Morgunblaðið - 28.11.1981, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 28. NÓVEMBER 1981
Spjallað við
Hauk Halldórsson
myndlistarmann
Um leið og stigid er inn í Gallerí
Lækjartorg á annarri hæð í
SVR-húsinu, verður fyrir manni
heljarstór hönd með hálfkrepptum
hnefa, sem nær upp undir loft. I»að
er eins og hún ætli að hremma
mann. „Þessi hönd er svona til að
gefa einhverja mynd af hlutfallinu
milli trölla og manna," sagði Hauk-
ur Halldórsson myndlistarmaður
við blaðamann. Haukur hefur að
undanförnu verið að sýna í Gallerí-
inu myndir af allrahanda tröllum
og skessum og mönnum í þeirra
höndum gerðar með olíu- og viðar-
kolum. Sýningin ber nafnið „í
tröllahöndum“.
kallaði mig „
í kringum höndina í salnum er
raðað stóium og eftir að hafa lit-
ið á myndirnar með Hauki settist
blm. niður þar að spjalla við
listamanninn. Hann rétti blm.
miða sem á stóð: „Hver sá sem
sýpur af pottbarmi getur ekki
dáið ncma potti sé hvolft yfir
hann, sumir segja hinum sama
potti." Kreddur og víti stóð fyrir
ofan þetta. „Svona vísdómsmiða
með hinum og þessum ráðlegg-
ingum og vísdómi úr þjóðsögun-
um fær hver gestur," sagði
Haukur.
En hvers vegna teikna svo
mikið af tröllum?
„Tröllin segja mér mikið um
iifnaðarhætti þess fólks sem uppi
var þegar sögur um þau voru
gerðar. Baráttan við náttúruöflin
og lífsbaráttan yfirleitt, kemur
greinilega fram í tröllasögunum.
Kannski megi líka finna í þessum
sögum leit mannsins að fuilkom-
leikanum. Tröllin gátu alit og
höfðu lítið fyrir því, eins og til
dæmis að veiða heilu fisktorfurn-
ar á öngul sem þær höfðu aðeins
hrækt á. Svo er líka að finna í
sögunum og í þessum myndum
um leið furðulegt kynferðislegt
samband milli trölla og manna."
Hvað áttu við?
„Jú, sko. Skessurnar reru að
því öllum árum að næla sér í
karla og laga þá þannig til, því
þeir voru of væskilslegir til þess
að þeir gætu gagnast þeim. Og
það var til uppskrift sem þær
notuðu til að stækka manninn.
Hann var smurður með tólg sem
í voru fínmöluð hvalbein sem
hafði verið blandað í súrt smjör.
Síðan var mannauminginn
teygður og togaður af tveimur
skessum yfir eldi. Og öskrað var í
eyrun á honum annað slagið til
að trylla hann. Já, þau koma
sterkt fram þessi kynferðislegu
samskipti. Nátttröll voru alltaf
að elta ungar stúlkur og það hef-
ur varla þýtt nema eitt. En það
er hvergi talað um að karltröll
hafi stækkað kvenmenn og því er
ég hræddur um að það hafi verið
karlar sem sömdu þessar sögur,"
sagði Haukur og benti svo á eina
myndina þar sem tröll var að
fiska og sagði: „Sjáðu hvernig
báturinn er gerður. Þeir voru all-
ir gerðir úr steini, steinnökkvar.
Það er sagt að tröllin hafi borið á
báta sína munnvatn úr hvölum
svo þeir gætu flotið."
Heldur þú að tröllin hafi verið
til?
„Er ekki sagt að í Atlantis, því
Meistari Þórbergur
hrekkjusvinið
á Melunum“
fræga landi, hafi verið stofn
manna sem var miklum mun
stærri en aðrir? Og hvaðan ættu
þessar sögur svo sem að koma.
Það finnast hjá þjóðum um allan
heim ævafornar munnmælasög-
ur af tröilum. Hvort tröll hafi
verið til? Ég veit það náttúrulega
ekki en einhver var að segja mér
að Vestfjarðakjálkinn væri angi
af Atlantis. Gott ef hann sagði
mér ekki líka að þar hafi fundist
pálmatré og vínviður."
Last þú ekki þjóðsögurnar
mikið áður en þú fórst að teikna
tröliin?
„Jú, ég fór í gegnum allar þjóð-
sögur sem ég komst yfir og aðal-
lega þjóðsögur Jóns Árnasonar.
Svo hef ég líka talað við fjöldann
allan af gömlu fólki sem hefur
sagt mér það sem það hefur
heyrt af tröllasögum. Áberandi
finnst mér í þjóðsögunum hvað
tröllin eru misjöfn í geði eftir
landshlutum. Á Vestfjörðum
voru þau hjálpleg og mannleg en
fyrir austan voru þetta hinir
verstu vargar og lögðust sér-
staklega á presta og átu. Kannski
það hafi verið harðari lífsbarátt-
an fyrir austan."
Talið barst að Hauki sjálfum
og segir hann frá því þegar
meistari Þórbergur Þórðarson
kenndi honum um að hafa „skitt-
ið út fiðluna", „og Þórbergur
kallaði mig, „hrekkjusvínið á
Melunum". Hann sagði mér
seinna að ég hafi verið fyrir-
myndin að hrekkjusvíninu í sög-
unni „Sálmurinn um blómið" þar
sem hrekkjusvínið hafði skittið
út fiðluna hennar Heggu litlu.
Mig minnir að ég hafi sett sand í
fiðluna því mér var eitthvað í
nöp við þessa stelpu. Man ekki út
af hverju."
Ert þú ekki myrkfælinn, búinn
að teikna öll þessi tröll?
„Nei, ekki lengur. Ég var af-
skaplega myrkfælinn þegar ég
var strákur en ég vandist af því á
skemmtilegan hátt. Það var
þannig að pabbi sendi mig einu
sinni inn í þvottahús að ná í
eitthvað, man ekki hvað það var.
En það var langur gangur inn í
þvottahúsið og sá var kolniða-
dimmur því ekki var verið að
eyða ljósi til einskis. Nema hvað
ég hélt úti höndunum til hlið-
anna þannig að þær snertu vegg-
ina og fetaði mig þannig inn að
þvottahúsinu. Þá réðist allt í
einu á mig mikill og þungur
draugur og ég hélt svei mér þá að
dagar mínir væru taldir. Við tók-
umst þarna á heljartökum en
endirinn varð sá að ég varð undir
öllum þessum þunga. Þá birtist
pabbi, um það bil sem ég var að
hugsa um að kasta kveðju á
þennan heim, með vasaljós og
lýsti þarna á mig þar sem ég lá á
gólfinu með risastóra dýnu ofan
á mér. Síðan hef ég ekki verið
myrkfælinn því ég skammaðist
mín svo fyrir að taka dýnuna
fyrir draug.
í sveitinni var aftur allt fullt
af álfum og draugum og þar var
maður lafhræddur. Þá lagðist
maður oft út í einhverja lautina
úti í hrauni og lét sig dreyma um
allt þetta, drauga og forynjur.
Þar hefur sennilega hugmynda-
flugið farið af stað.“
Hvenær teiknaðir þú þessar
myndir?