirvaralaust.
Sveinbjörn Hannesson fæddist
17. október 1915 að Sólheimum við
Svínavatn í Austur-Húnavatns-
sýslu. Foreldrar hans voru Hann-
es Sveinbjörnsson og Ingibjörg
Kristjánsdóttir. Hann var yngstur
5 systkina og mjög hændur og
elskur að móður sinni. Aðeins eitt
systkina hans er nú á lífi — elsta
systirin Sigríður.
Daginn fyrir andlát sitt kom
Sveinbjörn í heimsókn sem svo oft
áður, meðal annars til þess að líta
á barnabörnin og sjá, hvernig
þeim liði. Honum varð þá tíðrætt
um bernskuárin og sagði mér frá
vetrarkvöldunum í sveitinni, þeg-
ar fjölskyldan var samankomin,
móðir hans með handavinnuna og
faðir hans við húslesturinn.
Þráin til æskuslóðanna var rík í
honum og hefur sennilega ágerst
með árunum. Áður en hann
kvaddi okkur þennan dag í hinsta
sinn, ráðgerðu hann og 13 ára
nafni hans að fara saman næsta
sumar að Sólheimum. Þeir ætluðu
að róa út á Svínavatn eins og þeir
gerðu fyrir 2—3 árum síðan með
Þorleifi, kærum uppeldisbróður
Sveinbjarnar. Hann rifjaði upp,
þegar sonarsonur hans hafði
„bjargað” þeim gömlu mönnunum
með því að róa bátnum í land. Það
yrði gott að hafa hann með í
næstu ferð til halds og trausts.
Þrettán ár eru nú liðin síðan
kynni okkar hófust, er ég flutti um
stundarsakir inn á heimili hans og
fyrrverandi eiginkonu — Ásgerð-
ar Ólafsdóttur — að Fífuhvamms-
vegi 13. Þar var einatt mikið um
að vera — flest barnanna níu voru
ennþá heima. Það voru erfið árin,
þegar þau gerðust landnemar í
Kópavogi og allur barnaskarinn
óx úr grasi. Foreldrarnir unnu
baki brotnu myrkranna milli og
oft var þröng í búi. En í gegnum
stritið skein samt alltaf kærleik-
urinn og óbilandi trú á bjarta
framtíð barnanna. Þau hafa þar
haft að heiman með sér ómetan-
legt veganesti, sem öðlast sífellt
meira gildi eftir því, sem árin líða.
Ég held, að Sveinbjörn hafi í
raun og veru alltaf saknað þessara
ára, þótt erfið væru. Það átti svo
vel við hann að hafa líf og fjör í
kringum sig og börnin sín öll.
Hann nefndi það oft við mig, að
hann saknaði þess mikið að hafa
ekki haft meiri tíma aflögu fyrir
börnin, meðan þau voru ung.
Afleiðingar hinnar hörðu lífs-
baráttu sögðu til sín með alvar-
legum hætti, þegar Sveinbjörn var
aðeins rúmlega fertugur að aldri.
En með ótrúlegu þreki og lífs-
krafti tókst honum að komast til
starfa á nýjan leik, þótt hann væri
þá úrskurðaður 75% öryrki. Þetta
voru erfiðir tíma fyrir eiginkonu
og börn, en þau studdu hann
dyggilega.
Sveinbjörn var hinn mesti hag-
leikssmiður, ákaflega vandvirkur,
en jafnframt hamhleypa til verka,
þegar því var að skipta. Hann
gerði ótrúlega hluti, þótt farinn
væri að heilsu. Skömmu fyrir
nýliðin jól lauk hann við að smíða
og setja upp eidhúsinnréttingu,
sem hans nánustu töldu honum
vera algjörlega ofviða. Hann við-
urkenndi það líka sjálfur eftir á,
að hann hefði aldrei búist við að
þetta tækist. En ánægjan með
lokið verk var þeim mun meiri og
gaf honum bjartar vonir um, að
starfsævinni væri ekki lokið.
Þegar Sveinbjörn tók sér hvíld
frá störfum, naut hann þess að
sitja með ættingjum og vinum og
ræða allt milli himins og jarðar.
Hann var margfróður maður og
mælskur vel. Hann vaknaði eld-
snemma á morgnana og naut þá
kyrrlátra stunda áður en skarkali
hins daglega lífs byrjaði. Ég
minnist morgnanna, meðan ég bjó
á Fífuhvammsvegi, hversu mikið
kappsmál það var mér að komast
á fætur á undan hinum til þess að
geta notið samverustunda með
tengdaföður mínum.
Sveinbirni var ýmislegt til lista
lagt. I honum sameinuðust verk-
lagni og andagift. Við smíðarnar
urðu mörg ljóða hans til. Á yngri
árum hafði hann gullfallega ten-
órrödd og söng þá oft einsöng á
skemmtunum. Um tíma var hann
meðlimur í Kantötukórnum á Ak-
ureyri undir stjórn Björgvins
Guðmundssonar. Hann var einnig
raikill íþróttamaður og bjó að því
alla ævi.
En Sveinbjörn var ekki mikið
fyrir að flíka list sinni í daglegu
lífi. Hann var ákaflega hógvær
maður og nægjusamur, svo mjög
að stundum þótti manni nóg um.
En undir hæglátu yfirborði ólgaði
samt mikið skap, sem á stundum
varð eðlilega að fá útrás.
Mér verður oft hugsað til
athugasemdar, sem hann lét eitt
sinn falla um að hann gæti lifað af
einni kleinu á dag. Þetta lýsir
ákaflega vel afstöðu hans til hins
veraldlega sjálfum sér til handa.
Hann lifði fábrotnu lífi og vildi
helst ekki hafa í kringum sig neitt
óþarfa prjál. Hans mesta ánægja
hin síðari ár var að geta verið sem
mest samvistum við fjölskyldu
sína, þótt hann þyrfti líka á
einveru að halda. Það greip hann
stundum svartsýni, þegar heilsan
var slæm, en gáski og glettni voru
samt svo ríkir eðlisþættir í fari
hans, að áður en varði gat hann
jafnvel farið að skopast að því,
sem olli vanlíðaninni.
Skammdegið var stundum erfið-
ur tími fyrir Sveinbjörn og kemur
mér ekki á óvart, að kallið kom á
þessum tíma. En strax og tók að
birta af degi og vora var hann
vanur að lifna allur. Hann naut
þess á sumrin að fleygja sér niður
í grasið, finna ilminn úr jörðu og
hlusta á klið náttúrunnar. Borg-
arlífið var honum aldrei að skapi.
Hann var í eðli sínu náttúrubarn
ogþráði friðsæld sveitalífsins.
Ég sé hann fyrir mér, þar sem
hann horfir á barnabörnin að leik
og brosir með ástúð og skilningi
við öllum þeirra uppátækjum.
Síðustu árin bar hann merki
lasleika, en hann gekk samt alltaf
hnarreistur og var unglegur í fasi.
Hann átti jafnvel til að bregða á
leik allt í einu — í miðjum
samræðum við strákana um
íþróttir spratt hann kannski á
fætur til að sýna bragð, sem þeir
höfðu notað í fótboltanum í gamla
daga. Þá gat hann verið ótrúlega
fimur og léttur á fæti.
I kringum barnabörnin var sem
gamalt lífsfjör kæmi í hann aftur
og trúin á lífið efldist á ný. Hann
talaði oft um, hversu gaman það
yrði að sjá þau vaxa úr grasi.
Hann saknaði þess að hafa þau
ekki öll það nálægt, að hann gæti
fylgst með daglegum framförum
þeirra. Honum varð tíðrætt um
barnabörnin á Selfossi, en þar búa
þrjár dætur hans, Ásdís, Jakobína
og Ingibjörg. Hin börnin eru
Hannes, Ingvar, Elín Hallveig,
ívar, Eygló og yngstur er Ólafur
Hrafn.
Sveinbjörn var innan við tví-
tugt, þegar hann flutti bróður sinn
látinn frá Vestmannaeyjum norð-
ur í heimahagana. Hann var
sjálfur þrekaður af sjúkdómnum,
sem dró bróður hans til dauða.
Hann bjó Ingvari bróður sínum
beð í móðurmold. I dag flytja
börnin hans hann norður í land og
leggja lúin bein hans til hvílu við
hlið systurinnar Svövu í kirkju-
garðinum á Blönduósi. Hann náði
heim að leiðarlokum.
Minningin um góðan afa er á
þessari stundu öðrum tilfinning-
um yfirsterkari. Ég fagna því að
hafa borið gæfu til að þekkja
slíkan mann og eiga sem tengda-
föður. Megi hann hvíla í friði og
minning hans lifa.
María L. Einarsdóttir
Birting
afmœlis- og
minningar-
greina.
ATHYGLI skal vakin á þvi, að
afmælis- og minningargreinar
verða að berast blaðinu með
góðum fyrirvara. Þannig
verður grein, sem birtast á i
miðvikudagsblaði. að berast í
síðasta lagi fyrir hádegi á
mánudag og hliðstætt með
greinar aðra daga. Greinar
mega ekki vera í sendibréís-
formi. Þess skal einnig getið,
af marggefnu tilefni, að frum-
ort ljóð um hinn látna eru
ekki birt á minningarorðasið-
um Morgunblaðsins. Handrit
þurfa að vera vélrituð og með
góðu línubili.