Morgunblaðið - 09.01.1983, Blaðsíða 28

60
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 9. JANÚAR 1983
„y&ar nat>, ák)ó\slæbing minn Iangar iú
cxb gefci ky/'iodomÉndixm/boerJUm
Pyrir sigrsmá, gimste-ina-Jjöf^cLfcr €n
þeir WorrvA. sciman iiL C& k\jeba. upp cir5kur6>inn.''
... að kyssa á bátt-
ið...
TM Atg U.S. Pat Off —tl rtohts nttrvtd
•19«2 Lot Anplti Tlmtt SyrxStcate
Með
morgunkaffinu
Ef Guli Örn fær sér ekki betra
tóbak veröur fljótlega stríö aftur.
HÖGNI HREKKVÍSI
Leikritið „Bent44:
Gæti gerst í hvaða
fangelsi sem er
Guðbjörg Guömundsdóttir, fram-
kvæmdastjóri Stúdentaleikhúss-
ins, skrifar:
„Þó að Annemarie Bjarnason
beini skrifum sínum í Velvakanda
þann 5. janúar ’83 til Ingu Bjarna-
son, leikstjóra, þá finn ég mig
knúna til að svara, þar sem vart er
hægt að kenna eða þakka einni
manneskju fyrir leikritaval og
uppsetningu leikrits. Reyndar er
það rétt hjá Annemarie að Inga
Bjarnason valdi verkið, en for-
ráðamenn Stúdentaleikhússins
samþykktu það eftir nokkrar um-
ræður og deilur. Miðað við slæmar
aðstæður þessa nýendurvakta
leikhúss stúdenta verður sýningin
að teljast mjög góð, en verk sem
um fimmtíu manna hópur kemur
nálægt á einn eða annan hátt get-
ur aldrei verið einni manneskju að
kenna eða þakka. Ég á bágt með
að trúa að nokkur leikstjóri geti
haldið saman um fimmtíu manns i
sleitulausri sjálfboðavinnu ef vilji
hópsins er ekki fyrir hendi. Leik-
hópurinn í heild hlýtur því að vera
ábyrgur fyrir lofi og lasti sýn-
ingarinnar, þótt án leikstjóra
hljóti hann að vera eins og haus-
laus her.
Það kemur skýrt fram í bréfi
Annemarie að hún á ömurlegar
endurminningar um þetta tímabil
eins og svo margur annar, jafnt
þjóðverjar sem aðrir. Ég skil í
raun mæta vel að fyrir hana sé
erfitt að minnast á þetta tímabil,
en eftir öll þessi ár ætti hún að
geta litið á það í öðru ljósi og
ógrátandi. „Eigi skal gráta Björn
bónda, heldur safna liði,“ sagði
Ólöf ríka í gamla daga. Ég varð
áþreifanlega var við viðkvæmni
Þjóðverja fyrir þessu tímabili
mannkynssögunnar er ég dvaldi
um skeið við nám í Þýskalandi. Þá
var verið að sýna kvikmyndina
Holocaust í þýska sjónvarpinu og
á eftir voru umræður í sjónvarps-
sal þar sem hinn almenni borgari
gat hringt til þáttarins á meðan á
útsendingu stóð og látið í ljós
skoðun sína. Segja má að þýska
þjóðin hafi hreinlega fengið
taugaáfall við sýningu myndar-
innar. Háværar umræður í sjón-
varpi, blöðum, skólum og á al-
mannafæri ætluðu allt að æra í
Þýskalandi og víða annars staðar,
þetta var árið 1979. Þýskir stúd-
entar hrökkluðust sumir hverjir
heim úr námi erlendis þá vegna
óþolandi aðkasts sem þeir urðu
fyrir í öðrum löndum þegar mynd-
in var sýnd í Evrópu. Þýskir sam-
stúdentar mínir höfðu fæstir
nokkra einustu hugmynd um
hversu hörmulegar útrýmingar-
búðir nasista voru. Þýskur pró-
fessor við háskólann þar sem ég
stundaði nám sagði okkur nem-
endunum að útrýmingabúðirnar
hefðu starfað með svo mikilli
leynd, að fjölmargir Þjóðverjar
hefðu ekki haft hugmynd um
hversu grimmdarleg ódæðisverk
nasista hefðu í raun verið. Það er
reyndar ótrúlegt en kannski satt.
Kynslóðir stríðsins fóru svo
seinna í þagnarbindindi gagnvart
yngri kysnlóðunum, allt var kyrfi-
lega þaggað niður og falið, sögu-
legar staðreyndir falsaðar í
kennslubókum og opinberum
gögnum o.s.frv. Það hlýtur að vera
þrúgandi að reyna að leyna blá-
köldum staðreyndum stríðsins í
mörg ár, staðreyndum sem heim-
ildamyndirnar, ljósmyndir, sem
birtust í kvikmyndinni Holocaust,
báru m.a. vitni um.
Leikritið „Bent“ eftir Martin
Sherman er bersýnilega skrifað af
manni sem hefur bitra reynslu af
Þýskalandi nasismans rétt eins og
Annemarie. Sögusviðið er m.a.
Dachau, en við getum sett efni
leiksins í víðara samhengi. Það
gæti gerst i hvaða fangelsi sem er,
ekki aðeins í Þýskalandi heldur
einnig í ýmsum öðrum löndum,
bæði á stríðsárunum og einnig nú
til dags. Mannkynssagan kennir
okkur að öfgaflokkar til hægri og
vinstri eru fylgifiskar kreppunn-
ar. Annemarie bendir sjálf á
hættuna nú á tímum um leið og
hún segir leikritið ekki eiga erindi
til íslendinga. Hún segir orðrétt:
„Auk þess eru því miður sprottnar
upp þessar nýnasistahreyfingar
bæði í Bandaríkjunum og í Evr-
ópu.“ Síðan hvenær er ísland ekki
lengur í Evrópu? Heldur Anne-
marie að ekki séu til nýnasistar á
íslandi? Þeir gefa meira að segja
út blað, Annemarie!
Bréfritari segir um leikritið
„Bent“ að það sé „ósmekklegt og
óþarft að taka það til sýningar
hér.“ Og einnig: „Mér finnst þetta
leikrit ekkert erindi eiga við ís-
lendinga," segir Annemarie. Ég er
hins vegar þeirrar skoðunar að
ekkert mannlegt sé okkur óvið-
komandi. Við hljótum að bera
sammannlega ábyrgð á því sem
gerist í öðrum löndum. Hljótum
að finna til með bræðrum okkar
hvar sem þeim er plantað á jarð-
arkúluna, gleðjast og hryggjast
Hversu lengi má
satt kyrrt liggja?
„Ágæti Velvakandi.
Tilefni þess að ég sendi þessar
línur í þáttinn er grein sem Anne-
marie Bjarnason skrifar um upp-
setningu Stúdentaleikhússins á
leikritinu „Bent“ eftir Martin
Sherman. (Velvakandi 5. jan.
1983.)
Annemarie hefur grein sína á
spurningunni „Var virkilega ekki
hægt að setja skemmtilegra verk á
svið?“ Sýnist mér á spurningu
þessari að spyrillinn hafi alls ekki
gert sér grein fyrir hvert hlutverk
þessa nýstofnaða leikhúss gæti
best orðið í íslensku leikhúslífi. Að
sjálfsögðu gæti Stúdentaleikhús
sett upp „gamanleiki" á borð við
„Forsetaheimsóknina" og „Hassið
hennar mömmu“ en hætt er við að
lífdagar þess yrðu heldur stuttir
ef lagt yrði út í slíka Austurbæj-
arbíósamkeppni. Styrkur Stúd-
entaleikhúss hlýtur að vera mest-
ur ef það heldur áfram á þeirri
braut sem það er á nú; það er að
setja á svið verk sem stofnana-
leikhúsin vilja ekki eða hreint og
beint þora ekki að koma nálægt.
Seinna í grein sinni segir Anne-
marie að henni finnist „þetta leik-
rit ekkert erindi eiga við íslend-
inga“ og segir uppsetningu þess
bæði „óþarfa" og „ósmekklega".
Nú veit ég vel að margir eiga um
sárt að binda í sambandi við þær
ofsóknir sem minnihlutahópar
máttu þola í Hitlersþýskalandi.
Með leikritinu er verið að ýfa upp
gömul sár sem margir vildu held-
ur láta óhreyfð. En hversu lengi
má satt kyrrt liggja? Eigum við
„Höfundnr leikritsins befur þarna
fundið, f fangabúðun nasista árið
1936, umgjörð utan um sögu sína,
umgjörð sem er sannarlega líkust
helvíti á jörð en er einmitt þess
vegna kjörin til þess að sýna hversu
djúpt mannskepnan getur sokkið.“
sem tilheyrum ungu kynslóð dags-
ins í dag ekki heimtingu á vitn-
eskju um syndir forfeðra okkar?
Afhverju þarf að þaga slík við-
kvæmnismál í hel? Höfundur leik-
ritsins hefur þarna fundið, í
fangabúðum nasista árið 1936,
umgjörð utan um sögu sína, um-
gjörð sem er sannarlega líkust
helvíti á jörð en er einmitt þess
vegna kjörin til þess að sýna
hversu djúpt mannskepnan getur
sokkið. Og af hverju mega íslend-
ingar ekki vita af hlutum sem
þessum?
Vil ég hvetja alla til þess að
mæta í Tjarnarbíó nú þegar sýn-
ingar á „Bent“ hefjast á ný og
hjálpa þannig hinu nýstofnaða
Stúdentaleikhúsi að festa rætur.
Virðingarfyllst."
Vísa vikunnar
I Vi6 upphaf
Ikosningaárs
Kommar sögðust færa björg í bú;
blíðu mikla lögðu þeir í róminn.
En nú er árið áttatíu og þrjú
og íslensk þjóð mun kveða upp rétta dóminn.
Hákur