Morgunblaðið - 30.07.1983, Síða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 30. JtJLÍ 1983
Ur tónlistarlífínu________________________
MARGRÉT HEINREKSDÓTTIR
Oft erfitt að sjá fyrir hvað kem-
ur listamanni að mestu gagni
Rabbað við Helgu Ingólfsdóttur, semballeikara, um
Sumartónleika í Skálholtskirkju og sitthvað fleira
Helga Ingólfsdóttir, semballeikari. Ljósm. ólafur K. Mannússon.
• Nú um helgina hefjast hinir árlegu Sumar-
tónleikar í Skálholtskirkju, sem síðan verða
þrjár helgar í mánuðinum, 6.—7., 13.—14. og
27.—28. ágúst. Eru þessir tónleikar orðnir
fastur þáttur í tónlistarlífinu og tilhiökkunar-
efni þeirra, sem með hafa fylgzt.
• Ásamt þeini Helgu Ingólfsdóttur, sembal-
leikara og Manuelu Wiesler, flautuleikara,
sem hafa staöið fyrir þessum tónleikum frá
upphafi, koma nú fram þeir Michael Shelton,
fiðluleikari, sem leikur á barokkfiðlu, — eina
hljóðfærið þeirrar tegundar hér á landi — og
Arnaldur Arnarson, gftarleikari, — en hann
leikut á altgítar, ellefu strengja hljóðfæri,
sem sænskur gítarsmiður, Georg Bolin, hann-
aði fyrir um það bil tveimur áratugum til
flutnings á verkum, sem skrifuð voru fyrir
lútu.
• Eins og jafnan áður eru tónverk eftir Jo-
hann Sebastian Bachs veigamikill þáttur í
efnisskránum, en einnig verður flutt
nútímatónlist að venju, og eins og oft áður,
fruraflutt nýtt íslenzkt tónverk, að þessu
sinni eftir Magnús Blöndal Jóhannsson,
„Solitude" fyrir einleiksflautu, skrifað fyrir
Manuelu Wiesler.
Þetta er níunda sumarið, sem þessir
Sumartónleikar eru haldnir í Skálholts-
kirkju, níu tónleikar hafa verið á hverju
sumri og því orðnir 72 talsins, — hreint
ekki lítið framlag.
— Já, þetta eru orðnir talsvert margir
tónleikar, sagði Helga, þegar við töldum
þá saman, og ég er að vona, að okkur auðn-
ist að halda veglega upp á tíu ára afmælið,
sumarið 1985; það ber upp á 300 ára ártíð
Johanns Sebastians Bachs og þá langar
mig til að efna til Bach-hátíðar.
Ekki amaleg tilhugsun að eiga þá
kannski heilan Bach-mánuð f vændum.
Helga var nánar spurð um aðdraganda
og tilhögun sumartónleikanna og sagði:
— Hugmyndin kom upp á hljómleikum,
sem voru haldnir vorið 1975 í minningu dr.
Roberts Abrahams Ottóssonar. Þá sáum
við, að Skálholtsstaður væri tilvalinn til
sumartónleika og hófumst handa samsum-
ars. í fyrstu var Elín Guðmundsdóttir
semballeikari með okkur Manuelu, en síð-
an hafa ýmsir tónlistarmenn lagt okkur
lið. Við höfum mest flutt barokktónlist og
nýja íslenzka tónlist, höfum frumflutt lík-
lega um tuttugu verk eftir tíu íslenzk
tónskáld.
Til þessa hefur sá háttur verið á, að við
höfum dvalizt í Skálholti vikutíma fyrir
tónleikana og æft í kirkjunni alla daga.
Hún hefur verið opin ferðamönnum og við
leikið fyrir þá. Það hefur verið afar
ánægjulegt að mörgu leyti, en nokkuð
óróasamt — og okkur stundum ekki orðið
nógu mikið úr verki. Fólkið hefur, sem
kannski er eðlilegt, komið til okkar að
rabba um tónlistina og kirkjuna, jafnvel í
miðju verki. Bezti æfingartíminn hefur
verið á morgnana frá klukkan átta og
fram undir ellefu — þá byrja ferðamenn-
irnir að tínast inn og út — og svo aftur á
kvöldin.
— Geturðu nokkra grein gert þér fyrir
því, hvað tekur langan tíma að undirbúa
svona tónleikahald?
— Nei, biddu fyrir þér, um það er ekki
nokkur leið að segja. Það fer eftir svo
mörgu, til dæmis því, hvort æft er upp
nýtt verk eða eitthvað sem maður hefur
leikið áður. Það getur líka farið eftir
manni sjálfum, bæði líðan, öðrum störfum
og því, hvernig gengur að skipuleggja tím-
ann. Þetta er allt svo misjafnt.
— Mundi nokkurn tíma borga sig fjár-
hagslega að gera svona nokkuð, — svo að
við séum nú verulega jarðbundnar?
Helga hlær dátt að þeirri hugmynd og
spyr: — Við hvaða taxta ættum við að
miða, iðnaðarmanna ... ?
— Segjum lægsta verkamannataxta.
— Nei, ekki einu sinni miðað við hann,
það er langt frá því, að hann næðist nokk-
urn tíma. Samt megum við vel við una.
Miðað við það, sem tónlistarmenn hér á
íslandi hafa upp úr því að halda tónleika,
má segja, að við höfum verið vel settar.
Við höfum fengið styrki bæði frá mennta-
málaráðuneytinu, Ferðaskrifstofu ríkisins,
Kynnisferðum og einnig frá Ferðamála-
ráði þar til í fyrra. Auk þess höfum við
dvalizt í Skálholti og átt þar góðar stundir.
Það, sem mestu skiptir er, hversu ánægju-
legt hefur verið að fá aðstöðu til að vinna
þar.
— Hefur útvarpið tekið upp tónleika
hjá ykkur?
— Já, stundum, en það sem mig dreymir
um — og sem mér finnst vanta svo mjög
hér á íslandi, — eru beinar útsendingar
frá tónleikum, eins og tíðkast svo víða er-
lendis.
— Og svo hafið þið Manuela gefið út
hljómplötur með Skálhots músík.
— Já, tvær plötur, sem komu út 1979 og
1981 með verkum, sem telja má dæmigerð
fyrir efnisval á sumartónleikunum, bar-
okktónlist og nútímatónlist. Má segja, að
þessar plötur séu hinn sýnilegi og varan-
legi hluti af samstarfi okkar Manuelu.
Þær Helga og Manuela hafa unnið mikið
saman á þessum árum og nokkrum sinnum
farið í hljómleikaferðir saman út fyrir
landsteina, meðal annars til Norðurlanda,
Hollands og Austurríkis, — en síðustu ár-
in hefur dregið úr samleik þeirra.
— Já, þar kemur tvennt til, sagði Helga;
— annarsvegar, að Manuela hefur verið
talsvert mikið erlendis og dvelst nú í Sví-
þjóð og hinsvegar, að ég hef farið meira út
í að leika gamla músík, — stóð að stofnun
Musica Antiqua ásamt fleiri áhuga-
mönnum um gamla músík, sem leika á
hljóðfæri, smíðuð eftir þeim gömlu og upp-
runalegu. Þetta samstarf hefur tekið æ
meira af tíma mínum og áhuga, því að
þessi hljóðfæri hljóma svo sérstaklega vel
og skemmtilega með sembalnum.
- O -
Það kom í ljós, þegar á leið rabb okkar
Helgu um sumartónleikana, að hún mundi
flytja ítalska konsertinn eftir Bach nú um
helgina og væri þar með að halda upp á að
tuttugu ár eru síðan hún tók einleikara-
próf sitt frá Tónlistarskólanum hér heima.
Þá lék hún hann á píanó og sagðist nú telja
tíma til kominn að leika hann á sembal,
eins og upphaflega hefið verið til ætlazt.
Út frá þessu spunnust samræðurnar frek-
ar um starf hennar sem semballeikara og
um þær vangaveltur og efasemdir, sem
leita á hvern og einn, sem velur á milli
kosta, hvort heldur er nauðugur eða vilj-
ugur. Það eru nú orðin fimmtán ár frá því
að Helga kom heim frá framhaldsnámi í
Þýzkalandi, þar sem hún kynntist semb-
alnum og féll fyrir honum svo rækilega, að
hún sagði skilið við píanóið á svipstundu
— Og hefur ekki séð eftir því?
— Nei, aldrei, segir hún, — semballinn
höfðaði strax svo sterklega til mín; mér
fannst hann þegar vera mitt hljóðfæri og á
því er enginn vafi. Og ég get, þegar allt
kemur til alls, ekki hugsað mér annað líf.
Mér líður beinlínis illa, þegar ég kemst
ekki til þess að æfa mig og hugsa stundum
um það, hvernig persónuleiki ég hefði eig-
inlega orðið, hefði ég ekki farið út í músík-
ina. Kannski fer maður á mis við ýmislegt
með því að stunda tónlistina, hún er svo
krefjandi, tekur alla manns krafta, en um
leið gefur hún mikla lífsfyllingu.
— Hvers finnst þér þú helzt hafa farið á
mis?
— Ja, ég verð þess oft vör, að það er svo
margt, sem ég hefði viljað kynna mér bet-
ur, ef tími væri til — en ég gef tónlistinni
alltaf forgang.
— Hefur hvarflað að þér að breyta til?
— Ég hef hugsað talsvert um það að
undanförnu; auðvitað veltir maður því oft
fyrir sér, hvernig hefði verið hægt að lifa
öðruvísi, því að möguleikarnir eru alls-
staðar, það er bara að velja og taka
ákvörðun, — en niðurstaða mín hefur ver-
ið sú að halda áfram á sömu braut. Ég er
líklega of ánægð til að þora að hætta mér
út í nokkuð annað.
Ég er líka í svo sérstaklega góðri að-
stöðu til að stunda tónlist, — meira og
minna ein heima allan daginn og get hag-
að æfingatíma mínum eftir því sem hentar
mér bezt, — æft mig, þegar ég er óþreytt
og farið í gönguferðir og sinnt öðrum
störfum og heimilinu þess í milli. Þar sem
við hjónin erum barnlaus ræð ég sjálf al-
gerlega mínum tíma. Það er mesti munað-
ur að hafa slíkt frelsi, — en jafnframt geri
ég mér grein fyrir því, að ég fer vafalaust
á mis við dýrmæta reynslu.
En þannig er líklega með allt í lífinu,
það verður aldrei á allt kosið, — lífið gefur
og tekur á hverjum tíma — og oft veit
maður ekki fyrr en eftir á, hvað gefur
mest. Það sýnir sig svo oft, bæði í stóru og
smáu. Tökum sem dæmi sönghátíðina í
júní — ég fór þangað til að fylgjast með og
hlusta vegna þess, að ég hef áhuga á söng,
en þó með hálfum huga vegna anna. En
eftirá reyndust þessir dagar mér geysileg
hvatning og hjálp í minni eigin músík, þeir
hafa gefið mér margföld laun eftir á.
— Hvernig getur söngkennsla hjálpað
þeim, sem leikur á sembal?
— Hún dýpkar skilning manns og vit-
undina um, að þetta snýst allt um það
sama, tónlistina og tjáningu hennar, hvort
sem er spilað eða sungið. — Það er oft
erfitt að sjá fyrir hvað kemur manni að
mestu gagni sem listamanni, það er ekki
aðeins að æfa sig, heldur svo margt annað,
— því eins og einhver sagði svo vel: „Listin
er ekki hátíðleiki, listin er lífið sjálft."
— Hefurðu nokkurn tíma hugsað um að
flytjast utan?
— Nei, það hefur aldrei hvarflað að
mér, hér á ég heima og hér líður mér vel.
Tækifærin eru næg, ég hef haft meira en
nóg að gera — og hér væru í rauninni
verkefni fyrir tvo til þrjá semballeikara til
viðbótar. Auk tækifæra til einleiks þurfa
margir á semballeikurum að halda; sin-
fóníuhljómsveitin, kórarnir, kammer-
hljómsveitir, Musica Antiqua og aðrir,
sem flytja kammerverk, gömul og ný. Nei,
mig langar sannarlega ekki til að flytjast
héðan. Annað mál er, að ég finn stundum
til einangrunar, að því leyti, að ég hitti
sjaldan aðra semballeikara, — mér finnst
ég þurfa að komast útan öðru hverju og
það ætla ég einmitt að gera núna, að af-
loknum sumartónleikunum, — fara til
Lundúna í þrjá mánuði með sembalinn
með mér, vera í tímum hjá kunnum semb-
alkennara og — sem ekki er síður mikil-
vægt — hlusta á tónleika.
— Og þegar heim kemur, hvað er þá
framundan?
— Mig langar sérstaklega til að halda
hljómleika úti á landi; ég hef til þessa
aðeins spilað á Akureyri, fyrir utan
Reykjavík og Skálholt, en nú fýsir mig að
fara víðar og kynna landsbyggðinni semb-
alinn og þá tónlist, sem fyrir hann hefur
verið skrifuð.