Morgunblaðið - 30.07.1983, Qupperneq 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 30. JÚLÍ 1983
Allur þessi sandur, sandur
og aftur sandur, vatnasvæði
sem er ámóta langt á báöa
kanta og Keflavíkurvegurinn
eins og hann leggur sig og
það sem rammar þetta magn-
aða svæöi af er Vatnajökull
annars vegar og Atlantshafíð
hins vegar. Þó er það ævin-
týralegast af þessu öllu að
mönnum skuli hafa dottið í
hug að sigra þetta landsvæði,
veita ánum að eigin geðþótta,
leggja veg niður hinn al-
ræmda Seiðarársand til þess
að sækja þangað flaggskip
Hollands niður á 10—15
metra dýpi í sandinum á
fjörukambinum. Gullskips-
mennirnir eru engum líkir,
þeir hafa tekið ástfóstri við
það óleysanlega, og sjá fyrir
endann á því. Margir hafa
brosaö í kampinn yfír hug-
myndum þeirra, þolinmæði,
þrautsegju og áræði, en
ósjálfrátt hafa menn hrifíst
með. Ofurhugurinn laðar
alltaf fram aðdáun og
Gullskipsmenn eru dæmi-
gerðir ofurhugar. Að koma
stórvirkustu véltækjum
landsins niður vatnasvæði
Seiðarár, 700 tonnum af stál-
þili og ramma þar af eins
konar höfn á hafnlausum
fjörunum, það framkvæma
aðeins menn sem vita, vilja
og þora. Þessir leikreyndu
menn hafa marga hildi háð
við erfíðar aðstæður, en þeir
hafa verið svo lánsamir að
sigrast á þeim öllum, fram-
kvæma það á ströndum
landsins sem flestir hafa tal-
ið óframkvæmanlegt. Nú
stefna þeir að Gullskipinu,
Het Wapen van Amsterdam,
og spennan eykst. Hvað kem-
ur í Ijós þegar sandinum
verður rutt til, gryfjan innan
stálþilsins opnast?
Þriggja mánaða törn
á sandinum
Um síðustu helgi fóru Gull-
skipsmenn í viku leyfi eftir
þriggja mánaða törn á sandinum.
Það var kærkomið leyfi því sand-
urinn er ógnvekjandi, auðnin svo
mikil og víðáttan þar sem sandur
og vatn berjast upp á líf og dauða.
Krafturinn í vatnasvæði Skeiðar-
ársands er gífurlega mikill og slík-
ur kraftur reynir á menn til lengd-
ar, tekur í þegar sandstormurinn
drynur, þegar hafið tryllist við
strönd og árnar taka í taumana.
Við dvöldum með Gullskips-
mönnum áður en þeir fóru í fríið.
Það var létt yfir mannskapnum,
markvisst unnið og það er seiglan
sem gildir á sandinum. Það er
slegið á létta strengi, talað um
skipið langþráða eins og það biði
undir fullum seglum á sínum stað
í sandinum. Búðir Gullskips-
manna eru á miðjum Skeiðarár-
sandi, um 15 km sunnan við
Skaftafell. Áður en maður sér
trjónu kranans bera við himinn er
unnt að heyra hamarshöggin, dyn-
inn í stálinu sem mjakast þuml-
ung fyrir þumlung með ógnar-
höggum hamarsins, 15 metra
langir renningar, eins metra
breiðir, skríða ofurhægt ofan í
sandinn og mynda nýja höfn fyrir
Het Wapen van Amsterdam,
möguleika til þess að aftur fljóti
undir kjöl.
Skeiðará tekin á
sálfræðinni
„Við tókum Skeiðará á sálfræð-
inni í dag,“ sagði Gísli Sveinsson,
einn af hinum eitilhörðu Gull-
skipsmönnum. Áin þandi sig og
allt var að fara úr böndunum,
Stálþilið á fjörukambi Skeiðarársands, en það nær 15 metra niður f sandinn. Eftir er að loka einum enda þilsins, sem er 60x22 metrar á kant.
Ljósmynd Mbl. Ragnar Axelsson
Hjá gullskipsmönnum
á Skeiðarársandi
„Spenningurinn
er að aukast“
varnargarðar að falla, áin að ryðja
öllu um koll og skapa mikinn
vanda fyrir búnaðinn niðri á
ströndinni. Með augum vatna-
mannanna og stærstu ýtum lands-
ins sáu þeir við henni, tóku hana á
sálfræðinni, sefuðu hana svo hún
ylli þeim ekki tjóni.
í búðum Gullskipsmanna við
Lækjarbakka á miðjum sandinum
sér Anna um kallana sína, og í
návist hennar kemst enginn upp
með leiðindi þótt feginn vildi. Hún
er eins og sólargeisli á sandinum,
jafnvel þótt sótsvartur sandbylur-
inn sé í sínum versta ham. Þær
láta engan bilbug á sér finna, dæt-
ur Skaftafells.
Það var gestkvæmt daginn
þann, 15 vinnandi menn i mat og
slatti af gestum, sendiherra Hol-
lands með fríðu föruneyti, og allir
léku við hvern sinn fingur. Krist-
inn Guðbrandsson hafði rásað
með mannskapinn á vatnadreka
Gullskipsmanna, þeyst eftir
ströndinni og skipti engu hvort
sandur eða vatn var fyrir, drekinn
óð áfram, byltist út í mikilúðlega
ósana án þess að hika, hjólin og
skrúfan snerust í senn og síðan
rann þetta ferlíki upp bakkann
hinumegin eins auðveldlega og
það væri skipulagt af almættinu.
„Það er gríðarlegt
vatnsmagn í Skeiðará“
En allt mannlíf á sitt ankeri og
eitt af þeim ankerum Gullskips-
manna er kempan Bergur Lárus-
son frá Klaustri, upphafsmaður-
inn að ævintýrinu, rólegur, athug-
ull og yfirvegaður eins og sá sem
er alinn upp við öfl náttúrunnar
til allra átta. Enginn þekkir sand-
inn eins vel og hann og sá sem
kynnist sandinum í öllu sínu veldi
veit best sjálfur um þá háskóla-
menntun sem hann hefur. í bar-
áttu við sandinn og vatnið er ekki
hægt að læra eins og páfagaukur,
taugar skynseminnar titra þar af
átökum.
„Spenningurinn er að aukast,"
sagði Bergur og brosti, „þetta er
svolítið að færast nær markinu.
En það er mikið verk eftir að reka
niður, þetta er óvenjulega mikill
rekstur. Það sér þó fyrir endann á
því. Mesta jobbið er að koma járn-
inu niður og víst er þetta búið að
vera töluverð törn.
Fyrst var þetta vegarlagningin,
síðan að veita Skeiðará frá okkur
og haida vatnasvæðinu í skefjum.
Það þarf að hafa vakandi auga yf-
ir Skeiðará og Skaftá og ef Skeið-
ará sækir á leiðina niður eftir,
þarf að veita henni frá einn gang-
inn enn og útbúa eitthvað af görð-
um.
Það er gríðarlegt vatnsmagn í
Skeiðará, hið mesta á Suðurlandi
og mest er það í ágúst, svo við
megum fara að vara okkur. Oft
hefur það komið fyrir að 45 tonna
ýta sem við notum meðal annars
til þess að stjórna vatnsfallinu,
hefur verið nær hálf á kafi við
verkið. Einn daginn hækkaði til
dæmis snarlega um 50 sentimetra
í ánni, og þá voru góð ráð dýr, snör
handtök skiptu öllu máli.“
Þilið stjórað af
Það þarf að fylgjast með ánum
einu sinni til tvisvar á dag svo að
vatnið nái ekki að leika á Gull-
skipsmenn.
Nú styttist í að þilið lokist og þá
liggur fyrir að stjóra það af svo að
það leggist ekki saman þegar graf-
ið verður innan úr. Stjórað verður
af með stórum sandfylltum rörum
og teinum þar á milli. f sumar
hafa menn unnið að jafnaði frá
klukkan átta að morgni til tíu á
kvöldin og stundum lengur, en
þótt ekki hafi alltaf verið hægt að
vinna niðri á sandinum vegna veð-
urs hafa menn getað sinnt öðrum
verkefnum svo sem að lagfæra
járnið i þilið, rétta og gera klárt
en meira en helmingur járnsins í
þilið var notað áður og þurfti mik-
illar lagfæringar við.
„Það er samtaka lið hérna,"
sagði Bergur, „léttur andi í
mannskapnum og allir mjög
Þ*
Þilið rammar af svæði sem er eins og meðalstór höfn úti á landsbyggðinni, enda var Het Wapen van Amsterdam ekki
af minni gerðinni.