Morgunblaðið - 04.05.1983, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 4. MAÍ 1983
35
Minning:
Hólmfríöur Jónsdótt
ir kennari frá Hlíð
Fædd 16. febrúar 1896
Dáin 13. desember 1982
Frá því ég heyrði í miðjum des-
ember sl. lát Hólmfríðar vinkonu
minnar frá Hlíð, hefur mig langað
til að minnast hennar á prenti, en
orsakir eru til alls. Heilsu minni
hefur verið svo farið, að ég hef
ekki treyst mér til að setja orð á
blað.
Þegar ég frétti að vinkona mín
væri öll, hvarflaði hugurinn til
æskuáranna norður á Akureyri,
þar bar fundum okkar fyrst sam-
an.
Það var ávalt mikið tilhlökkun-
arefni hjá okkur unglingunum á
Akureyri, þegar strandferðaskipin
komu á haustin og fluttu skóla-
fólkið í bæinn. Það var eins og
nýtt líf færðist í tilveruna. Það
fjölgaði á götunum, unglingarnir
hópuðust saman, aðkomufólki var
fagnað og spurt frétta frá sumr-
inu. Mikil eftirvænting ríkti meðal
heimafólks um það, hvort nokkur
hefði heltst ur lestinni og hvernig
nýsveinar kæmu fyrir sjónir,
hvort þeir gætu á nokkurn hátt
fyllt þeirra skörð, er fór alfarnir
um vorið. Hlátur heyrðist um all-
ar götur, þegar fréttir voru sagðar
frá sumrinu, og unglingarnir
hlökkuðu til að setjast á skóla-
bekk.
Það mun hafa verið haustið
1914 þegar strandferðaskipið kom
að austan, að við Hólmfríður
sáumst fyrst. Liðið var að kvöldi
þegar skipið lagðist við Torfu-
nesbryggju í miklum norðangarra.
Ég var þá unglingur í föðurgarði,
faðir minn var skólameistari við
Gagnfræðaskólann á Akureyri,
sem nú er MA. Við áttum heima í
fallega skólahúsinu á brekkunni.
Faðir minn hafði lagt af stað
niður á bryggju þegar sést hafði
til skipsins fyrir Oddeyrartang-
ann, því von var á nemendum að
austan, sem hann vildi taka á
móti.
Ég var niðri í kjallara með móð-
ur minni og Ellu við sláturgerð,
þegar faðir minn kom heim og
kallaði til mömmu, hvort hún gæti
ekki komið upp og hlynnt að ungri
stúlku, sem komið hafði með skip-
inu að austan frá Langanesi, en
væri illa haldin eftir sjóvolkið.
Hulda, þú getur farið upp og sinnt
henni, sagði móðir mín, svo við
Ella getum haldið áfram í slátrinu
og í sama bili þreif hún stóra
svuntu sem hékk á þilinu og
klæddi mig í hana, svo sláturs-
lyktin yrði ekki eins megn, þegar
ég kæmi upp. Mér þótti afleitt að
láta ókunnuga sjá mig í þessari
mussu, en það þýddi aldrei að
mögla, þegar mamma átti í hlut.
Annars þóttu mér skiftin góð, og
ég flýtti mér upp í borðstofu. Þar
sat stúlka í hnipri við annan borð-
endann, auðsjáanlega mjög illa
haldin. — Ég heilsaði henni og
spurði hvað ég gæti gert fyrir
hana. Hún lét illa af sjóferðinni,
sagðist hafa þjáðst mikið af sjó-
veiki, allt frá því hún lagði frá
landi á Þórshöfn, og ennþá væri
sem allt hringsnerist fyrir henni,
þó hún væri komin í land. Veðrið
hefði líka verið hið versta alla
leiðina.
Mér leist strax vel á þessa ungu
stúlku. Hún var ákaflega geðþekk,
vel klædd peysufötum og þrátt
fyrir að skotthúfan væri farin að
hallast á aðra hliðina fór hún
henni vel. Hana langaði mest í
kaffisopa til að hressa sig á, og svo
yrði hún fegin að fá að hvílast.
Ég flýtti mér að skara í eldinn
og hita á katlinum, og þegar ég
bar henni kaffið og eitthvað með
því, reyndi hún að brosa til mín og
spurði hvort ég væri vinnukona
hjá skólameistara. Nei eiginlega
ekki, ég er dóttir hans. — Það kom
ógurlegt fát á Fríðu, en svo var
hún kölluð, og hún roðnaði upp í
hársrætur, bað innilega afsökun-
ar. Henni fannst auðsjáanlega að
sér hefði orðið mikið á.
Ég bað hana blessaða að lata sér
ekki bregða, ég hefði aldrei þekkt
betra fólk en vinnukonurnar
hennar mömmu, það væri hverri
stúlku sómi að líkjast þeim, þess-
um yndislegu heiðurskonum, sem
oft á tíðum væru bjargvættir
heimilanna. Oft rifjuðum við
Fríða upp þessi fyrstu kynni
okkar. Segja má, að vinátta tækist
með okkur við fyrstu sýn, vinátta
sem aldrei bar skugga á.
Fríða fór nú að spyrjast fyrir
um skólann eftir að kaffið fór að
hressa hana. Hvenær prófin byrj-
uðu og hvort fleiri stúlkur yrðu í
heimavistinni. Ég bjóst við að
prófin byrjuðu fljótlega, því
strandferðaskipið að vestan hefði
komið um morguninn, svo nú væri
ekki eftir neinu að bíða. Hún sagð-
ist kvíða fyrir inntökuprófinu, ef
hún hresstist ekki eftir sjóveikina.
Reyndi ég að telja í hana kjark,
sagði eins og var að kennararnir
væru ekki svo strangir við inn-
tökupróf í fyrsta bekk, og skóla-
meistari leyfði henni áreiðanlega
að sitja óreglulega í bekknum ef
illa tækist til með prófið. En
sennilega yrði hún eina stúlkan í
heimavist. Því næst fór ég með
Fríðu upp að Brúnahverfi, en svo
nefndist herbergið, sem henni var
ætlað um veturinn. Köld var þar
aðkoman, því þá þekktist hvorki
miðstöð né rafmagn í fallega
skólahúsinu á brekkunni, en lítill
ofn var á heimavistarherbergjun-
um. Innanstokksmunir voru þar
einnig af mjög skornum skammti,
rúmstæði með dýnu, þvottaborð
og lestrarborð auk hillu í einu
horni, með krókum að neðan til að
hengja á föt. Þetta voru öll þæg-
indin, sem skólinn veitti, allt ann-
að innanstokks urðu nemendur að
kaupa. Á vorin voru haldin uppboð
á eigum nemenda og keyptu þeir,
er erfðu herbergið næsta ár. En nú
stóð svo á, að báðir íbúar á Brúna-
hverfi fóru alfarnir um vorið, svo
enginn var til að kaupa.
Geiri blessaður, vinnumaður
foreldra minna, var kominn með
farangur Fríðu frá skipinu. Sótti
hann fyrir mig uppkveikju og eldi-
við í skyndi. Áð vörmu spori
snarkaði i ofninum og í Brúna-
hverfi hlýnaði og Fríða var komin
undir mjúku dúnsængina sína. Ég
settist á koffortið hennar við
rúmstokkinn og við fórum að
spjalla saman. Gaman þótti mér
að tala við Fríðu. Auðheyrt var að
hún var vel greind og talaði
óvenju fallegt mál. Kvöldið leið og
áður en ég bauð henni góða nótt
lofaði ég að vekja hana að morgni
og láta hana vita nánar um prófin.
Fríða var fædd á Langanesi 16.
febrúar 1896. Foreldrar hennar
voru Jón Sigurðson bóndi að Hlíð
og Matthildur Illugadóttir Torfa-
sonar. Jón faðir Fríðu átti rætur
að rekja til S-Þingeyinga en flutt-
ist ungur maður norður á Langa-
nes. Þar kynntist hann ungu
heimasætunni í Hlíð. Nokkru síð-
ar gengu þau í hjónaband og tóku
við jörð og búi í Hlíð. Þótti Jón
ávalt hinn mesti búhöldur og
myndarmaður. Þau hjón eignuð-
ust þrjú börn, er upp komust: Sig-
urð er lengi var kennari á Langa-
Halldór Sigurbjörns-
son — Minningarorð
Þegar fréttin um lát Halldórs
Sigurbjörnssonar barst okkur
starfsfélögum hans í Rammagerð-
inni hf., setti alla hljóða eins og
gjarnt er þegar andlátsfrétt berst.
Við sem unnið höfum með Hall-
dóri um langt skeið sjáum á eftir
sérstökum manni, manni sem allir
virtu og þótti vænt um er kynnt-
ust honum.
Halldór starfaði sem sölumaður
og innflytjandi ásamt fleiru síð-
ustu árin.
Það var öllum ljóst að Halldór
var mikill sölumaður og sann-
gjarn var hann með eindæmum.
Það kom ekki sjaldan fyrir að
hringt var utan af landi og pant-
aðar vörur fyrir verslanir. Ekki
var neinn vörulisti lesinn upp,
heldur var Dóra fengið sjálfdæmi
um val vöru sem kaupa átti. Svo
mikið traust var borið til hans.
Aldrei svo vitað sé fékk hann
kvartanir eða endursendingu
vegna misvals í þessum tilfellum.
Sömu menn notuðu þessa þjón-
ustu Halldórs um áraraðir.
Það sem að vinnufélögum hans
snýr, þá höfum við misst góðan og
ekki síst skemmtilegan samverka-
mann. Fyrir utan að fá ekki að sjá
hann á morgnana eins og áður, þá
verður erfiðara að fá gert við ým-
islegt sem laga þarf, því Dóri var
sérlega laginn. Halldór bjó til
margt sem selt var til ferða-
manna, m.a. skútur sem voru að
öllu leyti handunnar. Seldi hann
skútur þessar í nokkrar verslanir.
Það má segja að um leið og ein
sending hafi verið afgreidd var
tekið við næstu pöntun, svo vinsæl
var þessi vara. Énn einn íslenskur
minjagripur hverfur af markaðn-
um vegna þess að handleiksmaður
er genginn.
Eitt af mörgu sem Halldór hafði
nóg af var sagnagáfa. Þeir sem
fengu að hlusta á hann segja frá í
afslöppuðu umhverfi þar sem
hann var í virkilegu stuði gleyma
seint. Það fór svo gott orð af Hall-
dóri hvað þetta varðar, að hafður
var sérstakur þáttur í útvarpinu,
þar sem hann sagði frá og stóð til
að taka upp fleiri.
Nú að Halldóri gengnum reikar
hugurinn til baka og minningar
um góðan mann eru geymdar.
Þá má fullyrða að allir sem ná
þeim aldri er Halldór náði munu
eiga þá ósk heitasta að fá að eld-
ast eins og hann og vera jafn hress
til þess síðasta.
Við starfsfélagar Halldórs vott-
um aðstandendum okkar innileg-
ustu samúð.
Starfsfélagar
nesi og organisti í sinni sveit,
mjög vel gefinn maður og vinsæll í
sínu héraði. Hann fór langt fyrir
aldur fram og var öllum harm-
dauði, er til þekktu. Og Fríðu og
Rósu, sem lifir þeirra systkina.
Hefur hún um langt árabil starfað
hér í höfuðstaðnum. f mörg ár átti
Matthildur í Hlíð við erfið veik-
indi að stríða. Varpaði það þung-
um skugga á heimilið, sem eðlilegt
var. Bar Hlíðarfólkið þær byrðar
með hetjulund.
Sem fyrr getur var Fríða eina
stúlkan í heimavistinni þennan
fyrsta vetur. Leiddi það til þess að
hún var tfður gestur á Huldukoti,
en svo nefndist herbergið mitt,
sem var á sama gangi í suðvest-
urhorni.
Kom hún oft á kvöldin með
stóru sængina sína og baðst gist-
ingar. Var það auðsótt mál. Fríða
var ávallt velkomin til mín. Oft
var glatt á hjalla í Huldukoti
þennan vetur, hlegið og skrafað
sér til gamans, því Fríða var kát
ung stúlka, sem fann það sem feitt
var á stykkinu og hafði frá mörgu
skrítnu að segja. Þessar kvöld-
stundir með Fríðu að Huldukoti
koma oft upp í hugann, er ég
minnist Fríðu vinkonu minnar og
æskuheimilis míns á Akureyri.
Fríða lauk gagnfræðaprófi frá
Gagnfræðaskólanum á Akureyri
vorið 1917 með loflegum vitnis-
burði. Hún hafði stundað námið af
kappi og var fyrirmyndar skóla-
þegn. Að prófi loknu hvarf hún
aftur heim í Hlíð og gerðist kenn-
ari á Langanesi og í Þistilfirði. Er
hún hugði á frekara nám, lá leiðin
til Reykjavíkur. Hún settist á
skólabekk í Kennaraskóla íslands
og lauk hún þaðan kennaraprófi
vorið 1923. Seinna fór hún utan til
frekara náms. Eftir heimkomuna
var hún eitt ár heimiliskennari að
Hurðabaki í Reykholtsdal í Borg-
arfirði, en fór þá til Hellissands á
Snæfellsnesi og kenndi þar við
barnaskólann næstu 6 árin. Árið
1930 fluttist hún til Reykjavíkur
og fékk kennarastöðu við Miðbæj-
arskólann. Þar kenndi hún í nær
fjóra áratugi, eða þar til hún
hætti kennslu fyrir aldurs sakir.
Henni var mjög umhugað um
börnin, sem henni var trúað fyrir,
bar til þeirra hlýjan hug og vildi
koma þeim til manns.
Það blandaðist engum hugur
um, sem til þekktu, að þar sem
Fríða fór, var kona sem gekk
ótrauð til starfa, drengskapar-
kona, sem vann öll sín störf af ár-
vekni og skyldurækni, svo allir
sem áttu samleið með henni virtu
hana og báru til hennar hlýjan
hug.
Fríða var félagslynd og þótti
liðtæk til félagsstarfa. Hún var
formaður Kennarafélags Miðbæj-
arskólans um árabil. í áratugi sat
hún í stjórn kvenfélagsins Hvíta-
bandsins og var formaður þess
merka félagsskapar í mörg ár.
Fríða var traustur vinur vina
sinna og nánum ættmennum
reyndist hún afburða vel. Jóni föð-
ur sínum veitti hún skjól eftir að
hann brá búi í Hlíð. Var mjög
kært með þeim feðginum. Lítil
systurdóttir Fríðu, Erla, kom með
afa sínum frá Hlíð. Lét Fríða sér
mjög annt um litlu frænku sfna og
annaðist uppeldi hennar af mikilli
alúð. Lauk Erla kennaraprófi frá
Húsmæðrakennaraskóla Islands.
Hún er nú gift og búsett í Banda-
ríkjunum.
Eftir að Fríða hætti störfum við
Miðbæjarskólann, fannst henni
dagurinn oft langur eins og mörg-
um, sem hætta verða fyrir aldurs
sakir, enn hafa löngun og orku til
starfa. Síðustu árin dvaldist hún á
hjúkrunar- og elliheimilinu
Grund. í fyrstu virtist heilsan í
sæmilegu lagi og hún var ánægð
með sinn hag. Þegar lengra leið
tók heilsu hennar að hraka og síð-
ast er ég heimsótti hana þekkti
hún mig ekki. Slíkt var mér
ofraun. Ég hætti að koma til
hennar, þannig getur eigingirnin
gert mann að minni manni. Auð-
vitað átti ég að sýna Fríðu rækt-
arsemi til hinstu stundar. En það
er of seint að iðrast, þegar dauð-
inn hefur kvatt dyra, eftir það
verður engu um þokað.
Ég minnist ávallt Fríðu vinkonu
minnar með hjartans þökk fyrir
órofa tryggð og ótal gleðistundir
og bið að mér verði fyrirgefnar
mínar yfirsjónir.
í Guðs friði.
Hulda Á. Stefánsdóttir
Þóra Ágústa Ólafs-
dóttir — Minning
Fædd 19. september 1898
Dáin 25. apríl 1983
Hún tengdamamma er látin.
Hún var orðin háöldruð kona og
hafði verið við góða heilsu frá því
er ég kynntist henni, þar til fyrir
rúmum fimm árum er hún veiktist
skyndilega og fór á Landakotsspít-
ala. Eftir stutta legu þar var hún
hjá okkur hjónunum um tíma, síð-
an fluttist hún á Sólvang, en var
tíður gestur bæði hjá okkur og
syni sínum Þorláki, og konu hans,
Björgu.
Þóra Ágústa lést á Sólvangi
þann 25. apríl síðastliðinn, daginn
eftir að barnabarnabarn hennar
var skírt í höfuðið á henni, og lýsti
hún ánægju sinni yfir því.
Þóra Agústa fæddist í Reykja-
vík þann 19. september árið 1898,
dóttir hjónanna Sigríðar Þor-
láksdóttur og ólafs Bjarnasonar.
Þóra Ágústa var ein af sex börn-
um þeirra hjóna.
Þóra Ágústa var gift Þórði Sig-
urðssyni frá Blómsturvöllum í
Garði, en Þórður andaðist þann
12. júní árið 1980 á Hrafnistu í
Reykjavík þá orðinn 94ra ára
gamall. Þau hjónin eignuðust sex
börn: Sigurður Árni, lést á barns-
aldri; Sigurður Ragnar, lést árið
1954, þá 27 ára gamall; Helga, gift
Roy Stoner, búsett í Kaliforníu;
Þorlákur, giftur Björgu Randvers-
dóttur, búsettur í Reykjavík; Mar-
grét, gift Jóni Guðmundssyni, bú-
sett í Hafnarfirði; og Fríða, gift
Felix Matzat, búsett í Flórída.
Þóra Ágústa var mjög kát og
glaðleg kona. Hún var ávallt bros-
andi við störf sín og átti marga
góða vini. Hún var búin að vinna
við matráðskonustörf í yfir fjöru-
tíu ár, þar af um þrjátíu ár hjá
ameríska-félaginu Hamilton og
síðan hjá íslenskum aðalverktök-
um á Keflavíkurflugvelli, en hætti
þar fyrir um það bil níu árum.
Þóra Ágústa var á Elliheimilinu
Sólvangi í Hafnarfirði fjögur síð-
ustu árin. Henni þótti gott að vera
þar enda var dásamlega vel séð
um hana, ásamt öllum öðrum
sjúklingum þar, og er það starfs-
fólkinu til mikils sóma. Viljum við
nota þetta tækifæri til að þakka
fyrir alla þá hlýju og umönnun
sem Þóra Ágústa naut á 3ju hæð á
Sólvangi.
Við fráfall hennar er það eftir-
sjáin og þakklætið sem bærist
með ástvinum hennar og öllum
sem þekktu hana.
Blessuð sé hennar ástkæra
minning.
Jón Guðmundsson