Morgunblaðið - 10.03.1983, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 10. MARZ 1983
SIGTRYGGUR SIGTRYGGSSON
AF IMNLíNDUM
VCTTVANBI
14—16.000 íslending-
ar taldir búa erlendis
Langflestir á Norðurlöndum, eða 8—9.000
sem og í Ástralíu, en þar voru
íslendingar flestir um 1970. f
Þýskalandi og Kanada eru eink-
um blandaðar fjölskyldur fs-
lendinga og þarlends fólks. í
Bandaríkjunum eru konur miklu
fleiri en karlar og mjög mikið
um, að þær séu giftar Banda-
ríkjamönnum, og eru þá börn
þeirra, fædd í hjónabandi,
bandarískir borgarar, eins þótt
þau hafi fæðst hér heima. Rúm-
lega 400 konur með lögheimili
ytra samkvæmt þjóðskrá eru
skráðar sem giftar varnarliðs-
manni, hvað sem síðar hefur
orðið, og um 200 aðrar eru skráð-
ar sem giftar öðrum Bandaríkja-
mönnum. Sumir þeirra hafa ver-
ið varnarliðsmenn við hjú-
skaparstofnun. Samkvæmt
hjónavígsluskýrslum presta,
safnaðarstjóra og dómara til
Hagstofunnar hafa rúmlega 500
íslenskar konur gifst varnarliðs-
mönnum og „sérfræðingum" hjá
varnarliðinu á árabilinu
1954—79. Þessar giftingar voru
að meðaltali 26 á ári 1954—60, 27
1961-65, 15 1966-70 og 15
1971—79. — íslenskar konur
giftar varnarliðsmönnum með
lögheimili hér á landi 1. desem-
ber 1982 samkvæmt þjóðskrá
voru 86 talsins.
Langstærsta félag
íslendinga erlendis
En snúum okkur þá aftur að
Norðurlöndunum sérstak-
lega og Félagi íslendinga á
Norðurlöndum, en það er lang-
stærsta starfandi félag íslend-
inga á erlendri grund. Deildirnar
í félaginu eru alls 15 og meðlim-
atalan samtals yfir 7.000 manns.
Félag fslendinga á Norður-
löndum var stofnað 1. maí 1976
og nefndist þá Samband fslend-
inga- og námsmannafélaga í
TALIÐ ER að 14—16 þúsund manns, fæddir á fslandi, séu nú búsettir
erlendis, samkvæmt upplýsingum Hagstofunnar. Hefur íslendingum í
útlöndum fækkað um 800 frá því þeir voru flestir árið 1981, en það ár og
í fyrra fluttu í fyrsta skipti í langan tíma fleiri íslendingar hingað heim en
fluttu til útlanda. Langflestir Islendingar búa á Norðurlöndunura eða
8—9 þúsund, þar af um 3.500 í Svíþjóð, um 3.000 í Danmörku, um 1.500
í Noregi og 200—250 í Finnlandi, Færeyjum og Grænlandi. Námsmenn
eru meðtaldir í þessari tölu. Talið er að um 4.000 fslendingar búi í
Bandaríkjunum og um 1.000 í Kanada. Hér á þessum Innlenda vettvangi,
sem reyndar fjallar um fsiendinga á erlendum vettvangi, verður fyrst og
fremst rætt um íslendinga á Norðurlöndum og öflug samtök þeirra, en
áður gluggum við aðeins í skýrslur Hagstofunnar um íslendinga búsetta
erlendis.
Meira en 500
konur giftust
varnarliðsmönnum
ar segir að í Svíþjóð búi
einkum alíslenskar fjöl-
skyldur og eru börn innan 15 ára
aldurs 31% af mannfjölda með
lögheimili í Svíþjóð samkvæmt
þjóðskrá 1. desember 1982. f
Noregi og einkum þó Danmörku
eru einhleypingar fleiri og
blandaðar fjölskyldur að þjóð-
erni. Á Bretlandi fjölgar fslend-
ingum lítið, en þar búa miklu
fleiri konur en karlar og í blönd-
uðum fjölskyldum. fslendingum
í Luxemborg hefur fækkað frá
því að þeir urðu flestir 1980, en
þar eru alíslenskar fjölskyldur
Frá kosningafundi, sem íslendingafélagið í Osló hélt nýverið með íslenzkum stjórnmálamönnum. Þar var fjölmenni
og margt skrafað. Um kvöldið var 60 ára afmæli fslendingafélagsins í Osló haldið hátíðlegt.
Mannaráðningar við
Blindrabókasafn íslands
Greinargerð frá fjórum stjórnarmönnum
1. Að undanförnu hafa orðið
nokkur blaðaskrif og umræða í út-
varpi vegna mannaráðninga við
nýstofnað Blindrabókasafn ís-
lands. Meiri hluti safnsstjórnar
hefur hlotið þar ámæli fyrir að
hafna umsókn Arnþórs Helgason-
ar um starf deildarstjóra við
námsbókadeild.
Af þessu tilefni vilja undirritað-
ir stjórnarmenn koma upplýsing-
um og athugasemdum á framfæri.
f janúar sl. voru auglýstar 6
stöður við safnið. Um þær bárust
alls. 5 umsóknir, þar af ein um
tvær stöður. Auk þess bárust 2
umsóknir um aukastörf. Stjórnin
réð ágreiningslaust í deildar-
stjórastarf í útláns- og upplýs-
ingadeild og starf bókavarðar og
aðstoðarmanns í sömu deild og
ennfremur í starf deildarstjóra í
tæknideild. Enginn sótti um stöðu
tæknimanns i tæknideild. Þá var
og lausráðinn starfsmaður í hluta-
starf.
Um deildarstjórastarfið í
námsbókadeild bárust tvær um-
sóknir og var hvorugur umsækj-
enda samþykktur í það starf. Ann-
ar umsækjandinn sótti jafnframt
um starf bókavarðar í útláns- og
upplýsingadeild og var veitt það.
Hinum umsækjandanum, Arnþóri
Helgasyni, var án umsóknar boðið
starf tæknimanns í tæknideild,
sem í raun er hið sama og hann
hefur gegnt í Hljóðbókasafni
Borgarbókasafns og Blindrafé-
lagsins síðan í árslok 1980. Um þá
ákvörðun var full samstaða í
stjórninni.
2. Hlutverk Blindrabókasafns
fslands er lögum samkvæmt að sjá
blindum, sjónskertum og öðrum
þeim, sem ekki geta fært sér
venjulegt prentað letur í nyt, fyrir
alhliða bókasafnsþjónustu.
Með öðrum þeim er átt við
hreyfihamlað fólk, meðal þeirra
rúmfasta með skerta líkams-
krafta, og ólæsa og treglæsa vegna
greindarskerðingar, skorts á lestr-
arfærni og vegna skynrænna
lestrarörðugleika. Námsbókadeild
er ætlað það hlutverk að afla og
gefa út námsefni fyrir ofan-
greinda aðila, einkum i sambandi
við framhaldsnám og sjálfsnám.
Starfi deildarstjóra má skipta í
þrjá þætti:
I. Upplýsingaöflun. Deildarstjóri
þarf að afla sér upplýsinga um og
koma á sambandi við þá sem þurfa
á þjónustu námsbókadeildar að
halda. Hér er ekki aðeins um að
ræða nemendur í framhaldsnámi,
heldur einnig fólk í endurmenntun
og sjálfsnámi.
n. Atbugun og val á námsgögnum
og ítarefni. Mikilvægt er að deild-
arstjóri nái skjótri og góðri yfir-
sýn yfir það efni sem stendur sjá-
andi og blindum til boða í námi og
starfi, geti metið það og aðlagað
eftir þörfum.
Hér er um að ræða markað, sem
sjáandi maður á fullt í fangi með
að fylgjast með, ekki aðeins bækur
á svartletri, heldur einnig mynd-
efni og upptðkur. Val þessa efnis
byggist í flestum tilfellum ekki á
lestri orð fyrir orð, heldur hraðri
athugun á t.d. texta, myndefni og
uppsetningu.
Athugun á slíku efni felur í sér
heimsóknir og nána samvinnu við
ýmsa aðila, svo sem Námsgagna-
„Meðfylgjandi er grein-
argerð fjögurra stjórn-
armanna í stjórn
Blindrabókasafns ís-
lands varðandi ráðn-
ingu í stöður við safnið.
— Það er ósk okkar að
fjölmiðlar birti greinar-
gerðina óstytta.
Elfa Björk Gunnarsdóttir,
Kristín H. Pétursdóttir,
Margrét F. Sigurðardóttir,
Ólafur Jensson."
stofnun, bókasöfn, útgáfufyrir-
tæki og aðrar stofnanir sem gefa
út og hafa á boðstólum námsgögn
og ekki síður ítarefni.
III. Úrvinnsla efnis. Hér reynir
mjög á hæfileika deildarstjóra til
að ná góðri yfirsýn yfir innihald
og uppsetningu efnis, og mat hans
á því, hvernig aðlaga verður þetta
efni til endurútgáfu.
Sem dæmi um forvinnu má
nefna, að þegar vinna á bók, þar
sem texta og mynd er blandað
saman, yfir á blindraletur, þarf
oft að gera umtalsverðar breyt-
ingar á uppsetningu og oft um-
skrifa texta, ef efni á að vera að-
gengilegt og komast óbrenglað til
skila. Velja þarf úr efninu og
stækka hluta þess, s.s. skýr-
ingarmyndir, línurit o.fl., allt eftir
mikilvægi þess.
Við teljum, að þrátt fyrir þau
hjálpartæki, sem blindur maður á
kost á við lestur svartleturs, sé
það mjög erfitt og næstum
óframkvæmanlegt fyrir hann að
sinna þessu starfi nema með stöð-
ugri aðstoð sjáandi manns. Sú
tækni, sem nú er notuð af blindum
við lestur svartleturs, er notkun
svokallaðs Optacon-tækis, en sú
tækni er bundin því að lesa eina
línu í einu og lestrarhraði verður
því takmarkaður og útilokar „yfir-
lits“-lestur. Erfitt er að greina
myndefni með þessu tæki og
sömuleiðis er yfirsýn yfir uppsetn-
ingu mjög takmörkuð og seinunn-
in.
3. í samræmi við það, sem hér
hefur verið sagt, tók meiri hluti
stjórnar þá ákvörðun að hafna
Arnþóri Helgasyni í umrætt deild-
arstjórastarf, en bauð honum að
gegna áfram sínu fyrra starfi við
safnið.
Við mat á hæfni umsækjanda
verður jafnan að líta á það, hverja
hæfileika hann hefur til starfsins
og hvað kann að skorta á, að hann
fullnægi þeim kröfum sem starfið
gerir. Þetta á jafnt við um fatlaða
menn sem aðra.
Stjórn Blindrabókasafns ís-
lands vill að sjálfsögðu leitast við
að skapa fötluðum starfsskilyrði
innan safnsins. Það má þó ekki
verða til þess að stofnunin nái
ekki að sinna hlutverki sínu á
þann hátt, sem annars væri unnt.
4. I greinargerð sem Starfs-
mannafélag Blindrafélagsins hef-
ur sent fjölmiðlum, eru nokkur at-
riði, sem ástæða er til að gera at-
hugasemdir við:
1. Það er rangt að meirihluti
stjórnar Blindrabókasafns íslands
hafi gengið þvert á þá stefnu
Blindrafélagsins að stuðla að þvi
að blindir og sjónskertir fái vinnu
við sitt hæfi.
öll stjórnin er sammála um, að
nauðsynlegt er og sjálfsagt að búa
fötluðum eins mörg og fjölbreyti-
leg atvinnutækifæri og unnt er.
Stjórn safnsins hefur nú þegar
ráðið sjónskertan mann í fullt
starf, blindan mann í 60% starf og
býður blindum manni fullt starf
þar að auki. Þetta eru 2,6 stöðu-
gildi blindra á móti 3 sjáandi, sem
nú er þegar búið að ráða. Auk þess
verður ein staða í fullu starfi aug-
lýst og í hana vill meiri hluti
stjórnar ráða sjáandi mann.
Hlutfallið þarna er því 2,6
blindir og sjónskertir á móti 4 sjá-
andi og er þetta margfalt hærra
hlutfall en í hliðstæðum stofnun-
um á hinum Norðurlöndunum.
Leitað hefur verið upplýsinga það-
an og kemur þá í ljós, að í Svíþjóð
eru 20 blindir á móti 70 sjáandi og
í Noregi 2 blindir á móti 40 sjá-
andi. Hér má einnig koma fram,
að deildarstjórar í námsbóka-
deildum þessara stofnana, svo og í
Danmörku eru sjáandi kennarar.
2. Sagt er að stjórnin hafi hafn-
að blindum einstaklingi án þess að
gera sér nokkra grein fyrir hæfni
hans i starfi. Þetta er rangt.
Stjórnin hefur hafnað þessum ein-
staklingi í ákveðið starf, en boðið
honum annað, að vel athuguðu
máli.
3. f greinargerð Starfsmannafé-
lagsins kemur fram sú skoðun, að
menntamálaráðherra hafi úr-
skurðarvald um það, hverjir eru
ráðnir til starfa við safnið. Er
vitnað í 4. grein laga um Blindra-
bókasafn íslands.
Við undirrituð teljum, að túlka
beri lagagreinina svo, að ráðu-
neytið segi til um í hvaða stöður
skuli ráðið, en stjórnin ráði vali
manna í stöðurnar.
5. Það er von okkar, að greinar-
gerð okkar skýri þau sjónarmið,
sem liggja til grundvallar ákvörð-
un stjórnar um mannaráðningar
við safnið.
Einungis málefnaleg afgreiðsla
þessa máls getur stuðlað að eðli-
legri uppbyggingu þessarar mik-
ilvægu stofnunar.