Morgunblaðið - 23.01.1983, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 23. JANÚAR 1983
35
Guðrún Ágústsdótt-
ir - Minningarorð
Fædd 22. nóvember 1897
Dáin 17. janúar 1983
Elskuleg tengdamóðir mín,
Guðrún Ágústsdóttir, lézt á
Hrafnistu í Reykjavík mánudag-
inn 17. þ.m., en þar dvaldi hún um
nokkurra ára skeið. Útför hennar
fer fram frá Dómkirkjunni í
Reykjavík á morgun, mánudag.
Eg kynntist Guðrúnu og manni
hennar, Halli Þorleifssyni, og
heimili þeirra fyrir rúmum 30 ár-
um og nú við andlát Guðrúnar
leita á hugann dýrmætar minn-
ingar.
Það var oft þröngt setinn bekk-
urinn á Barónsstíg. Þangað voru
ævinlega velkomnir vinir og ætt-
ingjar að ógleymdum hinum fjöl-
mörgu söngfélögum. Ekki gafst
alltaf tóm til að undirbúa gesta-
komur, en brugðist við af gjöfulli
gestrisni eftir því sem við var
komið, glaðst og gert gott úr öllu.
Var hreint aðdáunarvert að sjá
hve húsfreyja gat verið rösk til
verka, auk þess sem hún var
ósjaldan kölluð að hljóðfærinu til
að annast undirleik eða að taka á
annan hátt þátt í söng og tóngleði
vinanna.
Það er vel kunnugt, að Guðrún
hafði undurtæra töfrandi söng-
rödd og eru þeir ófáir, sem notið
hafa tóna hennar og túlkunar í
söng. Tók hún þátt í uppfærslum
margra meiriháttar tónverka um
árabil, oft sem einsöngvari. Þá
söng hún, ásamt manni sínum, í
kór Dómkirkjunnar í Reykjavík í
áratugi. Átti söngstarfið þar og
kirkjan sterk ítök í þeim báðum.
Ennfremur söng hún við leikhús
og um áraraðir við útfarir. Aldrei
gleymdust henni hinir dimmu
dagar spönsku veikinnar veturinn
1918, en þá var nánast jarðsungið
frá morgni til kvölds. Eignaðist
hún vegna alls þessa tiltrú og vin-
áttu fjölda þeirra, sem unnu
brautryðjendastörf í tónlistarmál-
um á Islandi.
Vinnudagur hennar var því oft
langur og strangur, en hún lét
ekki á sjá. Heimilið og börnin
fjögur þurftu sitt. Hópurinn
stækkaði og barnabörnin eignuð-
ust athvarf hjá afa og ömmu. Allt-
af var unnt að liðsinna og létta
undir ef einhver þurfti á að halda,
börnin, vinirnir eða ættingjar.
Vissulega er einlæg vinátta ævin-
lega gagnkvæm. Naut hún þess og
þakkaði.
Þegar litið er til baka verður
manni ljóst, að ævistarf Guðrúnar
hefur verið þrekvirki. Enginn vafi
er á því, að þátttaka hennar í
söngstarfi hefir oft verið henni
þörf hvíld. Guðrún missti mann
sinn fyrir rúmum 9 árum. Nokkru
eftir andlát hans fór heilsu henn-
ar að hraka og naut hún þá um
skeið umönnunar dóttur sinnar,
Önnu, og síðar dvaldi hún um tíma
hjá sonardóttur sinni, Ágústu
Kristinsdóttur, eða þar til hún
flutti að Hrafnistu í Reykjavík
fyrir u.þ.b. fimm árum. Ég hlýt að
hugsa til hjúkrunar- og starfs-
fólks Hrafnistu, þar sem Guðrún
naut hinnar bestu umönnunar.
Fjölskylda hennar flytur þessu
fólki einlægar þakkir. Þakklátust
var þó Guðrún sjálf, enda ein-
staklega ljúf og glaðvær. Guðrún
var á 86. aldursári, þegar hún lést.
Ég minnist nú þeirra hjóna,
Guðrúnar og Halls, með virðingu
og þakklæti. Hlýhugur þeirra og
hjálpfýsi er okkur leiðarljós.
Guð blessi minningu þeirra.
Dóra
Þegar ég frétti að amma Dúna
væri látin, brutust fram í huga
mér minningar sem tengdust
henni, og þá um leið afa, Halli
Þorleifssyni. Þau áttu yndislegt
heimili að Barónsstíg 65 hér í
Reykjavík, og hændumst við
systkinin mjög að því heimili. Eru
fyrstu minni mín í sambandi við
það þegar eldri systir mín stjórn-
aði ferðalagi með mig og yngri
bróður okkar á þríhjóli frá heimili
okkar í Hlíðunum, alla leið upp á
Barónsstíg. Þá mun ég hafa verið
fjögurra ára og bróðir minn
tveggja ára. Var þetta hin mesta
glæfraferð, og að sjálfsögðu farin í
leyfisleysi. Vitanlega treystum við
því að amma tæki vel á móti okkur
eins og endranær, hvað hún og
gerði, en ferðinni var hinsvegar
ekki eins vel tekið heima í föður-
húsum. En einhvernveginn var
það nú svo, að við sóttu í að heim-
sækja ömmu og afa, og áttum við
það sameiginlegt systkinin að
heimsækja ömmu að skóla loknum
nánast daglega í nokkur ár, og
gilti þá einu þó við tækjum félaga
okkar með. Allir voru jafn vel-
komnir, og öllum þótti þeim vænt
um ömmu. Þegar ég komst til vits
og ára fór ég að gera mér grein
fyrir hversu stórbrotinn persónu-
leiki amma var. Þá gerði ég mér
ljóst að ég hafði tekið það sem
eðlilegan hlut að hún syngi betur
en annað fólk. Og einnig þótti það
eðlilegt, að ef amma var ekki
heima þegar við komum í heim-
sókn þá hlaut hún að vera á
æfingu eða úti að syngja einhvers
staðar, enda er óþarfi að taka það
fram að heimilislífið á Barónsstíg
var einn samfelldur söngur og
tónlist, og þar ríkti samhugur og
gleði. Það er víst ekki oft að hjón
geta haldið upp á að hafa sungið
saman á söngpalli kirkju sinnar í
50 ár samfleytt. En það gerðu
amma og afi. Þegar amma var
sextán ára kvennaskólastúlka,
mun það hafa verið Sigfús Ein-
arsson, tónskáld og organisti í
Dómkirkjunni sem hvatti hana til
að syngja með kór Dómkirkjunnar
í Reykjavík. Þar kynntist hún afa.
Þó má ætla að kirkjusöngurinn
hafi ekki eingöngu leitt af sér
gleði. Minnist ég þess er amma
sagði mér frá þeim tíma þegar
spánska veikin herjaði á lands-
menn. Margar höfðu þær verið
sorgarstundirnar þar sem amma,
Áslaug ömmusystir og maður
hennar, sr. Bjarni Jónsson, Dóm-
kirkjuprestur, leituðust við að
hugga og hjálpa. Er mér kunnugt
um að þetta tímabil hafi reynst
ömmu erfitt. En þær gleymast
ekki gleðistundirnar í fjölskyld-
unni þegar amma söng við píanó-
undirleik Áslaugar systur sinnar.
Ekki er lengra síðan en á áttræð-
isafmæli ömmu fyrir rúmum
fimm árum að þær tóku lagið
saman. Bjuggum við amma þá í
sambýli, og áttum við margar góð-
ar stundir þegar hún tók fram
myndir og rifjaði upp elskulegar
minningar, m.a. frá glæsilegum
söngferli sínum. Ég hika ekki við
að fullyrða að hún hafi verið einn
af brautryðjendum íslenskrar
sönglistar, og má m.a. nefna það,
að hún var fyrsti einsöngvari sem
söng í útvarpi á íslandi. Þá mun
hún einnig hafa verið einsöngvari
í fyrstu óratoríuuppfærslu á ís-
landi undir stjórn Páls ísólfsson-
ar. Ekki hefur aðbúnaður til flutn-
ings stórverka á þeim tíma verið
góður, enda þurfti að leigja bif-
reiðaverkstæði Steindórs Einars-
sonar til að skapa aðstöðu fyrir
óratoríuflutninginn. Samvinna
þeirra Páls ísólfssonar og ömmu
var bæði mikil og góð, enda mátu
þau hvort annað að verðleikum.
Mörg helstu tónskáld þjóðarinnar
voru vinir hennar og komu þeir
gjarnan til hennar til að heyra lög
sín flutt í fyrsta skipti. Eftirminn-
ileg var henni uppfærslan á leik-
ritinu „Dansinn í Hruna", þegar
Sigvaldi Kaldalóns samdi tónlist
við verkið, en þá flutti hún m.a. í
fyrsta skipti hið þekkta og yndis-
lega lag „Ave María“ með kór.
Heyrt hef ég að sú stund í leikrit-
inu gleymist þeim ekki sem á
hlýddu.
Nú hefur röddin hennar ömmu
þagnað í þessum heimi, en ég efast
ekki um að hún hljómar í öðrum
heimi við undirleik Áslaugar, og
er ég illa svikin ef afi tekur ekki
undir líka. Blessuð sé minning
þeirra allra.
Dúdda
Það eru eingöngu hugljúfar
minningar, sem leita á hugann
þegar móðursystir mín, Guðrún
Ágústsdóttir, er til moldar borin.
Hún flutti með sér birtu og yl,
hvar sem hún kom.
Hún fæddist á ísafirði 22. nóv-
ember 1897 og voru foreldrar
hennar Ágúst Benediktsson verzl-
unarstjóri þar, Jónssonar Þor-
steinssonar prests í Reykjahlíð og
kona hans Ánna Teitsdóttir veit-
ingamanns Jónssonar.
Ung að árum eða 1901, missti
hún föður sinn og stóð þá móðir
hennar uppi 26 ára gömul, ekkja
með 3 ung börn. Hin systkinin
voru Áslaug f. 1893, gift séra
Bjarna Jónssyni dómkirkjupresti
og Snorri f. 1895, sem fór til Vest-
urheims.
Anna móðir hennar fór strax að
vinna fyrir heimilinu með kennslu
og rekstri matsölu. Árið 1911
flutti hún með börn sín til Reykja-
víkur, þar sem Guðrún gekk í
Kvennaskólann, en snemma varð
hún að fara að vinna fyrir sér.
Hún fékk í vöggugjöf undur-
fagra söngrödd, en litla tilsögn
fékk hún í söng, hafði hvorki efni
né aðstæður til að stunda söng-
nám að ráði. En marga gladdi hún
með söng sínum og oft söng hún
einsöng, en því miður eru ekki til
nema örfáar upptökur með söng
hennar.
Árið 1921, 5. maí, giftist hún
Halli Þorleifssyni söngstjóra.
Hann var f. 15. apríl 1893 d. 7. jan.
1974. Hann hafði ágæta bassarödd
og má segja að söngurinn hafi ver-
ið þeirra sameiginlega áhugamál.
Eldri Reykvíkingar minnast
þeirra hjóna, því að þau tóku bæði
mikinn þátt í sönglífi bæjarins og
sungu í kirkjukór Dómkirkjunnar
í áratugi.
Það var einkar kært með þeim
systrum, móður minni og Dúnu,
eins og hún var alltaf kölluð, og
spilaði móðir mín oft undir söng
hennar. Bjuggu fjölskyldurnar
hlið við hlið í Lækjargötu 12A og
B í nokkur ár og var alla tíð dag-
legur samgangur á milli heimil-
anna. Seinna fluttu þau á Bar-
ónsstíg 65 og vissum við systkinin
að við vorum alltaf velkomin þar
og okkur tekið opnum örmum.
Dúna var hrókur alls fagnaðar á
gleðistundum og eins var hún allt-
af boðin og búin að aðstoða, ef
veikindi eða erfiðleikar steðjuðu
að hjá vinum og fjölskyldunni,
hversu annríkt sem hún átti. Ég
held að ég hafi ekki þekkt óeig-
ingjarnari konu og hjálpfýsi henn-
ar var einstök.
Hallur og Dúna eignuðust 4
börn, Ágúst verkstjóra, f. 1924,
Kristinn óperusöngvara, f. 1926,
Ásgeir framkvæmdastjóra, f.
1927, og Önnu Guðríði hjúkrun-
arkonu, f. 1934, og auk þess ólu
þau upp Björn Ágústsson sonar-
son sinn, en hann dvelur nú í Ástr-
alíu ásamt fjölskyldu sinni. Þau
lifðu í farsælu hjónabandi í yfir 50
ár og stóðu saman í blíðu og
stríðu. Hallur dó árið 1974 og þá
fór heilsu Dúnu fljótt hrakandi.
Var hún um tíma hjá Önnu dóttur
sinni og sonum hennar, og einnig
bjó hún í tvö ár með Ágústu Krist-
insdóttur, sonardóttur sinni.
Hún átti góð börn, sem reyndust
henni vel og vildu þau og fjöl-
skyldur þeirra allt fyrir hana
gera.
Síðustu árin dvaldi hún á
Hrafnistu og var orðin hvíldar
þurfi og þar fékk hún að sofna í
friði eftir langan og gifturíkan
ævidag.
Gkkur systkinunum og fjöl-
skyldum okkar er efst í huga
þakklæti til hennar fyrir allan
kærleika í okkar garð.
Blessuð sé minning hennar.
Ólöf Bjarnadóttir.
Þórdís Torfadóttir
Keflavík -
Þórdís Torfadóttir, ein af elstu
borgurum Keflavíkur, kvaddi
okkur 16. þ.m. Þórdís var fædd 22.
maí, 1895 að Asparvík í Kaldrana-
neshreppi, Strandasýslu. Foreldr-
ar hennar voru hjónin Anna
Bjarnadóttir og Torfi Björnsson
frá Hlíð í Kollafirði. Þau hjón
eignuðust 8 börn og eru 5 þeirra á
lífi, það elsta er 94 ára og yngsta
79 ára. Það þarf engan speking til
að segja sér að oft hefur verið
harðsótt til að metta alla þessa
munna, en hjónin voru samhent
og börnin gátu treyst því að mál-
tíð væri til næsta dags. Faðir Þór-
dísar fellur frá þegar hún er 9 ára
og neyðist þá Anna til að leysa
upp heimilið, yngsta barnið var þá
nokkurra mánaða, en það elsta 17
ára. Börnin tvístruðust sitt í
hvora áttina. Við getum gert
okkur í hugarlund þá angist sem
þessi hópur varð að þola að
ógleymdri móðurinni. Einstæð
móðir á þessum tíma hafði ekki úr
miklu að velja. Þórdísi var komið
fyrir á Skarði í Bjarnarfirði hjá
frændkonu sinni, Valgerði Bjarna-
dóttur, og manni hennar Bjarna
Jónssyni, þar dvelst hún til tví-
tugs, en upp frá því ræður hún
ferðinni sjálf. Árið 1922 er Þórdís
komin suður á land í atvinnuleit,
þá kynnist hún manni sínum,
Stefáni Jóhannessyni sjómanni,
ættuðum héðan frá Keflavík. Aft-
ur ber sorgin að dyrum hjá Þór-
dísi, en hún missti mann sinn árið
1930 er hann fórst í lendingu í
Stokkavörinni í Keflavík, ásamt
þrem öðrum mönnum af mótor-
bátnum Baldri. Þá stendur Þórdís
ein uppi með þrjú ung börn, en
þau eru Ástríður Guðný, Guðný
Nanna og Torfi, sem öll eru búsett
í Keflavík. Þá er Þórdís orðin ein-
stæð móðir sjálf og mitt á kreppu-
árunum. Við þessar hörmulegu að-
stæður kom best í ljós sú hetju-
lund, sem þessi munaðarlausa
stúlka norðan af Ströndum hafði.
Hún var ákveðin í því að börnin
hennar þrjú skyldu alast upp hjá
henni og hvergi annars staðar. Til
að halda hópnum sínum saman
þrælaði hún nótt sem dag. Þetta
tókst henni með heiðri og sóma og
var þar að auki fyrirvinna heimil-
isins. Hún bað aldrei um hjálp, ef
eitthvað vantaði var bara unnið
meira. Börnin hennar bera þess
merki að móðirin var heiðarleg og
harðdugleg, því þau eru öll
atorkufólk, sem hefur sett sér og
sínum það fordæmi, sem móðir
þeirra sýndi. Árið 1939 eignaðist
Þórdís sitt fyrsta barnabarn, Stef-
án Þór, sem hún ól upp þar til
hann giftist. Þetta er í örfáum
orðum lífshlaup Þórdísar Torfa-
dóttur.
Undirrituð þekkti Þórdísi vel,
en með okkur myndaðist vinátta
fyrir meira en 30 árum. Þórdís var
afar greind og stálminnug,
draumspök var hún með afbrigð-
um. Það var unun að sitja með
henni og hlusta á hana segja frá
liðnum dögum þegar allt var svo
ólíkt því sem nú er að við sem
erum á miðjum aldri þekkjum það
aðeins af lestri bóka. Hún hreif
menn með sér í frásögnum sínum
og var það fáu líkt sem ég hef
upplifað. í huganum sá ég firðina
hennar fyrir vestan, fjöllin og
mannlífið allt. Sumt var að vísu
Minning
ekki fallegt, því fátækt almenn-
ings á þeim tíma kom víða við.
Ungu fólki á þeim árum, sem hafði
hæfileika til menntunar, voru all-
ar bjargir bannaðar. Þórdís var
verðugur fulltrúi þessa fólks og
megi margir af henni læra. Þór-
dísi var gefin góð heilsa mestan
hluta ævinnar, en árið 1962 varð
hún að hætta útivinnu vegna
heilsubrests. Þá tók við prjóna-
skapur og önnur handavinna.
Fyrir fáum árum síðan dapraðist
sjón hennar mikið og þá gat hún
ekki lesið meira, en dóttir hennar
las fyrir hana fréttir og bækur,
því ekki mátti missa af því sem
var að ske hjá okkur eða úti í
heimi. Hún fylgdist alla ævina
með heimsfréttum og á seinni ár-
um varð útvarpið vinur hennar.
Hún las kynstrin öll af góðum
bókum um ævina og miðlaði okkur
hinum af þeim lærdómi. Það gust-
aði oft um Þórdísi, því landsmálin
voru heldur ekki afskipt, en hún
hafði sínar fastmótuðu skoðanir
alla ævina og lét þær óspart í ljos
við vini sína og sína nánustu, þá
var heldur ekki komið að tómum
kofunum.
í þessum fátæklegu línum hef
ég reynt að draga fram þá mynd
af Þórdísi sem margir þekktu, en
ég hygg nú samt að fáir hafi vitað
um það ljúfa hjarta sem undir sló.
Hún fann ætíð til með þeim sem
áttu um sárt að binda, enda skildi
hún mannlífið betur en margur
annar og var vinur smælingjans.
Henni er þakkað fyrir þá visku,
manngæsku og tryggð sem hún
átti í svo ríkum mæli.
Guðbjörg Þórhallsdóttir
ATHYGLI skal vakin á því, að
afmælis- og minningargreinar
verða að berast blaðinu með góð-
um fyrirvara. Þannig verður
grein, sem birtast á i miðviku-
dagsblaði, að berast í síðasta lagi
fyrir hádegi á mánudag og hlið
stætt með greinar aðra daga. í
minningargreinum skal hinn
látni ekki ávarpaður. Þess skal
einnig getið, af marggefnu til-
efni, að frumort Ijóð um hinn
látna eru ekki birt á minningar-
orðasíðum Morgunblaðsins.
Handrit þurfa að vera vélrituð og
með góðu línubili.
t
Þökkum innilega auösýnda samúö oa vinarhug viö andlát og útför
SIGURBALDURS GÍSLASONAR.
Börn og tengdabörn.