Morgunblaðið - 29.11.1981, Blaðsíða 22

22 MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 29. NÓVEMBER 1981
Liðið ár verður saga
Bókmenntír
Erlendur Jónsson
Steinar J. Lúdvíksson:
llvað gerðist á íslandi 1980. 348 bls.
Örn og Örlygur hf. Reykjavík, 1981.
Þetta er glæsileg bók og viða-
mikil, spannar flesta þætti ís-
lensks þjóðlífs á árinu 1980 og
greinir á máli og myndum frá
flestu sem gerðist og markvert
getur talist frá því herrans ári.
Myndefni er geysimikið og vel
prentað en umsjón með því hafði
Gunnar V. Andrésson. Gaman
væri að hafa í höndum svona bók
frá stríðsárunum, svo dæmi sé
tekið. En þá voru ekki tök á að
gefa út bækur af þessu tagi. Það
var fyrst með nýrri prenttækni á
allra síðustu árum sem útgáfa
svona bókar varð í rauninni hugs-
anleg. Hef ég þá ekki aðeins í huga
hið fjölbreytta og furðuskýra
myndefni heldur einnig uppsetn-
ing þess með textunum eða með
öðrum orðum: Bókina gervalla.
Ef haft er í huga að ritið er að
brotinu til tvöfalt stærra en
venjulegar bækur gefur auga leið
að textinn er ekki heldur neitt
smáræði. Að safna saman efninu
og gera úr því skipulega heild hef-
ur kostað mikla vinnu. Þetta er
vissulega annáll. Og eðli annáls er
nú einu sinni að vera gagnorður,
nákvæmur og tæmandi hvað við
kemur stórviðburðum. Lesandi
þarf að geta fundið fyrirhafnarlít-
ið það sem hann girnist að vita þá
stundina. Að því leytinu er bók
þessi að mínu viti mjög vel heppn-
uð. Henni er skipt niður í kafla
eftir málefnum. Fyrirsagnir eru
stuttorðar og greinagóðar. Mynd-
irnar flýta fyrir að finna það sem
leitað er að. Efnisyfirlit er einnig
svo greinilega upp sett að fljótlegt
er að nota það.
En hvert er svo gagnið af bók
sem þessari? Og hvers vegna eru
slíkar bækur yfirhöfuð teknar
saman og gefnar út? Svarið felst
að nokkru í þeim þætti mannlegs
eðlis að vilja muna það sem gerst
hefur. Bókin hefur með öðrum
orðum — endurminningagildi.
Þetta er þjóðaralbúm sem fólk vill
geyma við hliðina á fjölskyldu-
albúminu til minningar um gömlu
góðu dagana.
Nýliðin tíð er fréttaefni. Þegar
frá líður verður hún saga. I fjöl-
miðlaflóði nútímans eru fréttir
svo fljótar að gleymast að furðu
gegnir. Rannsakað hefur verið
hversu mikið venjulegur sjón-
varpsnotandi man af fréttum sem
hann hefur verið að hlusta og
horfa á. Og það er minna en ætla
mætti í fljótu bragði. Danskur rit-
stjóri lét hafa eftir sér að ekkert
væri fréttir nema það sem beinlín-
is væri á döfinni á líðandi stund.
Ég flokka þessa bók hiklaust
undir sagnfræði fremur en frétta-
rit. Hitt er svo annað mál að upp-
setning hennar, ritun og frágang-
ur er í mörgu sniðinn eftir lögmál-
um fjölmiðlunar og fréttaritunar.
Og það er ofureðlilegt. Árið 1980
er enn svo nálægt okkur að hvergi
er búið að leggja á það alhliða
mat. Og margt, sem þá gerðist,
telst enn til dægurmála sem menn
leggja enn mat á hver eftir sinni
skoðun. Þannig er því t.d. varið
um stjórnmálin. Það sem deilt var
um í fyrra veldur í flestum tilfell-
um sams konar ágreiningi nú, ári
síðar. Höfundur hlýtur því að
gæta hlutleysis hins óháða frétta-
manns. Hann getur ekki lagt sams
konar mat á menn og málefni og
sagnfræðingar leggja á menn og
málefni löngu liðinna tíma, þegar
fjarlægðin er búin að skilja auka-
atriðin frá aðalatriðunum. Þess
gerist ekki heldur þörf. Um flest
það sem gerðist á árinu í fyrra —
hvort sem það nú telst hafa verið
markvert eða ekki, má enn fræð-
ast milliliðalaust. Sagnfræðilegt
mat á löngu liðinni tíð felst á hinn
bóginn í því að menn verða að geta
í eyður vilji þeir gera sér grein
fyrir viðkomandi tíma eins og
hann væri líðandi stund.
Fyrsti kafli bókarinnar er heitið
Alþingi — stjórnmál. Með fyrir-
sögninni er mynd af tveim mönn-
um sem segja má að hafi komið og
farið á árinu: Dr. Kristjáni Eld-
járn, fráfarandi forseta, og dr.
Gunnari Thoroddsen sem myndaði
núverandi ríkisstjórn. Hvort árið
hafi annars verið viðburðaríkt eð-
ur eigi á sviði stjórnmálanna —
um það er sjálfsagt allt of snemmt
að dæma.
Þá er kafli um atvinnuvegina.
Er megingreinunum — iðnaði,
landbúnaði og sjávarútvegi —
gerð skil hverri fyrir sig. Ætli við
lifum ekki kyrrstöðutímabil hvað
varðar þá grein þjóðlífsins, það
Steinar J. Lúðvíksson
held ég að framtíðin hljóti að fall-
ast á. Það er fyrst og fremst hin
huglæga hlið stjórnmálanna sem
hefur haldið íslendingum við efnið
undanfarin ár, karp um fræði-
kenningar og heimspólitík meðan
hagnýtu málefnin hér heima hafa
verið gróflega vanrækt. Því miður
mun verða hægt að kveðja marga
samtímaheimild til vitnis um það,
þar með talda þessa ágætu bók.
Bjarganir og slysfarir heitir næsti
kafli og er lengri en mátt hefði
ætla. Sorglegt er til að hugsa hvað
raunveruleikinn hefur fært höf-
undinum mikið af því efninu upp í
hendur enda þótt sumar slysa-
fréttirnar snerust á endanum upp
í gleðifréttir miðað við tilefni, að-
stæður og fyrstu horfur.
Þá koma Bókmenntir og listir,
langur kafli. Ekki er um að viilast
að listin var mikil að magni á
liðnu ári. En að gæðum? Svarinu
við þeirri spurningu verður að
áfrýja til framtíðardómstólsins.
Þá koma Dóms- og sakamál, ærið
efni, Efnahags- og viðskiptamál,
Eldsvoðar, Fjölmiðlar, Flugmál,
Kjara- og atvinnumál, Menn og mál-
efni, Náttúra landsins og veðurfar,
Skák og bridge, Skóla- og mennta-
mál og að lokum kafli sem ber yf-
irskriftina Úr ýmsum áttum. Þar er
meðal annars undirfyrirsögnin
Mótmæli. Getur ekki hugsast að
sagnfræðingar framtíðarinnar
hafi það að einkunnarorði fyrir
mörg undanfarin ár?
Ég verð að játa að ég hef ekki
jafnmikinn áhuga á öllum þessum
köflum og hygg ég svo muni verða
um flesta sem fletta þessari bók.
Þarna er bókstaflega allt sem
okkur nútímafólki þykir vera
fréttnæmt og markvert. Hvað
framtíðin vill fræðast um árið
1980 vitum við að sjálfsögðu ekki.
En eitt getur hún örugglega lært
af þessari bók: Hér er safnað sam-
an því sem merkilegt telst í dag.
Og það gefur ekki svo litla hug-
mynd um líðandi stund þegar hún
verður orðin að liðinni tíð.
Ég spái að þessi vandaða og fal-
lega bók eigi eftir að verða mörg-
um dægradvöl, ungum og gömlum.
Og ég spái því líka að heimildar-
gildi hennar fari vaxandi með ár-
unum þannig að hún muni ræki-
lega lifa af komandi jól sem —
eins og önnur jól — verða skapa-
dægur svo margra bóka.
SMIÐJUVEGI8 KÓPAVOGI
Auk húsgagnadeildarinnar að
Ármúla 23 bjóðum við yóur
að líta í nýju húsgagnadeildina
okkar að Smiðjuvegi 8 í Kópavogi.
Nýjar sendingar vikulega
Þar höfum við úrval af:
0 Eldhús-og boröstofuhúsgögnum.
0 Sófasettum — Reyrhúsgögnum
• Barna- og unglingahúsgögnum
• Hillum og skrifborðum
• ítölsk lína í stálhúsgögnum.
Velhönnuð húsgögn á raunhæfu verði.
Ávallt eitthvað nýtt í
Nýborg" W
HÚSGAGNAVERSLUN
SMIÐJUVEGI 8 KÓPAVOGI SÍMI78880
ATH: OPIÐ SUNNUDAGA
FRÁ 14—17
Kynningardagur
á fjórðungs-
sjúkrahúsinu
Akureyri, 28. nóvember.
KYNNINGARDAGUR verður á
fjórðung.ssjúkrahúsinu á morgun,
sunnudag, í tilefni þess að senn
verður tekið í notkun húsnæði fyrir
gjörgæzlu, skurðstofur, bæklunar
lækningar og sótthreinsun í nýbygg-
ingu þeirri, sem verið hefur í smíð-
um í mörg ár. Einnig verður til sýnis
nýreist tengibygging við eldra húsið.
Sýningargestum gefst kostur á
að skoða teikningar og líkan af
sjúkrahúsinu fullbyggðu en mikið
vantar á að allt húsnæðið sé kom-
ið upp, eins og það er fyrirhugað.
Ennfremur verða sýndar teikn-
ingar af hjúkrunardeildinni fyrir
langlegusjúklinga, sem nú er unn-
ið við í Systraseli.
Ýmislegt fleira verður kynnt og
sýnd málverk, sem myndlistar-
menn á Akureyri gáfu til Systra-
selssöfnunarinnar og nú verða
boðin til sölu til styrktar góðu
málefni. Einnig verða seldar veit-
ingar í sama skyni.
Kynningin stendur yfir frá kl.
13.30 til 18 og eru allir velkomnir.
Alþýðubrauðgerðin
fær að byggja
BYGGINGANEFND
Reykjavíkurborgar hefur
heimilað smíði húss Al-
þýðubrauðgerðarinnar á
lóðinni Laugavegi 61.
Nefndin hafði áður synj-
að um byggingarleyfi, þar
sem hönnuður hússins féll
frá því að draga inn fyrstu
hæðina, eins og bygginga-
nefnd hafði óskað.
Hönnuðurinn féllst svo
á að draga inn fyrstu hæð-
ina og var þá byggingar-
leyfið veitt.