Morgunblaðið - 29.04.1982, Síða 37

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 29. APRÍL 1982
37
kleinur úr heilu vaskafati í einum
frímínútum.
Ég býst við því að snemma hafi
hugur hennar hneigst að því sem
var eitt aðaláhugamál hennar —
tónlist. Kannske byrjaði það strax
þegar hún var barn í Skorradal —
ekkert útvarp, enginn strengleikur
— en þytur í stráum og laufi,
fuglasöngur og sá hljómleikur sem
heyrist þegar vindur þýtur í
melgrasi á þekju. Ytri aðstæður
hennar leyfðu henni að njóta
þessa hugðarefnis síns. Það var
hrein unun að heyra hana lýsa
komu Buchs rétt eftir stríð sem
flutti alla strengjakvartetta Beet-
hovens og lýsing á mörgum öðrum
tónleikum eru mér ljóslifandi.
Samt töluðum við ekki bara um
tónlist — á hana hlustar maður,
heldur um heima og geima. Og í
sumar ... í sumar var tíminn sem
ég hafði ætlað að tala við hana og
spyrja og spyrja, um gamla bú-
skaparhætti, um ítök og ítölu í
Skorradal, betur um breytinguna
á lífi hennar þegar hún flutti til
Reykjavíkur og svo ótal margt.
Þess vegna brá mér hastarlega
þegar hún sagði í mars: „Skyldi
maður lifa þetta vor“? Já, fullviss-
aði ég hana, því nú loksins kæmi
tækifærið til þess að vera samvist-
um við hana. Þess vegna mátti ég
ekki missa hana.
Eftir fyrstu viðbrögðin við
dauða hennar fann ég samt til feg-
inleika. Hún þurfti ekki að bíða
lengi veik og e.t.v. meira og meira
lasburða eftir dauðanum, heldur
dó heima hjá sér. Ákveðnar skoð-
anir hennar um lífið og dauðann
gerðu viðskilnað henni léttbæran.
Lífsfylling hennar hafði verið
meiri en hjá mörgum stallsystrum
hennar á sama reki þar sem fá-
tækt og barnafjöldi komu í veg
fyrir að þær fengju nokkurn tíma
að njóta áhugamála sinna.
Allt þetta vissi hún því hún var
hreinskilin og skarpskyggn. Þess-
vegna var hún þakklát fyrir það líf
sem hún hafði lifað og það sem
hún upplifði. Andstætt svo mörg-
um sem voru góðra efna aðnjót-
andi varð hún aldrei dýrkandi
hluta sem efnisleg gæði gera fólki
kleift að eiga. Hún tók lifandi fólk,
lifandi tónlist og lifandi blóm
fram yfir slíkt. Sjálfstæði hennar
var svo rótgróið að hugsun hennar
var jafnan gagnrýnin, nú, á tímum
skefjalausrar mötunar.
Tónlist var næstum eins og
hluti af persónuleika hennar. Hún
þekkti vel verk klassísku meistar-
anna og fylgdist jafnframt vel
með nýjungum í tónlist. Svo
hleypidómalaus sem hún var hlaut
það að vera fjarri henni að flokka
eina tónlist sem góða og aðra sem
verri bara af því að eldri verkin
eru manni gagnkunnug. Að njóta
tóniistar er að taka á móti upp-
sprettulind fögnuðar og gleði.
Margir þeirra sem kunna þessa
list er það einnig til lista lagt að
gefa frá sér auðlegð skilnings og
samhygðar. Allt þetta átti Sólveig
í ríkum mæli, hún var ávallt sá
veitandi sem veitti af gnægta-
brunni heilsteypts persónuleika.
Treginn sem greip mig þegar ég
frétti lát hennar rénaði að nokkru
þegar ég hlustaði á vorsónötu
Beethovens á sumardaginn fyrsta.
Þetta verk var okkur báðum mjög
kært og kunnugt, hún hafði heyrt
það flutt af ótal listamönnum og
það var í huga hennar samofið
öllu því undursamiega, fagra og
eilíflega sem Halldór Laxness
fannst um æskusveit hennar og
það sem býr i vorinu og nýju
brothættu, dásamlegu lífi. I seinni
tíð þegar hún var orðin of lúin til
að fara á tónleika eins oft og hún
hefði kosið, sögðum við stundum í
gamni að ég færi og hlustaði fyrir
okkur báðar. I þetta skipti gerði ég
það líka — fyrir okkur, því mér
varð skyndilega ljóst að allt það
sem hún lifði fyrir, trúði á og
sýndi með lífi sínu var þarna.
Sannleikurinn, fegurðin, mann-
kærleikurinn og hlýjan varir og
mun vara meðan verður til gott
fólk. Fólk eins og hún sem auðgar
okkur með samfylgd sinni. Kæra
þökk fyrir samfylgdina.
Erna Arngrímsdóttir
í dag er kvödd Sólveig Guð-
mundsdóttir Stigahlíð 42, Reykja-
vík. Hún var fædd 29. apríl 1901 á
Indriðastöðum í Skorradal. Sól-
veig var fjórða af 7 börnum Guð-
mundar Guðmundssonar bónda
þar og oddvita og Hólmfríðar
Björnsdóttur konu hans. Systkinin
voru: Steindóra, sem lést ung,
Kristján, sem var bóndi á Indriða-
stöðum, nú látinn, Jóhanna, lækn-
ir, búsett í Kaupmannahöfn, Si-
gríður, búsett í Bandaríkjum
Norður-Ameríku, Björn, húsa-
smíðameistari Reykjavík, látinn,
og Guðmundur, tryggingafræðing-
ur Reykjavík.
Sólveig giftist 1930 Magnúsi
Vigfússyni húsasmíðameistara í
Reykjavík, sem lést 1976. Börn
þeirra eru: Hólmfríður, læknir,
gift þeim er þessar línur ritar,
Vigfús, læknir, kvæntur Fanneyju
Reykdal, og Guðmundur, kennari.
Barnabörnin eru 5 og barnabarna-
barn 1.
Ég sá Sólveigu frænku mína 13
eða 14 ára gamall á heimili Júlíus-
ar Ólafssonar vélstjóra og Elín-
borgar Kristjánsdóttur, sameigin-
legri frænku okkar á Öldugötu hér
í borg. Elínborg hafði boðið til sín
ættmennum, búsettum í Reykja-
vík. Ég gleymi ekki þessu boði,
einmitt Sólveigar vegna. Hún
vakti athygli mína vegna þess, hve
létt hún átti með að halda uppi
samræðum með meistaralegum
ívöfum af skemmtilegum athuga-
semdum, sögum og jafnvel eftir-
hermum, sem þó voru aldrei ill-
skeyttar. Þessu átti ég eftir að
kynnast betur síðar. Eftirhermur
og frásagnir frá æskuárunum
voru oft á dagskrá, þegar Indriða-
staðasystkinin hittust, en þau ýttu
gjarnan undir slíka skemmtan og
veltust þá um af hlátri. Við, sem
ekki þekktum til en hlustuðum á,
höfðum líka mikið gaman af.
Eftir þennan fyrsta fund okkar,
komst ég að raun um að við vorum
nágrannar. Sólveig bjó á
Bókhlöðustígnum en ég í Mið-
strætinu, en kynnin áttu eftir að
verða nánari.
Æskuárin eru löngu að baki, en
stundum er gaman að ylja sér við
endurminningar þeirra, er litið er
upp frá önn dagsins.
Margir atburðir í Menntaskóla
og Háskóla gleymast vonandi
aldrei. Þar eru minningar, skin og
skúrir eins og gengur. I slíkum til-
vikum þótti sjálfsagt að líta inn til
Sólveigar að Bókhlöðustíg 11 og
þar fór fyrir fleirum eins og mér,
því vinir Sólveigar og barna henn-
ar voru margir og oft var svo að
þessar heimsóknir voru jafnt á
nóttu sem á degi.
Hjartahiýja og þolinmæði Sól-
veigar við okkur var með ólíkind-
um, því alltaf vorum við boðin
velkomin og tekið á móti með góð-
gerðum, kaffi, ís og ósjaldan bak-
aði Sólveig pönnukökur í mann-
skapinn, hvernig svo sem ástandið
á honum var, en það vildi vera
svona eins og gengur, t.d. eftir
„skemmtanir", eða þegar próflok-
um var fagnað eða öfugt. Á þess-
um stundum setti hún oft plötu á
fóninn og spilaði þá fyrir okkur
fögur tónverk, þannig að jafnvel
þeir minnst músikölsku hrifust af.
Ég minnist þess ekki frá þessum
árum, að hún hafi atyrt nokkurn
okkar undir þessum kringumstæð-
um, þó að vel orðaðar athuga-
semdir gætu komið, ef svo bar
undir, en slíkt vakti meiri um-
hugsun a.m.k. fyrir mig en ef um
ávítur hefði verið að ræða.
Sólveig elskaði æskuna alla tíð,
ungt fólk var hennar fólk, hjá því
sá hún ekkert illt og þannig var
hún til hinstu stundar.
Nú er Bókhlöðustígur 11 horf-
inn. Um lífið og tilveruna þar
mætti rita bók. Sú bók verður
sennilega aldrei skrifuð. Þar sem
Bókhlöðustígur 11 stóð, er nú hluti
Menntaskólans í Reykjavík „Casa
Nova“. Það má því segja að á þess-
um stað sé æskan enn í öndvegi.
Af Bókhlöðustígnum flutti fjöl-
skyldan í Eskihlið 8 A, og þaðan
að Stigahlíð 42 og var heimilis-
bragurinn óbreyttur frá því sem
áður var, þó síðari árin hafi það
verið mest barnabörnin og börn
vinanna í Stigahlíðinni og vinir
þeirra, sem bar að garði, henni til
óblandinnar ánægju.
Ég varð „innlyksa" í fjölskyld-
unni, því ég kvæntist dóttur henn-
ar, Hólmfríði. Nafnbótina tengda-
sonur hlaut ég þó aldrei. Tengda-
sonur og tengdamóðir voru orð,
sem Sólveigu fannst best að láta
eiga sig, þau voru til frjálsra af-
nota fyrir aðra, ég var frændi
hennar og barn. Ef ég lét tvær
áðurnefndar nafnbætur um munn
fara, þá var það yfirleitt þegar við
vorum að stríða hvort öðru lítil-
lega, en þá svaraði hún ætíð „æ
hættu þessu, mér er stríðni í því“,
og vatt sér til.
Tónlistin var þáttur í lífi Sól-
veigar sem bar hátt. Hún spilaði
ekki á hljóðfæri en söng fyrir sig
og sína á fyrri árum. Hún átti
mikið og gott plötusafn, sem
óspart var notað á heimilinu.
Það voru ekki margir tónlist-
arviðburðir hér í borg, sem hún lét
fram hjá sér fara, þau tæp 40 ár
sem ég þekkti hana. Tónleikar
Sinfóníuhljómsveitarinnar voru
þó ávallt í öndvegi og þar var
hennar sæti á 6. bekk. Þar var
tónlistarinnar notið best.
Eftir að Sólveig missti Magnús,
eiginmann sinn 1976, heyrði ég
hana stundum kvarta yfir tóm-
leika í Iífinu, þó ræddi hún það
ekki mikið, en ég þykist vita að
hún saknaði Magnúsar sárt, þessa
dugnaðar- og atorkumanns, sem
stóð við hlið hennar í lífinu og
leysti dagleg vandamál þeirra til
dánardægurs.
Sólveig hélt andlegu atgervi
óskertu til andlátsstundar og sem
betur fer var hún yfirleitt heilsu-
góð allt sitt líf, þó stundum bæri á
lasleika síðari ár. Hún lét sig yfir-
leitt aldrei vanta á Sinfóníutón-
leika, en ef hún treysti sér ekki,
gátum við slegið því föstu, að þá
var hún veik.
Síðustu Sinfóníutónleikana
sótti hún 2 dögum fyrir andlát
sitt.
Síðasta daginn, sem hún lifði,
lagði hún sig eftir hádegið eins og
hún gerði oft, þó hafði hún orð á
því, að hún væri þreytt. Síðar um
daginn, þegar komið var að henni,
var hún öll. Hún hafði látist í
svefni.
Ég kveð hana með söknuði og
þakklæti og minnist hennar um
ókomin æfiár.
Nú er Sólveig komin á nýjar
slóðir, og hver veit nema þar séu
líka tónlistarsnillingarnir sem
hún dáði svo mjög í þessu lífi. Ef
til vill halda þeir tónleika þar, en
þá veit ég að Sólveig lætur sig ekki
vanta, kemur tímanlega og fær sér
sæti á 6. bekk.
Grétar Ólafsson
í dag kveðjum við Sólveigu Guð-
mundsdóttur á afmælisdaginn
hennar. Þó munum við aldrei
kveðja hana að fullu, til þess er of
margt sem minnir á hana. Hvert
sinn er við heyrum fallega tónlist
mun hún vera með okkur, svo
samofin sem hún var henni. Þegar
vorið kemur og. við heyrum Vor-
vísur Hannesar Hafstein: „Sjá
roðann á hnjúkunum háu, nú
hlýnar um strönd og dal“ óma á
sumardaginn fyrsta er hún með
okkur og við tökum undir með
henni, eins og svo marga vordaga
áður fyrr, og þannig mætti telja
áfram.
Prúðmennskan var hennar
aðalsmerki, aldrei gífuryrt, en
málvöndun hennar þannig, að hún
þoldi ekki íslenzkunni misþyrmt.
Þetta hefur mér fundizt einkenna
Borgfirðinga öðrum fremur.
Hugurinn hvarflar að ungu
stúlkunni úr byggðum Borgar-
fjarðar, sem frá fyrstu tíð var svo
þyrst í tónlist, að eftir að hún kom
til Reykjavíkur, lét hún það eftir
sér að sækja alla þá tónleika, sem
í boði voru, þó sjálfsagt hafi aura-
ráðin verið smá. Þessi tónlistar-
ástríða fylgdi henni alla tíð.
Árum saman bjuggu þau hjón
að Bókhlöðustíg 11, og má segja að
heimili þeirra hafi staðið um þjóð-
braut þvera. Bæði voru þau hjón
frábærlega gestrisin, og segja má
að aldrei hafi þar kólnað á könn-
unni.
Ungt fólk sótti alla tíð mikið til
hennar, þar þekktist ekki kyn-
slóðabilið. Menntaskólinn var líka
í næsta nágrenni og i frímínútun-
um fylltist húsið af glaðværum
skólafélögum barna hennar, og
aldrei virtist hún þreytast við
veitingarnar.
Það var á þessum árum, sem
hún þurfti oft að sinna bæði hús-
freyju- og húsbóndahlutverki, því
Magnús var langdvölum við bygg-
ingu mannvirkja um land allt.
•Eftir að maður fullorðnaðist skil-
ur maður að oft hlýtur hún að
hafa verið áhyggjufull þau árin,
en aldrei lét hún það uppi.
Það segir ekki svo lítið um Sól-
veigu, að allar stúlkur sem hjá
henni voru til hjálpar við barna-
gæzlu og heimilisstörf, urðu vin-
konur hennar og heimagangar upp
frá því.
Mikið unni hún fólkinu sínu og
mikið ástríki var milli systkin-
anna, þó systur hennar ílentust
erlendis.
Hver sem eignaðist vináttu
hennar, átti hana til æfiloka.
Fyrir einu ári fögnuðum við
með henni á merkisdegi, þar var
enginn yngri og glaðari en hún.
Öfundsverð var hún að fá að halda
öllu sínu til hinztu stundar, ann-
ast heimili sitt og sinna hugðar-
efnum sínum. Er það í rauninni
ekki ósk okkar allra?
Grandvör til orðs og æðis, aldrei
lagði hún illt til nokkurs manns,
en hrósyrði og eitthvað fallegt
fylgdi manni af hennar fundi.
Slíkum er gott að kynnast.
Blessuð sé minning hennar.
S.J.
Afmœlis- og
minningargreinar
ATHYGLI skal vakin á því, að afmælis- og minn-
ingargreinar verða að berast blaðinu með góðum
fyrirvara. Þannig verður grein, sem birtast á í mið-
vikudagsblaði, að berast í síðasta lagi fyrir hádegi á
mánudag og hliðstætt með greinar aðra daga. Greinar
mega ekki vera í sendibréfsformi. Þess skal einnig
getið, af marggefnu tilefni, að frumort ljóð um hinn
látna eru ekki birt á minningarorðasíðum Morg-
unblaðsins. Handrit þurfa að vera vélrituð og með
góðu línubili.
C/5
ft
co