Morgunblaðið - 12.06.1983, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 12. JÚNÍ 1983
71
Einu sinni gerðist það slys, að ástmaður hinnar ungu
vinnukonu spyrnir hælunum í nefið á Mildríði dóttur
sinni, sem sefur til fóta, svo að hún fær óstöðvandi
blóðnasir. (Mynd: Gfsli Sigurðsson)
settist hann á kistu gegnt rúmi
Jóhanns, en síðan færði hann sig
yfir á hans rúm og settist við hlið
hans. Um það leyti var barnið far-
ið að leggja aftur augun og móka
og andaði létt án brjóstþyngsla.
Bauðst Einar þá til að bera barnið
inn í rúm móðurinnar, sem var í
suðurenda baðstofunnar, en tvær
hurðir voru í milli baðstofuend-
anna. Barnið var rótt og þagði,
meðan það var hjá Jóhanni hús-
manni, og eftir að Einar hafði far-
ið með það í suðurenda baðstof-
unnar, heyrði hann ekkert hljóð
frá því.
En það er af Einari að segja, að
hann bar barnið inn í rúm móður-
innar og settist þar. í þeim svifum
komu inn í stofuna krakkar tveir á
bænum, Guðni Þorláksson, niður-
setningur á 12. ári, og yngsta dótt-
ir hjónanna, Jóhanna Margrét, 7
ára. Guðni sá, að barnið sneri
fram, en sængin breidd upp fyrir
höfuð, svo að rétt sá á koll þess.
Einar sat svo á rúminu, að hann
hafði vinstri höndina á knjám sér,
en hægri hendi hélt hann við
hnakka barnsins, og að því er
drengnum sýndist, hélt hann í
hálsklút þess, sem hnýttur var að
aftan. Þegar Einar sá krakkana,
skipaði hann þeim að fara út og gá
að því, hvort Mildríður, systir sín,
væri komin með hestana, sem hún
hefði átt að sækja. Krakkarnir
hlýddu og gengu út á hlaðið, en
litlu síðar kom Einar út til þeirra
og skipaði þeim að vera hjá barn-
inu og gá að, hvort það hljóðaði.
Drengurinn gekk þá inn í baðstof-
una og tók sængina frá andliti
barnsins. Var það þá mjög hvítt í
framan, og gat hann ekki séð, að
það drægi andann. Hvorki þá ná
áður heyrði hann barnið gefa frá
sér hljóð.
Þegar móðirin, Margrét Gunn-
laugsdóttir, kom heim frá mjölt-
unum og sá, að sonur hennar var
liðinn, varð hún mjög harmþrung-
in. Skuggsýnt var í baðstofunni,
en þó tók hún eftir lítilli holu á
stærð við prjónshöfuð utarlega á
enni barnsins yfir hægra auganu.
Ekki skoðaði hún barnið betur í
það sinn, en bjó um líkið á fjöl við
rúmstokkinn. En þegar lýsti af
morgni, sá hún, að storkið blóð var
í holunni á enni barnsins, á mjó-
hryggnum voru bláir blettir, mis-
jafnir að stærð, en ekki náðu þeir
saman, aftur á móti var holið allt
frá bringspölum niður í smá-
þarma blátt eða blárautt. Ekki sá
hún aðra áverka á barninu.
Guðrún Illugadóttir, húsfreyja
á Skárastöðum, og Ingibjörg
Markúsdóttir, húskona, litu laus-
lega á líkið um kvöldið, og töldu
þær báðar að barnið hefði orðið
bráðkvatt. Það var einnig álit Jó-
hanns Jónssonar húsmanns. Ein-
hver grunur mun hafa vaknað þá
þegar hjá móðurinni, að barnið
hefði ekki dáið með eðlilegum
hætti, og því datt henni í hug að
koma skilaboðum til Jóns Björns-
sonar, fyrrum hreppstjóra á
Bjargarstöðum, að gera kistu utan
um barnið og skoða það þá um
leið. En í þeim svifum kom Jón
bóndi Einarsson heim úr ferðalagi
og var á leið suður, vildi hann þá
ólmur smíða utan um drenginn, og
Einar, sonur hans, var þess einnig
mjög fýsandi. Varð það að ráði, að
Jón á Skárastöðum gerði barninu
kistuna, og voru þau Margrét
Gunnlaugsdóttir ein við kistu-
lagninguna. Einar Jónsson fylgdi
Margréti á kirkjustaðinn, þar sem
barnið var grafið, og reiddi kist-
una fyrir framan sig.“
Sök Einars
Jónssonar
Við yfirheyrslur hélt Einar
Jónsson í fyrstu fram fullu sak-
leysi sínu að dauða barnsins. En
að lokum gafst hann þó upp fyrir
sönnunargögnum vitna og líkskoð-
unar. Hann hafði þá þegar kann-
ast við að vera faðir að barninu og
er hann játaði að hafa komið
barninu fyrir reyndi hann að
draga barnsmóður sína með sér á
höggstokkinn. Einari sagðist svo
frá, að hann hefði skömmu fyrir
dauða barnsins komið upp á kvíar,
þar sem Margrét sat ein að eftir-
mjöltum. Spurði hún hann þá,
hvort hann vildi ekki ganga að
eiga sig, en Einar svaraði fáu og
fór undan í flæmingi. Hún sagði
þá, að það mundi vera óhætt, því
að hægt væri að koma fyrir barn-
inu. Síðan hættu þau þessu tali.
Einar sagði að Margrét hefði aftur
skömmu seinna nefnt það við sig
að réttast væri að drepa barnið og
hefði þetta undarlega tal hennar
setið í sér þegar hann tók við
barninu af Jóhanni húsmanni.
Hann hefði því farið með barnið
að rúmi móðurinnar, lagt það upp
í loft og ráðið það af dögum með
því að leggja þumalfingurinn á
ennið hægra megin utarlega fyrir
ofan augnabrúnina, en tekið hin-
um fingrum aftur fyrir hnakkann
og þannig þrýst höfðinu saman
snögglega, og við þetta tak hafði
hann heyrt lítilfjörleg hljóð til
barnsins og það hvítnað upp.
Margrét Gunnlaugsdóttir
þverneitaði að hafa látið fram-
angreind ummæli falla við Einar
og stóð þar staðhæfing gegn stað-
hæfingu. Hún viðurkenndi hins
vegar að grunur sinn um, að Einar
væri valdur að dauða barnsins
hefði vaknað nokkru eftir lát þess,
en hún hefði látið kyrrt liggja þar
sem Einar hefði breyst mjög í
framkomu við sig og látið jafnvel í
veðri vaka að hann gæti hugsað
sér að ganga að eiga hana.
Skömmu eftir andlát barnsins
hefjast aftur holdlegar samfarir
með þeim, og þeim heldur áfram,
eftir að grunur hennar hefur
vaknað. Grátandi játar hún það
fyrir dómaranum, að hún sé aftur
þunguð af völdum Einars Jónsson-
ar á Skárastöðum og sé komin
langt á leið.
Hún hafi vitað að breytni sín
væri röng, en hún hafi ekki þorað
annað en láta að vilja hans. Mar-
grét sagði við réttarhöldin að hún
gæti ekki fundið sér neitt til af-
sökunar í því tilliti annað en að
hún hafi verið búin að binda svo
huga sinn við hann og viljað eiga
hann, að henni hefði fundist hún
ekki getað slitið samvistum við
hann af grunsemd einni saman.
Við réttarhöldin kom einnig í ljós,
að þeir feðgar, Jón og Einar, höfðu
sterkar gætur á henni og vildu
ekki leyfa henni að fara bæjarleið
af heimilinu, jafnvel ekki til
kirkju. Að lokum var hún orðin
hrædd við að búa á Skárastöðum
hjá þeim feðgum og í nóvember
flýði hún alfarin að Bjargarstöð-
um. Þá var sá kvittur farinn að
ganga ljósum logum í sveitinni, að
barn hennar hefði dáið af manna
völdum.
Utburður Guðbjargar
og dómsúrskurður
Glæpur Einars Jónssonar er fá-
heyrður í sakamálasögu landsins
og á raunar hvergi annars staðar
heima en í myrkviði sálsýkisfræð-
innar. Hins vegar er saga Guð-
bjargar Guðmundsdóttur eins
gömul og saga byggðar í landinu
og má finna mál af því tagi víða í
sakamálaskjölum frá liðnum öld-
um. í stuttu máli er saga hennar á
þessa leið:
Eftir að hún hafði sagt Jóni
bónda Einarssyni frá því, hvernig
högum hennar var komið neitaði
hann í fyrstu að kannast við að
hann væri faðir að barni því, er
hún gekk með. Reyndi hann að
telja hana á að kenna það Árna
Árnasyni, vinnumanni á Skára-
stöðum. Guðbjörg var ófáanleg til
þess og sagði, sem satt var, að hún
hefði ekki þar á bæ kennt annarra
karlmanna en húsbóndans. Þá brá
Jón bóndi á glens við hana og
sagði, að víst væri hún ekki ólétt,
þetta væri allt hugarburður henn-
ar. En þegar fram liðu stundir og
þungi Guðbjargar óx með eðli-
legum hætti og stúlkan hélt áfram
að nauða í honum, réð hann henni
til að „láta barnið ekki koma í
ljós“. Hann varð viðskotaverri eft-
ir því, sem lengra leið, og eitt sinn
sagði hann við hana, að hún skyldi
„hitta sig fyrir" og að sér þætti
ekki mikið fyrir að drepa sig, ef
barnið kæmi í ljós. Eftir síendur-
teknar fortölur Jóns bónda var
Guðbjörg farin að íhuga í fullri
alvöru að fyrirkoma barninu og
flest bendir til, að það hafi verið
orðinn ásetningur hennar um það
leyti, er hún fór vistferlum frá
Skárastöðum.
Á Ytri-Reykjum svaf Guðbjörg
hjá vinnukonu, sem hét Júlíanna
Ólafsdóttir. Þremur vikum eftir
að hún kom þangað bar svo til
eina nótt, að hún kenndi fyrstu
fæðingarhríðanna. Hún staulaðist
á fætur og gekk út í haga og ól þar
meybarn. Hún hafði engin verk-
færi með sér og sleit naflastreng-
inn og grét þá barnið. Hún vafði
barnið í klút án þess að binda'
fyrir og hélt svo á því í kjöltu
sinni, þangað til það var dáið. Síð-
an gróf hún það í mold með berum
höndum. Nokkrum dögum síðar
kom hún aftur á staðinn og hafði
nú með sér reku. Við réttarhöldin
sagði Guðbjörg að æði hefði runn-
ið á sig á meðan hún var að grafa
barnið, svo að hún vissi ekki hve
lengi hún var að þessu, né vissi
heldur með vissu, hvar hún hafði
grafið það. Gröf barnsins fannst
raunar aldrei, þrátt fyrir mikla
leit.
Hinn 12. nóvember 1864 var
kveðinn upp dómur að Geitar-
skarði í þessu flókna og marg-
þætta sakamáli. Einar Jónsson og
Guðbjörg Guðmundsdóttir voru
dæmd fyrir barnsmorð, Einar
fyrir að hafa fargað fimm vikna
gömlu barni sínu, og Guðbjörg
fyrir að hafa borið út barn sitt
nýfætt. Þau voru bæði dæmd til
lífláts. Jón Einarsson bóndi á
Skárastöðum var dæmdur til
þriggja ára betrunarhússvistar
fyrir þjófnað, en fremur mildum
augum var litið á hlutdeild hans í
verknaði barnsmóður hans. Guð-
mundur Jónsson, sonur hans, var
dæmdur í 40 vandarhögga hýðingu
fyrir þjófnað. Margrét Jónsdóttir,
systir hans, var dæmd í 10 vand-
arhögga hýðingu fyrir að hilma
yfir þjófstolna muni. Margrét
Gunnlaugsdóttir, barnsmóðir Ein-
ars Jónssonar, var hins vegar
dæmd sýkn af frekari ákærum
réttvísinnar.
Dauðadóminum yfir Einari
Jónssyni og Guðbjörgu Guð-
mundsdóttur var aldrei fullnægt.
Þau voru flutt á Brimarhólm, en
komu bæði heim aftur og lifðu í
mörg ár eftir það og að sögn voru
þau þá vel látin. Jón Einarsson
skildi við konu sína og bjó síðar að
Hofsseli á Skagaströnd með konu,
sem hét Elín Semingsdóttir. Þar
lést hann árið 1876, iðrandi synd-
ari, ef dæma má af vísu sem hann
orti skömmu fyrir andlátið:
Geng ég lotinn grátt með hár,
græt mín brotin stóru.
Burtu flotin æviár,
illa notuð vóru.
(Samantekt: Sv.G.).