Morgunblaðið - 16.01.1983, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 16. JANÚAR 1983
Ólafur Ormsson mun skrifa um útvarp og sjónvarp í
Morgunblaðið og hér á eftir fer fyrsta grein hans.
Ólafur er ungur rithöfundur (fæddur 1943) og hafa
komið út eftir hann tvær skáldsögur og tvær Ijóðabæk-
ur. Hann er einn af ritstjórum Lystræningjans, sem er
tímarit um menningarmál.
hann upp og kvaðst styðja tillögu
íslands, en óskaði eftir því að það
sama gilti fyrir Grænland. Seinna
hitti ég svo Ole Björn Kraft, sem
þá var nýr utanríkisráðherra
Dana, og var kynntur fyrir hon-
um. „Gunnlaugur Pétursson? Það
er maðurinn sem bjargaði vörnum
Grænlands fyrir okkur," sagði
ráðherrann. Og bætti við til að
stríða sínum mönnum, að þetta
sýndi bara að betra væri að hafa
ólærða menn í herfræðum til að
líta eftir slíku en hernaðarsér-
fræðinga. Og það er mikið til í því
að venjulegir diplómatar eru vel
færir um að leggja mat á slikar
áætlanir fyrir stjórnmálamenn-
ina, ef þeir bara fylgjast vel með
og setja sig inn í málin. Hernað-
arsérfræðingar gera áætlanir, en
síðan eru það engin sérstök vísindi
að átta sig á þeim. íslenskir
stjórnmálamenn og stjórnvöld
hafa viljað láta hjá líða að fylgjast
með hinni hernaðarlegu hlið mála
og ekki hvatt til þess. Starfsmenn
íslenzku utanríkisþjónustunnar
ættu engu síður að fylgjast með
varnaráætlunum en stjórnmála-
legum þætti samstarfsins. Vitan-
lega verða Islendingar að athuga
sinn gang og taka þátt í sínum
eigin öryggismálum. Ég vona að
alþingi breyti ekki 75. gr. stjórn-
arskrárinnar að marki við þá
endurskoðun, sem nú fer fram,
heldur Gunnlaugur áfram. Við
höfum nú eignazt víðfeðma efna-
hagslögsögu, sem við verðum
vandlega að gæta. Við eigum sjálf
að annast öryggisgæzlu landsins,
eins og frekast er kostur. Vitan-
lega verða þeir íslendingar, sem
fást við þessi störf, að starfa undir
lögboðnum aga. Við getum vel
þjálfað sjómenn, flugmenn og
tæknimenn til að taka við obban-
um af þeim öryggis- og eftirlits-
störfum, sem varnarliðið hefur nú
með höndum, en NATO taki þátt í
kostnaðinum. Við höfum of mikla
vanmetakennd í þessum málum.
Danir og Norðmenn hafa láta
framkvæmdasjóð NATO byggja
fyrir sig flugvelli og önnur varn-
armannvirki. Og úr þeim sjóði
voru byggðir margir flugvellir í
Frakklandi á árunum sem ég var
þar og þótti ekki tiltökumál. Nú er
komin upp umræða hér heima um
þessi mál. Ég held að þjóðinni liði
betur að vinna þessi öryggisstörf
sjálf. Við erum hvort eð er sjálf
ábyrg fyrir öryggi okkar.
Seldi sjávarafurðir
í New York
— Þú snerir svo alveg við blað-
inu, Gunniaugur, og fórst að selja
fisk. Hvernig stóð á því?
— Ég sagði upp í utanríkisþjón-
ustunni og hætti störfum snemma
árs 1954. Sölumiðstöð hraðfrysti-
húsanna bauð mér framkvæmda-
stjórastöðu í New York. Það var
miklu betur launað starf og það
var dýrt að lifa í París með fjöl-
skyldu. Raunar vissi ég ekki hve
lengi ég yrði þar um kyrrt. Við
fluttum því til New York og vorum
þar í rösk 2 ár. Þetta var í raun-
inni framhald á því starfi sem ég
hafði áður haft í ráðuneytinu,
fisksala á erlendum markaði. En
við Jón Gunnarsson, sem stjórnaði
hér heima, vorum ekki á sömu
bylgjulengd. Elías Þorsteinsson,
stjórnarformaður SH, vildi fá mig
til að annast sölurnar í austan-
tjaldslöndunum með aðsetri í
Tékkóslóvakíu. Ég hafði ekki
áhuga á því. Ég hætti því hjá SH.
Þá vildi Olafur Thors og fleiri vin-
ir mínir heima fá mig aftur í utan-
ríkisráðuneytið. En Framsókn
réði utanrikismálunum og taldi
mig ekki sinn mann. Þegar Gunn-
ar Thoroddsen, þáverandi borgar-
stjóri, falaðist svo eftir mér til
Reykjavíkurborgar, þá hoppaði ég
á það.
Reykjavíkurborg
stendur sig vel
— Þar varstu svo í 26 ár?
— Já, ég var skipaður borgar-
ritari, tók við af Tómasi Jónssyni,
og hefi unað mér vel hjá borginni.
Þar hefi ég starfað með sex borg-
arstjórum og líkað vel við þá alla.
Samstarfið við borgarfulltrúana
úr öllum flokkum hefur einnig
verið ánægjulegt. Þessir borgar-
stjórar hafa verið gæddir mikilli
starfsorku og pólitískri vinnu-
gleði. Hafa gjörþekkt höfuðborg-
ina, þarfir hennar og starfsemi.
En að vísu hafði eini ópólitíski
borgarstjórinn allt aðra afstöðu
til framkvæmda. Mér hefur þó
stundum fundizt að þeir mættu
veita fénu meira í forgangsverk-
efni en að vera með allt undir í
einu. En í mörg horn er að líta í
borg eins og Reykjavík. Reykja-
víkurborg stendur sig vel. Hefur
sterka fjárhagsstöðu, ef borið er
saman við önnur sveitarfélög í
landinu og jafnvel aðrar borgir,
eins og t.d. Osló og Kaupmanna-
höfn, sem nota allt sitt eigið fé í
reksturinn.
— Og þurfa svo alltaf að fram-
kvæma fyrir lánsfé. Þú hefur nú
líka haft með höndum lántökur
fyrir borgina, ekki rétt?
— Ég hafði t.d. mikið með
höndum lántökur til Hitaveitunn-
ar. A þessu tímabili var hitaveita
lögð út í öll hverfi borgarinnar og
til nágrannasveitarfélaganna. I
upphafi þurftum við að fá ríkis-
ábyrgð til erlendra lántaka, t.d.
hjá Alþjóðabankanum. En þegar
við tókum stórlán 1974, fengum
við skuldabréfalán til langs tíma í
Bandaríkjunum og þurftum enga
ríkisábyrgð. Síðan hefur Reykja-
víkurborg ekki þurft á því að
halda. Er eina sveitarfélagið, sem
ekki þarf rikisábyrgð eða banka-
ábyrgð vegna erlendra lána. Getur
því leitað eftir þeim beint, ef hún
heldur sínum fjárhag í lagi. En
það sparar mikið fé að losna við
slíkar ábyrgðir og geta samið
beint við erlendar peningastofn-
anir.
— Þú hefur þá verið ánægður
með fjárhagsstöðuna þessa ára-
tugi?
— Þegar ég kom til borgarinn-
ar voru forsendur að breytast til
batnaðar. Þá reyndist vera góðæri
framundan í landinu og vel stjórn-
að á árum viðreisnarstjórnarinn-
ar. Við höfðum því gott forskot
framan af eða fram til 1970.
Reykjavík hefur verið í farar-
broddi í landinu, en hefur þó oft
haft storminn í fangið vegna
byggðastefnunnar og þess að þing-
menn Reykjavíkur líta á sig sem
þingmenn þjóðarinnar allrar. Átt-
undi áratugurinn hefur verið erf-
iðari en tíminn á undan vegna
verðbólgunnar. Og þjónustan við
borgarana er að verða svo víðtæk
að hún er að fara fram úr því sem
borgin hefur efni á. Þetta er
vandamál hér og víðar og hvar-
vetna mikið um það rætt, en
stjórnmálamennirnir hafa ekki
treyst sér til að spyrna við fótum.
— Þessi ár hjá Reykjavíkur-
borg hafa verið mjög skemmtileg-
ur tími fyrir mig, sagði Gunnlaug-
ur ennfremur. Ég var mjög hepp-
inn að komast heim í tæka tíð til
að geta menntað börnin okkar
fjögur á íslandi. Elzti sonurinn
tók þá strax landspróf og fór í
menntaskóla. Ég hefi raunar verið
mjög heppinn í mínu fjölskyldu-
lífi. Kona mín verið mín stoð og
stytta frá því við byrjuðum bú-
skap í Kaupmannahöfn, og fjöl-
skyldan öll samhent.
— Að lokum, hvað gerir Gunn-
iaugur Pétursson í frístundum
sínum?
— Ég les bækur. Er alæta á les-
efni, þótt mikið sé af stjórnmála-
efni og þjóðlegum fróðleik. Og ég
reyni að halda heilsu með göngu-
ferðum.
Það fer ekki á milli mála að
Gunnlaugi er það góð heilsubót.
Hann sýnist þess albúinn að hefja
nýjan þátt á lífsleiðinni af sama
krafti og áður.
— E.Pá.
í stuttu spjalli um dagskrá út-
varps og sjónvarps dagana
sjöunda til þrettánda janúar er
ekki unnt að gera öllum dagskrár-
liðum skil og ég get þess vegna
ekki ýmsra þátta sem hefðu átt
heima í spjaili sem þessu, kannski
gefst tækifæri til þess síðar að
fjalla um þætti sem eru vikulega á
dagskrá og framhaldsþætti. Flest-
ir finna eitthvað við sitt hæfi í
dagskrá útvarps og sjónvarps svo
framarlega sem hið „margrómaða
vídíó“ hefur ekki rænt menn viti,
stund og stað. Dagskráin um þetta
leyti árs í sjónvarpi og útvarpi er
yfirleitt fjölbreitt og áhugaverð og
styttir fólki stundir í skammdegi
og veðraham. í útvarpsþætti Jón-
asar Jónassonar, „Kvöldgestir",
sem sendur var út frá Akureyri
föstudagskvöldið 7. janúar, leyfði
stjórnandinn hlustendum að
heyra lagið „Lofið þreyttum að
sofa“, sem Helena Eyjólfsdóttir
söng við ljóð eftir Davíð Stefáns-
son frá Fagraskógi. Jónas líklega
minnugur þess að sjónvarpið
sýndi myndir í fréttatíma fyrr um
kvöldið af fólki sem var að niður-
lotum komið vegna snjómoksturs
af tröppum og frá heimkeyrslum
við hús sín. Jónas Jónasson er
snjall útvarpsmaður, fundvís á út-
varpsefni sem höfðar til hlust-
enda. „Kvöldgestir", þáttur Jónas-
ar á föstudagskvöldum, er vinsæll
útvarpsþáttur og fjölmargir munu
hlusta reglulega á þáttinn. Jónas
hefur sérstakt lag á að náigast
viðmælendur sína þannig að úr
verður notalegt spjall á síðkvöldi.
Gestir Jónasar föstudagskvöldið 7.
janúar voru Helena Eyjólfsdóttir
söngkona á Akureyri og Sigurður
Pétur Björnsson (Silli bankastjóri
á Húsavík). Helena og Silli sögðu
frá ýmsu forvitnilegu sem þau
hafa upplifað. Einkum vakti at-
hygli mína frásögn Silla af erfið-
leikum í æsku, baráttu hans við
berklaveikina. Hann hafði ætlað
að læra til læknis en örlögin komu
í veg fyrir þau áform. Silli gafst
ekki upp heldur barðist hetjulegri
baráttu við sjúkdóminn og ég veit
ekki betur en að hann hafi sigrað
þá raun.
I dag stýrir hann banka á Húsa-
vík og leikur við hvurn sinn fing-
ur, bjartsýnismaður, skólaður í
lífsins ólgu sjó.
Eftir fréttir í sjónvarp, föstu-
dagskvöldið 7. janúar var sýnd
nýleg bresk fréttamynd, „Átökiri í
Afganistan". Fram kom í þættin-
um að frá því að Sovétmenn réð-
ust með vopnavaldi inn í landið í
desember árið 1979, í þeim til-
gangi að festa í sessi leppstjórn
sína í landinu, hafa tvær og hálf
milljón manna flúið frá Afganist-
an til Pakistan. Flóttinn undan
kommúnismanum heldur áfram
og ekki að vita hvar þetta endar.
Alþýða Austur-Evrópu notar
einnig hvert tækifæri sem gefst til
að flýja sökkvandi skip. Villi-
mannlegt árásarstríð sovésku
heimsvaldasinnanna gegn afg-
önsku þjóðinni hefur hingað til
farið fram hjá Þjóðviljamönnum,
kannski að þar verði einhver
breyting á nú eftir að sjónvarps-
þátturinn hefur verið sýndur.
íþróttafréttamaður útvarpsins,
Hermann Gunnarsson, kom að
hljóðnemanum upp úr hádegi
laugardag 8. janúar og fór á kost-
um. Tilkynningar í hádegi um
ófærð á þjóðvegum landsins af
völdum snjókomu, trufluðu ekki
íþróttafréttamanninn, hann reytti
af sér brandara og hló að öllu
saman. Hermann er engum líkur,
hann getur jafnvel fengið menn í
þunglyndiskasti í svartasta
skammdeginu til að rísa úr rúmi
og stökkva hæð sína af kæti yfir
að vera til.
Og þá er það „Helgarvaktin" í
umsjá Hróbjarts Jónatanssonar
og Arnþrúðar Karlsdóttur sem er
í beinu framhaldi af íþróttaþætti
Hermanns. Sá þáttur er æði mis-
jafn, stundum beinlínis leiðinleg-
ur, líkt og stjórnendur hafi misst
allan áhuga á því sem þau eru að
fást við. Þátturinn er byggður upp
á viðtölum við fólk og leikin tón-
list af léttara taginu. „Helgar-
vaktin" var með skársta móti
laugardaginn 8. janúar. Doktor
Gunnlaugur Þórðarson lögmaður
var gestur þáttarins. Hann sagði
sögur af gleymsku manna og ein
sagan vakti athygli mína, en hún
er svona:
Kunnur reykvískur menningar-
frömuður ók á bíl sinum suður í
Hafnarfjörð í viðskiptaerindum.
Hann lagði bílnum í gangi fyrir
framan húsakynni Sparisjóðs
Hafnarfjarðar og dvaldi um stund
í peningastofnuninni eða þar til
hann hafði lokið þar erindum.
Hann gengur út úr húsinu þegar
Agatha
Chriatia
strætisvagn á leið til Reykjavíkur
stoppar handan götunnar og
menningarfrömuðurinn gerir sér
lítið fyrir og stekkur upp í stræt-
isvagninn og heldur með honum
áleiðis til Reykjavíkur, bíl sinn
skildi hann eftir í gangi á
Strandgötunni í Hafnarfirði.
Nýr flokkur tuttugu gaman-
mynda frá árunum 1923—’29 hóf
göngu sína í sjónvarpinu laugar-
daginn 8. janúar klukkan hálf sjö
og ég ákvað að taka símann úr