Morgunblaðið - 23.01.1983, Blaðsíða 43

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 23. JANÚAR 1983
43
gosafmæli
i Eyjum
ELDGOSIÐ í Heimaey hóst 23.
janúar 1973 og í dag eru því lidin 10
ár frá upphafi þessara miklu nátt-
úruhamfara i íslenskri byggð. Nær
5.500 íbúar Heimaeyjar flúðu eld-
stöðvarnar um nóttina og má segja
Eyjasjómenn létu engan bilbug á sér finna og skiluðu sínum hlut þritt fyrir gosið.
I>að var hrikalegt að sjá húsin fara undir hraunflóðið.
Fagurlist við Urðaveg að snúast niður undan þunga hraunsins
og eldur er kominn í húsið.
Aska hreinsuð af húsþökum, en það var gert dag eftir dag og
viku eftir viku.
að nær allur Eyjaflotinn, um 100
bátar, hafi verið notaður í flutn-
ingana til fastalandsins. Gosið stóð
yfir í liðlega fimm mánuöi, var mest
í upphafi en rénaði síðan hægt og
sígandi. Unnið var víðtækt björgun-
arstarf og var hart barist.
Gossprungan náði frá eystri
enda flugvallarins og í hafnar-
mynnið eða um 2 km vegalengd. Á
fyrstu dögum eldgossins þéttist
sprungan fljótt og gígamyndun
hófst miðsvegar á sprunginni í
landi Kirkjubæjar. Ekki leið á
löngu þar til fyrstu húsin urðu
hraunflóðinu að bráð og næstu
mánuði var það martröð fyrir
Vestmanneyinga að fylgjast með
því hvaða hús og hverfi hyrfu
næst undir hraunflóðið. Þá lagðist
aska í miklum mæli yfir bæinn og
kepptust flokkar björgunarmanna
við að hreinsa hana af húsþökum
og koma þannig í veg fyrir
skemmdir.
Flutningur á tækjum og búnaði
Vestmanneyinga til fastalandsins
hófst eftir fáa daga þegar sýnt var
að hraunflóðið og askan myndi
eyðileggja mannvirki. Öll vinna
nema björgunarstörf féll niður í
Eyjum og þannig lagðist í dá um
sinn þessi stærsta verstöð lands-
ins. Sjómenn héldu þó sínu striki
og stunduðu sjó þrátt fyrir nátt-
úruhamfarirnar og lönduðu í öðr-
um verstöðvum. Eitt fyrirtæki í
Eyjum, Fiskimjölsverksmiðjan
hf., lét þó hvergi bilbug á sér finna
og slíkt var harðfylgi þeirra
manna, að þeir hófu þræðslu á
loðnu þótt gjósandi eldfja.ll væri í
aðeins um 1 km fjarlægð. Það var
ævintýralegt að fylgjast með bar-
áttumerkinu úr reykháfum gúan-
ósins gegn gosmekkinum og eld-
fjallinu. 240 millj. rúmmetra af
hrauni runnu í eldgosinu en gú-
anóið bræddi jafnt og þétt.
Séð yfir hluta Eyjabyggðar sumarið 1982. Til hægri er Helgafell og til vinstri nýi granninn Eldfellið og Kirkjubæjarhraun.

Fyrstu gosnóttina, Kirkjubæjarmenn reka kýrnar til
slátrunar.
V'irnarliðsvélar flytja tæki og búnað Eyjamanna til
lands.
Fyrstu mánuðina var höfuð-
áhersla lögð á að hreinsa ösku af
húsþökum og jafnframt var askan
notuð í varnargarða gegn hraun-
flóðinu þar til vatnskæling hófst
af kappi. En þegar líða tók á gosið
og það rénaði hófst öskuhreinsun-
in úr bænum og alls voru hreins-
aðar um tvær milljónir tonna af
ösku úr byggðinni og fjöllunum í
kring. Stóð sú hreinsun fram á ár-
ið 1974 að mestu.
Alls eyðilögðust 400 af 1.200
húsum Vestmanneyinga, en Eyja-
skeggjar fengu aðsetur í flestum
byggðarlögum landsins um sinn.
Áður en tilkynnt var formlega um
goslok var Eyjafólk byrjað að
flytjast heim en þorri þess hafði
staðið í ótrúlegri baráttu og vand-
ræðum vegna þróunar mála. Bætti
þó mikið úr skák að Eyjaskeggjar
nutu mikillar gestrisni af hálfu
fastalandsmanna.
Hægt og sígandi fóru hjólin svo
að snúast í rétta átt fyrir upp-
byggingu Eyjabyggðar og má
segja að hraðinn hafi sífellt verið
að aukast frá goslokum. Margt
hefur verið vel gert þó æði margt
sé ógert. Að goslokum voru það
1.700 Vestmanneyingar, sem ekki
sáu sér fært að snúa aftur til
heimabyggðar sinnar og aðallega
af völdum vandræða vegna tjóns í
eldgosinu. Talið var samkv.
skýrslum, að eldgosið hefði kostað
8.000 millj. gkr.
Mikið endurbyggingarstarf hef-
ur átt sér stað.
Bjartsýni hefur ráðið ferðinni
síðustu tíu árin hjá Vestmanney-
ingum og í júlímánuði munu þeir
halda upp á 10 ára gosafmæli og
munu þá væntalega koma i heim-
sókn erlendir aðilar frá þeim þjóð-
um, sem lögðu hönd á plóginn og
aðstoðuðu í náttúruhamförunum í
Eyjum.