Morgunblaðið - 20.10.1982, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 20. OKTÓBER 1982
Djarflega framsett lygi
eða gróf reikningsvilla?
Eftir Ragnar Arnalds
fjármálaráðherra
Ingar frumvarp til fjárlaga var
lagt fram í seinustu viku var Sig-
hvatur Bjorgvinsson, þingflokksfor-
maður Alþýðuflokksins, spurður
áliLs á frumvarpinu i ýmsum fjöl-
miðlum. Hann hafði þá helst til mál-
anna að leggja, að nær allar fram-
kvæmdir ríkisins væru fjármagnaðar
með lánum!
Ég hef satt að segja sjaldan orð-
ið jafn forviða á nokkurri fullyrð-
ingu í opinberum fjölmiðlum.
Ég fór strax að veíta því fyrir
mér, hvernig svo fáránleg hug-
mynd gæti hafa orðið til. Var
þessi fullyrðing aðeins óvænt
hugljómun í höfði Sighvats sem
þurfti að slá einhverju fram og
valdi þessa órökstuddu fullyrð-
ingu í von um að einhverjir tryðu
nógu djarflega framsettri lygi?
Eftir að hafa skoðað tölur frum-
varpsins hef ég þó hallast að
þeirri niðurstöðu að útkoma Sig-
hvats eigi að vera byggð á tölum
sem hann tekur upp úr frumvarp-
inu en hitt er mér ekki Ijóst, hvort
um vísvitandi biekkingu eða
fljótfærni er að ræða.
Hann virðist taka öll lán ríkis-
ins í A- og B-hluta, alls 1.512 millj.
kr., og bera þau saman við fjár-
hæðina „1.600 millj. kr. í framlög
til opinberra framkvæmda og
fjárfestingarlánasjóða". (Viðtal í
Mbl. 14/10.)
í fyrsta lagi er mjög villandi að
blanda saman lántökum ríkissjóðs
í A-hluta og lántökum sjálfstæðra
ríkisfyrirtækja í B-hluta, ásamt
framlögum til fjárfestingarsjóðs
nema í raun 2.125,7 millj. kr. Sig-
hvatur hefur því annað hvort
sleppt framkvæmdum í B-hluta
eða fjárfestingarlánasjóðunum.
En þar að auki sleppir hann að
geta þess að stór hluti lánanna í
B-hlutann eru til sjóða, sem
endurlána þetta fé auk þess að fá
bein framlög úr ríkissjóði til að
standa undir hugsanlegum afföll-
um af lánunum. Hér vantar því
stórar tölur inn í dæmið.
Dæmi I. Póstur og sími tekur um
55 millj. að láni vegna fram-
kvæmda. Sighvatur reiknar með
þessu láni í reikningsdæmi stnu,
en hann virðist ekki telja fram-
kvæmdina með (nema það séu
sjóðirnir sem hann sleppir).
Ilæmi II. Byggðasjóður tekur
100 millj. kr. lán og endurlánar
ýmist með gengistryggingu eða
lágum vöxtum.
Jafnframt fær sjóðurinn um 70
millj. kr. framlag úr ríkissjóði til
að standa undir óhagstæðum
vaxtamun.
Sighvatur telur lánið með í
dæmi sínu en sleppir því að lánið
er endurlánað.
Dæmi III. Rikissjóður tekur 225
millj. kr. lán til að standa undir
fjármagnsútgjöldum byggðalína
Ragnar Arnalds
Fullyrðing-
ar Sighvats
Björgvinsson-
ar hraktar
sem Landsvirkjun er að yfirtaka.
Sighvatur telur þessa upphæð með
lánamegin en ekki útgjaldamegin.
Þó eru 210 millj. af þessari upp-
hæð raunveruleg eignaaukr mg
ríkisins í Landsvirkjun.
Með því að hagræða reiknings-
dæminu á þennan hátt fær hann
út niðurstöðu sem felur í sér að
tekin séu lán til framkvæmda við
skóla, sjúkrahús, dagvistunarh-
eimili eða almennar hafnir, þótt
hann viti sjálfur, að það er ekki
gert og hefur aldrei verið gert.
Helstu framkvæmdir í A-hluta
sem að nokkru eru kostaðar með
lánum, er lagning vega 249 millj.
kr. og er það allt innlent fé, en alls
eru lánin 420 millj. kr. Auk þess er
tekið 105 millj. kr. lán til hluta-
fjárframlaga. Þetta lán telur Sig-
hvatur með en virðist ekki færa
það til gjalda sem fjárfestingu í
samanburði sínum. Þessa fjárhæð
verður að sjálfsögðu að telja með
bæði fyrir ofan og neðan strik eða
sleppa henni alveg, þar sem um er
að ræða eignaaukningu ríkisins.
Ef sleppt er þeim lántökum
B-hlutans sem sjálfstæðir aðilar
munu standa undir, t.d. Byggða-
sjóður, Kröfluvirkjun eða Lands-
virkjun, verða lántökur í B-hluta
305,5 millj. kr.
Hlutfall lána af framkvæmdum
ef hlutafjárframlögum er alveg
sleppt báðum megin reiknast þá
þannig:
Lán 725,5 millj. kr.
rramkvæmdir2.l25,7 millj. kr. = 34,1%
Sem sagt: um þriðji hluti fram-
kvæmda er fjármagnaður með lán-
um en ekki allar framkvæmdir, eins
og Sighvatur heldur fram.
En til viðbótar kemur sú stað-
reynd, að samtímis þessum lán-
tökum er ríkissjóður að borga af
áður teknum lánum í stórum stil.
Afborganir af teknum lánum
nema 42 millj. kr. hærri upphæð
en nýjar lántökur.
Ef þetta er haft i huga: að ríkis-
sjóður borgar meira af lánum sem
tekin hafa verið en nemur nýjum
lánum, má með sanni segja, að í
raun og veru séu engin ný lán tekin
til beinna ríkisframkvæmda (í
A-hluta).
Af þessu ætti að vera ljóst að
fullyrðing Sighvats Björgvinsson-
ar er mikil fjarstæða.
Nákvæmlega sama gildir um þá
fullyrðingu, að útgjöld í A-hluta
séu flutt yfir í B-hluta, og þannig
fáist hagstæðari mynd af fjárhag
ríkisins.
Kjartan Jóhannsson setti fram
þessa sömu órökstuddu fullyrð-
ingu fyrir ári. Ég svaraði honum í
blaðagrein og benti á, að útgjöld
hefðu frekar verið að færast úr
B-hluta í A-hluta, t.d. ætti það við
um flugmálastjórn og sveitaraf-
væðingu.
í fjárlagafrumvarpi 1983 eru
landamæri A- og B-hluta nær
óbreytt frá fjárlögum 1982 ef frá
er talin B-hluta-stofnunin Iðnað-
arrannsóknir. Það viðfangsefni
fær þó samsvarandi framlag úr
A-hluta og áður, svo að þessi nýj-
ung breytir engu.
Að endingu vil ég segja við Sig-
hvat Björgvinsson (því að stað-
reynd er, að Matthías Á. Matthie-
sen hefur ekki beitt þessum blekk-
ingum): Hvers vegna ekki að við-
urkenna staðreyndir? Afkoma rík-
issjóðs er í viðunandi horfi og
blekkingar geta engu breytt.
Er það ekki varhugavert vega-
nesti fyrir komandi fjármálaráð-
herra, ef litlu máli skiptir, hvort
rikissjóður stendur hallalaus, af
því að þá slær stjórnarandstaðan
því fram, að reikningarnir séu
falsaðir — jafnvel án þess að rök-
styðja það frekar. Og hverju á þá
fólk almennt að trúa?
Er ekki hætt við, ef svo fer, að
menn velji þann kostinn að gleðja
fólk með auknum útgjöldum og
minnkuðum álögum, ef afkoma
ríkissjóðs er bókhaldsstríð, sem
enginn botnar í?
Samstaða andstæðinga um aug-
Ijósar staðreyndir er grundvallar-
nauðsyn fyrir lýðræði í landinu.
Grundvallarbreytingar á kínversku þjóöfélagi — 3. grein
Virkt lýð-
ræði í stað
skrifræðis
Eftir Ragnar
Baldursson
I fyrri tveim greinum mínum
fjallaði ég um hvernig Kinverjar
eru nú að breyta efnahagskerfi
sínu til að vinna bug á ýmsum
vandamálum sem hafa komið í
veg fyrir öra efnahagsþróun og
bætt lífskjör almennings. En
breytingarnar eru ekki bundnar
við efnahagsmál eingöngu held-
ur eiga sér nú jafnframt stað
viðamiklar breytingar á sviði
stjórnmála og stjórnsýslu.
Skrifræði hindrar
efnahagsþróun
Meirihluti kínverskra embætt-
ismanna öðlaðist embætti sín við
byltinguna 1949 vegna hollustu
við kínversku byltinguna og
kommúnistaflokkinn. Fjöldi
þessara embættismanna mun
vera nálægt 2,5 milljónum. Að-
eins lítill hluti þeirra bjó yfir
einhverri sérþekkingu á sviði
hagstjórnar eða tækni enda var
mikill skortur á tækni-
menntuðum mönnum í Kína á
þessum tíma. Þau vandamál,
sem þeir urðu að leysa úr eftir
byltinguna, voru að mörgu leyti
grundvallarlega frábrugðin þeim
verkefnum sem þeir höfðu áður
fengist við, þ.e. byltingarstríð og
skæruhernað. Það hefði því verið
eðlilegt að þessir embættismenn
létu af embættum sínum smám
saman eftir því sem nýir ein-
staklingar luku námi og þjálfun
sem var í samræmi við þarfir
þjóðfélagsins fyrir nýja stjórn-
arhætti og efnahagsþróun.
í reyndinni er samt ákaflega
sjaldgæft að embættismenn
ríkisins láti af embættum sínum
fyrr en á dánardægri. Reglum
um 60 ára eftirlaunaaldur fyrir
karlmenn og 55 fyrir konur var
aldrei hrint í framkvæmd og í
raun og veru gilti í stjórnkerfinu
sama fyrirkomulag ævilangrar
ráðningar og tíðkast í ríkisfyr-
irtækjum.
Þessi langa seta embætt-
ismanna í stjórnarsætum hefur
valdið ákveðinni einangrun
þeirra frá almenningi þótt þessi
einangrun hafi aldrei orðið eins
alvarleg eins og í Sovétríkjunum
vegna þess að pólitískir leiðtogar
í Kína hafa orðið að taka þátt í
líkamlegri vinnu meðal fólksins.
Margir þeirra höfðu líka árum
og jafnvel áratugum saman búið
Eftirlit verkafólks meó forystumdnnum veróur aukió og það fær
meiri völd.
Koma þessir unglingar til með að kynnast lifi allsnægta í framtíð-
inni?
við mjög þröngan kost sem
kommúnískir skæruliðar fyrir
byltingu og enn eimir eftir af
þeim hugsjónaeldi sem hrinti
þeim út í byltingarbaráttuna.
Samt fór ekki hjá því að þeir
festust að meira eða minna leyti
í net skriffinnskunnar enda er
rekstur stjórnkerfisins og hag-
kerfisins, sem þeir tóku upp
samkvæmt sovéskri fyrirmynd,
nánast ómöguiegur án skrif-
finnsku.
I menningarbyltingunni voru
margir hinna gömlu embætt-
ismanna svívirtir og þeir sviptir
embættum sínum en lausn
menningarbyltingarinnar á
skrifræðinu var óljós, óraunsæ
og ekki í samræmi við kínversk-
an hlutveruleika. í stað þess að
leysa vandann jók hún hann og
margir óhæfir og einræðissinn-
aðir einstaklingar komust í lyk-
ilaðstöðu í stjórnkerfinu. Við
uppgjörið á menningarbylting-
unni voru gömlu leiðtogarnir og
gömlu embættismennirnir leyst-
ir úr stofufangelsum eða kallaðir
heim af ökrunum til að taka við
stjórn landsins að nýju. En þess-
ir gömlu leiðtogar eru í engri að-
stöðu til að leiða Kína sjálfir inn
á braut örrar efnahagsþróunar
og velmegunar. Áframhaldandi
völd þeirra geta heldur ekki full-
nægt kröfum kínversks almenn-
ings um aukið lýðræði og bein
áhrif á sviði efnahags- og stjórn-
mála.
Uppstokkun
stjórnkerfisins
Deng Xiaoping og ýmsir aðrir
aldraðir leiðtogar gera sér grein
fyrir þessum staðreyndum. Þess
vegna hafa þeir nú frumkvæðið
að breytingum í stjórnkerfinu
sem eiga sér fá fordæmi í verald-
arsögunni. Þeir eru kerfisbundið
að minnka eigin völd með því að
endurskipuleggja gervallt
stjórnkerfið og auka völd og
réttindi almennings til ákvarð-
ana um mál sem snerta hann
beint.
Óþarfa ráðuneyti og aðrar
valdastofnanir, sem hafa gert