Morgunblaðið - 20.10.1982, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 20. OKTÓBER 1982
23
Laxahafbeit
í örum vexti
Eftir Einar Hannesson
Laxahafbeit hefur farið vaxandi
síðustu ár. Á þessu ári margfald-
aðist sá fjöldi gönguseiða sem
sleppt var í sjó frá hafbeitarstöðv-
unum hér á landi sl. sumar. í haf-
beit var sleppt frá 12 aðilum seið-
um. Þá er ótalinn fjöldi göngu-
seiða sem sleppt var í fiskrækt-
arskyni til að auka laxgengd í
laxveiðiárnar. í sumar var hlutur
hafbeitar 14% í heildarveiði á
laxi. Sérstaka athygli vakti að
þessu sinni laxagangan hjá Pól-
arlaxi hf. í Straumsvík í Hafnar-
firði. Um 2 þúsund laxar fengust,
en þarna var í fyrsta skipti sleppt
gönguseiðum í sjó vorið 1981.
Stórbúskapur!
Víst hafa skoðanir manna hér á
landi verið skiptar um laxahaf-
beitina. Margir binda miklar vonir
við hana og telja að hún muni
verða einskonar stóriðjufram-
'kvæmd, en hjá öðrum gætir van-
trúar á hafbeit, og til hafa verið
þeir, sem sýnt hafa þessari ungu
grein á meiði íslenskra veiðimála
fjandskap.
Stundum er til þess vitnað í um-
ræðu um laxahafbeit, að um árabil
hafi verið ánægjulegur stöðugleiki
í endurheimtu á laxi úr sjó hjá
Laxeldisstöð ríkisins í Kollafirði,
en þar hefur verið unnið að fisk-
eldi og hafbeit allt frá fyrstu árum
sjöunda áratugarins. Fram-
kvæmdastofnun ríkisins lét fyrir
Einar Hannesson
nokkrum árum gera úttekt á fjár-
hagslegri hagkvæmni fiskeldis
með tilliti til endurheimtu á laxi
úr sjó. Uttekt þessi var jákvæð
fyrir þessi mál. Þá er athyglisvert
hve hafbeitin hefur í laxveiðilægð-
inni síðustu ár skilað góðum ár-
angri. Þannig fengust um 5.600
laxar sl. sumar úr hafbeit eða 14%
heildarveiðinnar, sem fyrr greinir.
Er það svipaður fjöldi laxa og
veiddist samtals í fjórum bestu
laxveiðiánum í sumar.
Grundvöllur: átthaga-
vísi laxins
Eins og flestum er ljóst, er
ílafbeitarlax
mældur og veg-
inn í Kollafjarð-
arstöðinni, við
kistuna niður við
sjóinn.
grundvöllur laxahafbeitar hin ör-
ugga átthagavísi laxins, sem leitar
eftir dvöl í sjónum til baka á þann
stað er honum var sleppt sem
gönguseiði. Á sama hátt má segja,
að bann við laxveiði í sjó hér á
landi skapi fjárhagslega lykilað-
stöðu til hafbeitar á laxi, að því
tilskyldu að notuð séu góð sjó-
gönguhæf laxaseiði, sem sleppt er
á réttum tíma.
Erlendis er víðast hvar leyfð
laxveiði í sjó við strendur viðkom-
andi landa. Til frekari glöggvunar
má geta þess, að t.d. í Noregi veið-
ast um 85% af laxinum í sjó við
ströndina. Það gefur því auga leið
hverjir möguleikar hafbeitar eru
þar í landi þegar aðeins um 15%
af laxagöngunni kemst á leiðar-
enda. Það má því fullyrða, að það
sé borin von að ætla að stunda
hafbeit í Noregi. Reyndar er sömu
sögu að segja frá öðrum laxveiði-
löndum.
IJthafsveiöar á laxi
Ýmsir hérlendis óttast úthafs-
veiðar á laxi sem þeir telja að
muni rýra árangurinn af starfi
hafbeitarstöðvanna í nútíð og
framtíð. I þessu sambandi má
minna á alþjóðlegan samning, sem
gerður var hér á landi í febrúar sl.
Með þessum samningi, sem þegar
er kominn til framkvæmda, er
stöðvuð frekari útfærsla á laxveiði
í úthafinu. Þá hefur Efnahags-
bandalaginu tekist að knýja Fær-
eyinga tl að draga úr veiðiskap
sínum á laxi í hafinu frá því sem
þeir stunduðu hann 1980—’81
(1.017 tonn) niður í 750 tonn á
vertíðinni 1981—’82 og í 625 tonn
á næstu vertíð, 1982—’83. Má ætla
að þeir verði knúnir til að fara enn
neðar með aflamagnið á næstu ár-
um. Á sínum tíma tókst að sveigja
dönsk stjórnvöld til að minnka
laxveiðiafla við Grænland um
50% frá því sem hann hafði verið í
nokkur ár þar áður. Samkvæmt
þessu samkomulagi má veiða um
1.100 tonn af laxi árlega við Græn-
land.
Veiðiþjófnadur
Margir telja að veiðiþjófnaður í
sjó sé verulegt vandamál hér á
landi, sem spilli m.a. fyrir laxa-
hafbeit. Ástæðulaust er að draga
úr því að slíkur veiðiþjófnaður eigi
sér stað. En hversu mikil brögð
eru að þessu, liggur ekki fyrir ör-
ugg vitneskja. Vissulega krefst
þetta vandamál lausnar. Ólögleg
veiði á laxi í sjó er óhæfa og til
tjóns. Brýn þörf er á að þessi mál
séu tekin föstum tökum og veiði-
eftirlit eflt og hert til að koma í
veg fyrir að laxinn sé tekinn við
bæjardyrnar, ef svo má segja.
I upphafi þessarar greinar er
getið um fjölda gönguseiða sem
sleppt var í hafbeit á þessu ári.
Sömuleiðis kemur þar fram að 12
aðilar eigi hér hlut að máli, en
margir þeirra eru að stíga fyrstu
skrefin í hafbeit. Er þetta ljós
vottur um þá grósku sem nú er í
fiskeldi og hafbeit. Augljóst er að
margir bíða spenntir eftir að sjá
árangur af þessu stóraukna átaki í
hafbeit, sem mun skila sér á
næstu tveimur árum. Jafnframt
er víst að ýmsir byrjunarörðug-
leikar segja til sín, sem munu
verða yfirstignir.
Hér eru fóstrur að kaupa íspinna handa litlu börnunum á barna-
heimilinu. Algengt er að sameignarfélög framleiði og selji íspinna.
fátt annað en að tefja
ákvarðanatöku, eru sameinuð
öðrum eða lögð niður og embætt-
ismönnum, sem vinna hjá Ríkis-
ráðinu, ráðuneytum og öðrum
valdastofnunum, er nú fækkað
um 17.000 manns, niður í um
32.000 starfsmenn. Aldraðir
embættismenn og þeir, sem á
einhvern hátt hafa sýnt að þeir
eru ekki störfum sínum vaxnir,
eru látnir víkja úr starfi fyrr
yngri og hæfari mönnum.
Til þess að auka lýðræði og
tryggja eftirlit almennings með
embættismönnum sínum hefur
alþýðuþingum, sem kosið er
beint til í almennum kosningum,
verið komið á víðs vegar um
landið í héruðum, borgum og
víðar. Réttur almennings til
gagnrýni og athugasemda við
störf einstaklinga á öllum stig-
um stjórnkerfisins hefur verið
tryggður. I verksmiðjum og ann-
ars staðar er verið að koma á
rétti verkamanna til að hafa
bein áhrif á val nánustu yfir-
manna sinna. Stundum er þetta
gert með beinum kosningum og í
öllum tilvikum hafa verkamenn
rétt til að krefjast þess að skipt
sé um yfirmann sem ekki sinnir
starfi sínu sem skyldi. Yfirmenn
eru skyldugir til að leita reglu-
lega til verkamanna og kanna
skoðanir þeirra og hugmyndir.
Verið er að gera tilraunir með
leynilegar skoðanakannanir
meðal verkamanna sem aðferð
til að kanna vilja þeirra ótvírætt
og hver afstaða þeirra til
forystumanna sinna sé. í hverri
verksmiðju eru starfandi kosnir
fulltrúar verkamanna sem eiga
að fylgjast með starfi leiðtoga
verksmiðjunnar. Embættis-
mönnum er skylt að veita
verkamönnum aðgang að öllum
upplýsingum um skipulagningu,
framleiðslu og fjármál
verksmiðjanna sem þeir vinna
við og útskýra ákvarðanir sínar
fyrir fulltrúum verkamanna eða
á almennum fundum í verk-
smiðjunni.
Embættismönnum er með öliu
óheimilt að sölsa undir sig nokk-
ur forréttindi. Verði þeir uppvís-
ir að því að baka sér sérréttindi
á kostnað almennings er hægt að
kæra þá til dómstóla fyrir
glæpsamlegt athæfi þótt oftast
sé reynt að leiða þá inn á rétta
braut með fortölum ef um
minniháttar brot er að ræða.
Lýðræði skilyrði fyrir
örri efnahagsþróun
Til þess að virkja frumkvæði
almennings sem best við efna-
hagsuppbygginguna í Kína er
nauðsynlegt að auka lýðræði í
landinu. Aðalritari Kommún-
istaflokks Kína, Hu Yaobang,
fullyrðir í skýrslu sinni til 12.
þings flokksins að háþróað
sósíalískt lýðræði sé
| grundvallarskilyrði fyrir því að
hægt sé að þróa Kína í þágu
hagsmuna og þarfa almennings.
Einn fremsti hagfræðingur
Kínverja, Hu Qiaomu, hefur
bent á í nýlegri bók sinni um
kínverskt efnahagskerfi að til
þess að koma í veg fyrir að hluti
embættismanna ríkis og sveitar-
félaga einangrist frá almenn-
ingi, sölsi pólitísk og efnahags-
leg völd í sínar hendur og myndi
sérstakan hóp forréttindamanna
í þjóðfélaginu, sé nauðsynlegt að
efla lýðræði. Hann bendir á að
þetta sé óvenju erfitt í Kína þar
sem alla lýðræðishefð skortir og
að sósíalísk umbreyting sveita
landsins sé með öllu ómöguleg
án lýðræðis.
Sé lýðræði og alþýðueftirlit
ekki aukið, jafnframt því sem
miðstýring efnahagskerfisins
minnki og það sé skipt úr beinni
stjórnun þess yfir í óbeina
stjórnun, þá sé hætt við að
markaðslögmálin leiði til ójafnr-
ar þróunar efnahagslífsins. Ef í
stað lýðræðiálegrar stjórnunar
efnahagsins kæmi forstjóravald
og hörð samkeppni milli ein-
stakra fyrirtækja, þá myndi fátt
greina kínverska þjóðfélagið frá
kapítalísku ríkjunum. Einstakl-
ingsframtak og samkeppni
myndi þá fá frjálsar hendur.
Kínverskir kommúnistar eru
ekki tilbúnir til að ganga alveg
svo langt. Þess vegna leggja þeir
áherslu á að lýðræði og verka-
mannaeftirlit sé aukið. Þeir gera
það einnig að grundvallaratriði
að þó svo að efnahagslögmál
vöruframleiðslu og markaðar
séu notuð meðvitað, þá þýði það
ekki að þeim sé gefinn laus
taumurinn og þau fái að verka
án takmarkana á efnahagslífið.
Áki Gránz forseti bejarstjórnar Njarðvíkur, afhendir Guðjóni Klemenzsyni
lækni áritaðan silfurskjöld frá Njarðvíkingum, en á bak við Guðjón stendur
kona hans Margrét Hallgrímsdóttir.
Læknishjónum þakkað
áratuga starf í Njarðvík
Bæjarstjórn Njarðvíkur hélt fyrir
skömmu kveðjuhóf i félagsheimilinu
Stapa fyrir Guðjón Klemenzson
lækni og konu hans Margréti Hall-
grímsdóttur. Forseti bæjarstjórnar,
Áki Gránz, flutti ávarp þar sem hann
rakti feril Guðjóns og þakkaði hon-
um fyrir störf í þágu Njarðvíkinga,
farsæl læknisstörf og góða viðkynn-
ingu í nær þrjá áratugi. Færði forseti
bæjarstjórnar Guðjóni áritaðan silf-
urskjöld og konu hans blóma-
skreytingu.
í hófinu voru þeim hjónum af-
hentar ýmsar fleiri gjafir, en eftir
að Guðjón lét af störfum sl. sumar
létu Njarðvíkingar í ljós óskir um
að slá saman í þakklætis- og
kveðjugjöf til hans. Stóðu nokkrar
konur að framkvæmd málsins og
var þátttaka mjög almenn. Var
Guðjóni afhent gullúr og Skarðs-
bók og Margréti konu hans blóma-
skreyting í kristalskál með innileg-
um þökkum og kveðjum frá Njarð-
víkingum.
Margrét Jónsdóttir afhendir Guðjóni Skarðsbók, en á milli þeirra stendur
Margrét kona Guðjóns. Lengst til vinstri er Sigrún Óladóttir og við hlið
hennar Anna Þorvaldsdóttir.