Morgunblaðið - 09.01.1983, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 9. JANÚAR 1983
55
Á FÖRNUM
VEG.|
Islenskir
námsmenn
erlendis
Þaö munu vera í kringum 1.800 íslenskir námsmenn sem stunda framhaldsnám erlendis um þessar mundir.
Flestir stunda nám á Norðurlöndunum, eöa um 850 manns (þar af 500 í Danmörku), vestan hafs í Bandaríkjun-
um og Kanada eru rúmlega 400, 120 í Vestur-Þýskalandi og tæplega 80 í Bretlandi og Frakklandi hvoru um sig.
Algengasta námsgreinin er tæknifræöi (193), síðan koma tungumál og bókmenntir (147), verkfræöi (137) og
arkitektúr (97).
Þaö er algengt aö námsmenn erlendis komi heim um jólin til aö hitta ættingja og vini og rifja upp kynni af
íslenskri vetrarveðráttu. Meöal þeirra sem hér eru staddir núna eru Rúnar Matthíasson og Gunnar Haröarson.
Rúnar nemur sálarfræöi viö Stokkhólmsháskóla, en Gunnar er viö heimspekinám í París. En hvernig er aö vera
íslenskur námsmaöur í erlendri stórborg? Blm. Mbl. greip þá Rúnar og Gunnar ískalda og rakti úr þeim
kvarnirnar um þetta atriöi og fleira í sambandi viö þaö nám sem þeir leggja stund á.
„Það er líklega hvergi eins
auðvelt og í París að gera eitt-
hvað allt annað en til stóð. Borg-
in er svo auðug af menningu,
skemmtunum, mannlífi, að
menn geta hæglega gleymt sér
og hinu upphaflega erindi sínu
og látið fyrirberast í hringiðu
lífsins. Að þessu leyti er borgin
viss gildra fyrir námsmenn, hún
er eiginlega of skemmtileg! Ann-
ars eru það aðallega tvenns kon-
ar erfiðleikar sem menn reka sig
á þegar þeir leggja út í nám í
París. Það er í fyrsta lagi tungu-
málið, en yfirleitt tekur það
a.m.k. eitt ár að komast sæmi-
lega inn í það. I öðru lagi eru það
svo húsnæðismálin, sem eru
verri en í Reykjavík! Það er
m.ö.o. talsverðum vandkvæðum
bundið að finna sér þak yfir höf-
uðið í París."
— Hvad ertu búinn að vera
lengi í París?
„Tæp þrjú ár í allt. Ég fór
fyrst utan haustið '78, en þá
hafði ég nýlokið BA-prófi frá
Háskóla íslands. Veturinn ’78 til
’79 tók ég MA-gráðu frá háskól-
anum í Montpellier. Síðan kom
ég heim og var hér í eitt ár, en
fór til Parísar haustið ’80 og hef
verið þar síðan að mestu leyti, í
átökum við doktorinn."
— Um hvað skrifarðu?
„Ég hef alltaf haft mikinn
áhuga á íslenskri hugmynda-
sögu, sem er ennþá mjög lítt
kannað svið. Þessi áhugi minn
varð m.a. til þess að ég lagði
fyrir mig miðaldaheimspeki sm
aðalgrein, en ég taldi að hún
væri nauðsynleg undirstaða áður
Heimspekin er viskuleit
lega iðka menn heimspeki í leit
að einhvers konar visku."
— Væri ekki nær að leita visku
í nútíma vísindum?
— rætt við Gunnar Harðarson heimspekinema í París
en hægt væri að takast á við og
skilja íslenska hugmyndasögu.
Og verkefnið sem ég er að vinna
að er í rauninni dæmi um það, en
það er samanburður á latnesk-
um miðaldatexta og íslenskri
þýðingu á þessum texta frá 13.
öld. Þessi texti heitir á latínu
Soliloquium de arrha animae, en
á íslensku hefur hann gengið
undir nafninu Viðræða líkams
og sálar. Þessi texti er eftir
Hugo frá klaustri heilags Vikt-
ors í París, en á íslensku er hann
m.a. að finna í Hauksbók. Bkki
er þó vitað hver þýðandinn er
eða hvort textinn hefur verið
þýddur hér á landi eða í Noregi.
Samanburðurinn sem slíkur
miðar að því að athuga hvernig
textinn kemst til skila, en það —
ásamt því að slíkur texti skuli
yfirleitt hafa verið þýddur og
varðveittur á íslensku — segir
manni óneitanlega eitt og annað
um þann hugmyndaheim sem ís-
lendingar bjuggu við á þessum
tíma. Þetta er í mjög grófum
dráttum verkefnið."
— Þú hefur líka verið að vinna
að því að gera skrá um íslensk
heimspekirit, er ekki svo?
— „Jú, fram til 1900. Þessi
skrá er reyndar tilbúin frá minni
hendi og verður væntanlega gef-
in út í fjölriti á næstunni. Það er
Gunnar Harðarson
Félag áhugamanna um heim-
speki sem gefur þetta út, en
þessi félagsskapur hefur síðan í
haust gefið út nokkur fjölrituð
hefti um heimspekileg efni eftir
íslenska höfunda."
— Gunnar, nú ert þú búinn að
stunda nám í heimspeki nokkuð
langa hríð og ert enn að, hvaða
atvinnumöguleika hafa útlærðir
heimspekingar?
„Menntunin sem slík býður
upp á kennslu eða rannsóknir, en
hér á landi munu flestir hafa
lagt fyrir sig kennslu og oft
kennt önnur fög samtímis, t.d.
sögu. Binnig er vitað til þess að
ýmsir hafi farið út í frétta-
mennsku að loknu BA-prófi í
heimspeki, hvort sem menntunin
hefur reynst þeim haldgóð eða
ekki. Hins vegar er atvinnu-
markaður heimspekimenntaðra
manna hér á landi svo þröngur
að hreinar efnahagsástæður
liggja yfirleitt ekki að baki því
að menn leggi stund á heim-
speki.“
— Hvaða hvöt er það sem fær
menn til að leggja út í langt heim-
spekinám?
„Áhugi manna getur sjálfsagt
vaknað af ýmiss konar ástæðum,
t.d. kom Saga mannsandans eft-
ir Ágúst H. Bjarnason mér á
bragðið, en þá bók las ég í æsku
og hún sat lengi í mér. En senni-
„Vísindin leita þekkingar frek-
ar en visku. Vísindin ganga að
mörgum hlutum gefnum. Þekk-
ingarleit vísindanna byggir á
þessum forsendum og getur því
ekki efast um réttmæti þeirra.
Heimspekin hins vegar leitar
dýpra. Hún gefur sér yfirleitt
engar forsendur, nema e.t.v. eig-
in hugsun. Heimspekin leitar að
einhvers konar undirstöðuskiln-
ingi eða heildarskilningi, en læt-
ur sér ekki nægja einhverja
þekkingarmola, t.d. þá sem vís-
indin bjóða uppá; þess í stað
spyr hún: „Hvað er þekking?"
o.s.frv."
— Stundum er sagt að heim-
spekin sé gagnslaus hugarleikfimi,
loftkennd fræði sem láta sig engu
máli skipta vandamál daglegs lífs
og geti aldrei leitt til neinnar
niðurstöðu sem máli skiptir. Er
eitthvað til í þessu?
„Nei, það held ég ekki. En það
þyrfti sennilega dálítið langt
mál til að rökstyðja hvers vegna
þetta er ekki rétt. En kannski er
best að svara þessu í stuttu máli
með því að vísa til siðfræðinnar:
t.d. spurningarinnar um rétta og
ranga breytni, hvað það sé að
breyta rangt og breyta rétt og
hvers vegna. Hugsun um slík
efni sýnist mér hljóta að skipta
miklu máli fyrir daglegt líf
manna og vera hverjum manni
bæði holl og gagnleg."
Freud vissi hvað hann söng
— segir Rúnar Matthíasson, sálfræðinemi í Stokkhólmi
„Það er að mörgu leyti gott að
læra í Stokkhólmi, a.m.k. hef ég
haldið það út í 4 ár! Auðvitað
lífir maður ekki hátt frekar en
námsmenn annars staðar, en
þetta er allt í sómanum."
— Hvers konar sálarfræði er
það sem þú ert að læra?
„Það er klínísk sálarfræði eða
meðferðarsálarfræði. Það eru
margar vistarverur í húsi sálar-
fræðinnar, en einn greinarmun-
urinn er á milli sálarfræði sem
vísindagreinar og sálarfræði
sem meðferðargreinar. Og ég
stefni sem sagt markvisst að því
að starfa sem klínískur sál-
fræðingur."
— Hvernig er nám í klínískri
sálarfræði byggt upp?
„Það er lögð mikil áhersla á
praktíkina. Eg hef t.d. starfað
lengi inni á spítala undir hand-
leiðslu sálfræðings. En hvað
fræðilegu hliðina varðar eru
okkur kennd fræði Freuds sem
grunnur, auk þess sem við lær-
um talsvert í þjóðfélagsfræði,
afbrotafræði og ýmsar meðferð-
argreinar, svo sem „egó-ther-
apy“.“
— Egó-therapy?
„Já, ég á svolítið erfitt með að
þýða þetta — „sjálfs-meðferð"
eða „sjálfs-stæling* gefur
kannski eitthvað til kynna; en
hér er um að ræða almenna með-
ferðarsálarfræði þar sem byggt
er bæði á kenningum Freuds og
nýrri kenningum. Við getum
sagt að meðferðin felist í upp-
byggingu á sjálfinu, með því að
hjálpa mönnum til að skilja
sjálfa sig og aðstæður sínar bet-
ur, og þar með að vísa veginn til
hugsanlegrar lausnar á því
vandamáli sem viðkomandi á við
að stríða.
Við getum tekið dæmi. Hugs-
um okkur konu sem hefur lent í
krísu í sambandi við barnsburð,
fæðingarsýkósu. Þá er reynt að
vinna út frá þeirri staðreynd að
hún hefur eignast barn og þarf
að axla þá ábyrgð. Meginhugs-
unin er sú að það sé framtíðin
sem skiptir máli en ekki fortíðin;
aðalatriðið er að styrkja mann-
eskjuna hér og nú, hjálpa henni
til að takast á við það sem fram-
undan er án þess að lita of mikið
Jk A
Rúnar Matthfasson
til baka. En hins vegar leysir
sálfræðingurinn engin vanda-
mál, það eina sem hann getur
gert er að vísa veginn, veita leið-
sögn og hjálpa fólki til að upp-
götva í sjálfu sér áður óþekkta
krafta."
— Berðu traust til Freuds, held-
urðu að hann hafi rétt fyrir sér f
aðalatriðum?
„Ég er ekki í nokkrum vafa um
það. Og ekki nóg með það, ég
held að klínisk sálarfræði væri
hvorki fugl né fiskur án kenn-
inga hans. Hins vegar hafa
menn haldið áfram að byggja á
þeirri undirstöðu sem Freud
skóp.“
— Hefurðu hug á því að gerast
sálkönnuður í anda Freuds?
„Við getum sagt að ég hafi
mikinn áhuga á því, en hins veg-
ar er ekkert hlaupið að því að
öðlast slík réttindi. Eitt af skil-
yrðunum fyrir því að mega
stunda sálkönnun er að hafa
gengið í gegnum sálkönnun
sjálfur, sem sagt legið á bekkn-
um hjá sálkönnuði. Og það tekur
sinn tíma auk þess sem það er
mjög dýrt. Fullkomin sálgrein-
ing tekur ekki minna en 4—5 ár,
klukkutíma á dag 5 daga vikunn-
ar. Svo menn sjá að þetta er ekk-
ert áhlaupaverk."
— Hvernig eru atvinnuhorfur
manna í þessari grein?
„Ekki sérlega bjartar. A.m.k.
ekki hvað snertir rekstur sjálf-
stæðrar stofu. Enda er slíkt al-
veg á eigin ábyrgð og sjúkra-
samlagið kemur þar ekkert inn í.
En það ætti að vera auðveldara
að fá vinnu á spítölunum. Hins
vegar væri æskilegast að mínu
mati að geta skipt tíma sínum á
milli þess að vinna á spítala og
sjálfstætt."
Rúnar er kvæntur Berglindi
Bjarnadóttur, söngkonu, en eins
og margir vafalaust muna söng
hún með Lítið eitt á sínum tíma.
Berglind hefur stundað söngnám
af kappi í Stokkhólmi og þess má
geta að hún heldur söngtónleika
í Norræna húsinu í dag kl. 17.00.