Morgunblaðið - 28.06.1981, Síða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 28. JÚNÍ 1981
TEXTI OG MYNDIR:
FRÍOA PROPPÉ
Upp unclir
450
teg’undir
íslenzku
flórunnar
Lystigarðurinn á Akureyri er sá staður sem aðkomumenn láta ekki hjá líða að
heimsækja, ef þess er nokkur kostur. Blaðamaður Mbl. leit við ígarðinum nýverið, er
hann var á Akureyri og ræddi stutta stund við forstöðumann hans, Jóhann Pálsson
grasafræðing. Lystigarðurinn verður 70 ára á næsta ári, en um þessar mundir er 71
ár liðið frá stofnun Lystigarðsfélagsins, sem hóf undirbúning að ræktun garðsins.
Félagið fékk landsvæði í landi stórbýlisins Eyrarlands, sem þá var nokkru ofan við
Akureyrarbæ. í dag er garðurinn nokkurn veginn miðsvæðis í bænum, enda hefur
byggð teygst á þessum áratugum langleiðina upp undir Hlíðarfjall.
„Það er skemmtileg tilviljun að
þú hittir mig hér. Þetta er uppá-
haldsstaður minn í garðinum,"
sagði Jóhann, er tekist hafði að
finna hann með aðstoð nokkurra
sumarstarfsmanna sem voru
önnum kafnir í vorverkunum.
„Hér er ég að gera tilraunir með
ræktun fágætra villtra skógar-
plantna frá Skandinavíu og geri
mér vonir um að þær nái að dafna
og síðan hef ég í hyggju að flytja
þær inn á milli trjánna, þar sem
þeirra raunverulegu heimkynni
eru,“ sagði hann.
Jóhann sagði garðinn verða 70
ára á næsta ári, en nú væri 71 ár
síðan Lystigarðsfélag Akureyrar
var stofnað. Elzti hluti garðsins er
enn svo til óbreyttur frá fyrstu tíð,
en þann hluta teiknaði Anna
Schiöth, sem Jóhann sagði að
hefði verið ein aðaldriffjöðrin að
því, að hugmyndin um Lystigarð
Akureyrar varð að veruleika. Þá
nefndi hann einnig marga karl-
menn og konur sem gert hafa
garðinn að því sem hann er í dag.
Þar á meðal Vilhelmínu Þór,
Stefán Stefánsson skóiameistara,
Halldóru Bjarnadóttur, sem er
elzt núlifandi Islendinga, Jón
Rögnvaldsson og fleiri. Jón gaf
garðinum meðal annars allt
plöntusafn sitt sem var mikið að
vöxtum. Jóhann sagði að nákvæm-
ar fundargerðir félagsins hefðu
varðveitzt allt fram a árinu 1930,
en eftir það væri erfitt að rekja
söguna.
Garðurinn var rekinn af Lysti-
garösfélaginu um margra ára
skeið og fjár aflað til rekstursins
með hlutaveltum, kaffisölu og
fleiri fjáröflunarleiðum. I dag er
hann rekinn af Akureyrarbæ.
í elzta hluta garðsins eru mörg
stæðileg og augljóslega mjög göm-
ul tré. Jóhann sagði flest þeirra
vera reynitré og birki og væru þau
elztu jafngömul garðinum. Elztu
reynitré á landinu sagði hann vera
að Skriðu í Hörgárdal, en þau eru
frá árinu 1840. Svæðið ber þess
merki að trén hafa staðið mjög
þétt og sagði Jóhann að hann
hefði reynt að grisja trén til að fá
meiri birtu.
Sambland af lysti-
og grasgarði
Á göngu okkar um garðinn
sagði Jóhann hann vera sambland
af grasgarði og lystigarði. í hon-
um væru á milli 425 og 450
tegundir íslenzkra jurta. „Við höf-
um reynt og lagt mikið upp úr að
halda íslenzku flórunni eins heilli
og nákvæmri og unnt er. Alltaf
drepst eitthvað á hverju ári og það
krefst endurnýjunar. Sumt af
þessu eru háfjallaplöntur, annað
strandplöntur og eftirstöðvarnar
þar á milli. Það getur verið erfitt
að búa þeim rétt vaxtar- og
lífsskilyrði, en við gerum það sem
við getum. Við reynum að raða
jurtunum eftir ættum, en aðstæð-
ur ráða mestu. Sumar eru skugg-
þolnar, aðrar þarfnast mikillar
birtu."
Við komum að steinabeiði sem
Jóhann sagði að í væru á annað
hundrað heimskautaplöntur. Þær
væru frá Grænlandi, Alaska og
Síberíu. Sagði hann heimskauta-
plönturnar sérstakar. Þær væru
mjög harðgerðar og margar hverj-
ar í ætt við íslenzku flóruna.
Á einum stað í garðinum hefur
Jóhann komið upp skemmtilegu
Elsti hluti Lystigarðsins er
svo til óbreyttur frá fyrstu tíð.
safni af runnamuru. Þar gefur að
líta 12 garðafbrigði og sagði hann
að með kynbótum og blöndun
ýmissa jurta og trjáa mætti auka
notagildi þeirra. Mikið væri um
alls kyns tilraunir á þvi sviði
erlendis og væri skemmtilegt að
reyna slík afbrigði hérlendis.
Aðspurður sagði Jóhann að
fjöldi tegunda í garðinum næmi
tveim til þrem þúsundum, en
erfitt væri að gefa nákvæma tölu.
„Við höfum mjög góða aðstöðu til
að skiptast á fræjum við ræktend-
ur í öðrum löndum. Við skiptum
við á annað hundrauð grasgarða,
fáum lista yfir frætegundir árlega
og veljum úr. Við leggjum sér-
staka áherzlu á fræ villtra jurta.
Við höfum fengið fræ alla leið frá
Japan, Norður-Asíu, fjöllum í
Kina og einnig sótt mikið til
Kanada þar sem Kanadamenn eru
auðugir af villtum tegundunum.
Fræ fjalldrapans
ganga til þurrðar
svo til árlega
Þá er einnig mikill áhugi er-
lendis á, að fá fræ frá okkur. Sem
dæmi má nefna að fræ fjalldrap-
ans ganga til þurrðar svo til
árlega. Þá eru holtasóleyin og
melasól mjög vinsælar."
í Lystigarði Akureyrar var að
sögn Jóhanns upp fundinn fyrsti
vísir að skólagörðum hérlendis.
Halldóra Bjarnadóttir skipulagði
eitt sinn garðskika fyrir börn. Þau
fengu úthlutað hvert sínum skika
og áttu að hirða um hann. Þar
ræktuðu þau sín blóm og græn-
meti. Nú er þetta orðinn fastur
liður í sumarstarfi barna og ungl-
inga í mörgum bæjarfélögum, en
þótti mikil nýlunda, þegar Hall-
dóra skipulagði slíka garða í
Lystigarðinum á sínum tíma.
— Hvernig kemur gróðurinn
undan vetrinum í ár?
„Við fengum mjög hlýja daga
um páskana og gróðurinn tók þá
kipp. Síðan kom þrívegis 10 stiga
frost og þar á eftir langur, kaldur
og þurr kafli. Gróður lét því
töluvert á sjá, sérstaklega sá sem
hafði tekið við sér. Við fengum
slæmt áfall sumarið 1979 og erum
eiginlega enn að jafna okkur eftir
það.“
— Koma margir í garðinn yfir
sumarmánuðina?
„Við höfum engar tölur um
gestafjölda, en garðurinn er mjög
eftirsóttur. Við tökum á móti
hópum með leiðsögn en að öðru
jöfnu er hann opinn öllum þeim
ISörnin kunna vel að meta lystigarðinn. Þessir krakkar voru að leik í garðinum og
völdu þennan stað til að snæða nestið sitt, kakómjólk, brauð og snúða.
T
^ J. ré og runnar yfirfull af latneskum og griskum fróðleik." Þessi hali er óspart
notaður á hverju vori af Menntaskólanemum við erfiðan próflestur.