Morgunblaðið - 09.01.1983, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 9. JANÚAR.1983
Guðmundur Kamban var fluttur heim og JarAsettur á íslandi að eigin ósk. Vinir hans báru kistuna úr Dómkirkju. A
eftir kistunni gengur dóttir hans Sibil, unnusti hennar Knud Skadhauge og Gísli Jónsson bróðir hennar.
fjárstyrk í Dagmarshús, er það
ekki?
— Já, ég skil ekki í Kamban að
átta sig ekki fyrr á að þetta gæti
verið honum hættulegt. En smám
saman varð honum það ljóst. í
Danmörku voru Þjóðverjar að
nugga sér utan í hann. Ég talaði
eitt sinn við ritstjóra Politikens,
sem sagði mér að menningarmála-
fulltrúi þýzka hersins í Danmörku
hefði farið fram á að blaðið skipti
um leiklistargagnrýnanda, því
Fredrik Skyberg, sem skrifaði þar
leikdóma, var kvæntur konu af
Gyðingaættum. Hafði þá sagt:
„Gætuð þið ekki hugsað ykkur ein-
hvern annan? T.d. mann eins og
Guðmund Kamban?" Þegar ég
sagði Kamban þetta, svaraði
hann: „Með þessu móti drepa þeir
mig.“ Honum hafði sjálfum aldrei
dottið í hug að verða leiklistar-
gagnrýnandi, kvaðst ófær um að
skrifa eins hratt og þyrfti til þess.
En hann fann að þetta var hættu-
legt, sá hvernig farið hafði þegar
París var frelsuð og alls konar
fólk óð uppi fyrstu dagana. Svo
var búið að brjótast í skrifborðið
hans og róta þar í öllu. Hann var
að reyna að komast í burtu. Kom
bréfi til Stokkhólms og spurði
hvort þeir gætu ekki notað sig
fyrir blaðafulltrúa í íslenzka
sendiráðinu. Hann gæti ekki lifað
í Danmörku tekjulaus meðan
stríðið geisaði. Jón Krabbe var í
samráði með honum og þeir biðu
lengi eftir svari, sem kom loks.
Honum var þá hafnað.
— Svo við víkjum að Dagmars-
húsi, þá hefi ég seinna komist að
því að Danir tóku myndir af öllum
sem komu í Dagmarshús, aðal-
stöðvar nasistanna, heldur Krist-
ján áfram. Og þar hefur sjálfsagt
verið mynd af Kamban. Tildrögin
eru þau að þýzkur náttúruvísinda-
maður kom til Hafnar og Kamban
fór að segja honum yfir há-
degisverði frá notkun á sölvum á
íslandi, fyrr á öldum, sem hann
hafði kynnt sér sérstaklega. Hann
hafði allaf gaman af að grúska í
ýmsu, eins og t.d. notkun íslenzks
melgrass. Þjóðverjinn vill að hann
skrifi um þetta vísindalega rit-
gerð, og útvegar honum styrk til
gagnaöflunar frá vísindastofnun,
Deutsch — Dánisches Wissen-
schaftliches Institut, þúsund
krónur á mánuði í sex mánuði. En
böggull fylgir skammrifi. Kamban
verður að sækja styrkinn í hverj-
um mánuði í Dagmarshús og gerir
það. Og njósnararnir, sem Danir
hafa kring um þessar höfuðstöðv-
ar þýzka veldisins, vita að Guð-
mundur Kamban sækir peningana
þangað í hverjum mánuði, en vita
ekki fyrir hvað. Það verður honum
að falli.
Skjótiö þið þá!
— Lá ekki við að þú værir
viðstaddur þegar Guðmundur
Kamban var skotinn?
— Ég ætlaði að fara hitta hann.
Var í hádegisverði með Stefáni ís-
landi og Guðna Ólafssyni apótek-
ara, til að fagna því að þýzki her-
inn hafði lagt niður vopnin kvöldið
áður. Um kl. 2 fæ ég þá hugmynd
að fara til Kambans, og vera með
honum þennan fyrsta dag. Hann
var bráður og ef til vill væri betra
að vera nærstaddur, ef eitthvað
kæmi upp á. Ég hringdi því á Hót-
el Pension Uppsala í Uppsalagade,
þar sem hann bjó og spyr hvort ég
megi tala við Kamban. Þá er svar-
að: „Det kan De vist ikke.“ Og
hvers vegna ekki? „Herr Kamban
er lige blevet skudt.“ Éigið þér við
að hann sé dáinn? Já, hann er dá-
inn. Og líkið hefur verið flutt á
Bispebjerghospital, öll lík þennan
dag voru flutt þangað undir eins.
— Það sem gerst hafði, var að
þrír menn koma á Pensionatið og
segja við hótelvörðinn: „Við erum
sendir hingað til að sækja föður-
landssvikarann, sem hér er. Hvar
er hann?“ Og danski dyravörður-
inn svarar: „Það hlýtur að vera
herra Kamban, hann var að setj-
ast þarna til borðs." Þetta var um
hádegið og Kamban var nýsestur
til borðs með Sibil dóttur sinni, en
kona hans rétt ókomin niður.
Þessir menn ganga að honum með
einhverja frelsisborða um hand-
legg og skammbyssur í hendi og
skipa honum að koma með sér.
Hann spyr hver geri boð eftir sér,
og á þá auðvitað við að hann komi
með ef þetta sé lögreglan, en séu
það ótíndir strákar sem ætli að
pynda hann í einhverjum kjallar-
anum, þá fari hann hvergi. Þeir
segja: „Það varðar yður ekkert
um,“ og Kamban svarar: „Þá kem
ég ekki með ykkur." Annar maður-
inn aðvarar hann, segir þetta al-
varlegt mál, ef hann ekki hlýði
umsvifalaust þá skjóti þeir. Þá
krossleggur Kamban armana á
35
brjóstinu og segir: „Skjótið þið
þá!“ Dettur sennilega ekki í hug að
þeir geri það. En ungi maðurinn
lyftir byssunni og skýtur hann
beint í ennið. Og hann hneig niður.
— Þér hefur brugðið rækilega.
Hvað gerðirðu?
— Ég fór á sjúkrahúsið, sagðist
vera nánasti vinur Kambans í
Kaupmannahöfn og mér finnist ég
og landar mínir eiga rétt á að
vita hvað gert hafi verið við
hann. Læknirinn ráðlagði-mér frá
að sjá líkið. Sagði að líkin
streymdu inn í spítalann, allt flyti
í blóði og ég mundi ekki gleyma
þeirri sjón. Betra væri að koma
síðar, þegar búið væri að ganga
frá líkinu.
— Frá spítalanum hélt ég til
þeirra mæðgna og var með þeim
allan þann dag. Sibil var þá trúlof-
uð ungum lækni, Knud Skad-
hauge, sem bjó hjá foreldrum sín-
um. Það varð að ráði að hann
sækti þær og ég fór með þeim *
heim til hans. Seint um kvöldið
gekk ég heim. Bjó skammt frá
Konungshöllinni. Vopnaðir menn
voru alls staðar á götunum og ein-
hverjir voru að verjast uppi á þaki
og skutu þaðan. Mér var sagt að ég
færi um á eigin ábyrgð. Nokkrum
dögum seinna fór ég með Sibil á
Bispebjerghospital og við sáum að
Guðmundur Kamban hafði fengið
kúlu beint í ennið. Kona hans
kærði sig ekki um að koma með
okkur. Hún vildi ekki vera í
Danmörku eftir þetta, ekki vera
þar ekkjufrú Kamban og Sibil fór
með móður sinni til Ameríku. Var
þar tvígift og eignaðist börn. Ég
fékk siðast bréf frá henni, þar sem
hún segir frá syni sínum 10 ára,
sem dreymi um að verða rithöf-
undur eins og afi hans. Ekki veit
ég hvað úr því hefur orðið.
Ævi Guðmundar Kambans hef-
ur verið mjög dramatísk, eins og
heyra má á lýsingum Kristjáns
Albertssonar. Oft tilþrif í lífs-
hlaupi hans, engu síður en í leik-
ritum hans og skáldsögum. Þar
virðist vera að finna ögrun, sem
jaðrar við fífldirfsku, allt fram á
síðustu ævistundina, engu síður en
í lífi skáldsagnapersóna hans,
Höddu Pöddu, Ragnars Finnsson-
ar og ekki síst Ragnheiðar Brynj-
ólfsdóttur.
- E.Pá.
- ■ ■ ■, " ■— ' = ==
í náms' jöii kei 3reyt ðana t Id rMÆ ^ m m Hvaða hópi hentar ir þér?
1. Alhliðanámskeið
SÉRFRÆÐINGAR
LEIÐBEINA MEÐ:
Ið • Snyrtingu • Framkomu • Göngu
Jj • Hárgreiöslu • Kurteisi • Hagsýni
V • Fataval — • Borösiöir • Ræöu-
5 hreinlæti — gestaboö mennska
12 sinnum — tvisvar í viku.
10 í hóp. BOUR<JOIS(j^^
Fegrunarfræöingur:
Brynhildur Þorsteinsdóttir.
Hárgreiöslumeistari: Sólveig Leifsdóttir.
Nánari uppl. og innritun daglega í símum 36141 — 15118 kl. 2—6.
Kennsla hefst í næstu viku.
2. Fyrir ungar konur á öll-
um aldri
8 sinnum — einu sinni í viku.
Framkoma — Hárgreiðsla —
Snyrting — Fataval — Borðsiðir.
10 í hóp.
3. Stutt snyrtinámskeiö
3 sinnum — 3 klst.
Handsnyrting — Andlitshreinsun
— Dagsnyrting — Kvöldsnyrting.
6 í hóp.
4. Fyrir starfshópa —
Saumaklúbba
6 sinnum — einu sinni í viku. '
Snyrting — Framkoma — Hár-
greiðsla — Borðsiðir.
10 í hóp.
5. Fyrir ungar stúlkur
14—16 ára (skólahópa)
8 sinnum — einu sinni í viku.
Framkoma — Hreinlæti — Fatnað-
ur — Snyrting — Borðsiðir —
Ganga — Hagsýni. 10 í hóp.
6. Fyrir herra á öllum aldri
7 sinnum — einu sinni í viku.
Hárgreiðsla — Hreinlæti — Fatn-
aöur — Snyrting — Ræðumennska
— Kurteisi. 10 í hóp.
7. Modelnámskeið
15 sinnum — fyrir verðandi sýn-
inga-fólk.
Dömur — Herrar.
Kurteisi — Framkoma — Snyrting
— Fatnaöur — Ganga — Hrein-
læti. 8 í hóp.
Unnur Arngrimsdottir, Skólavörðustíg 14.