Morgunblaðið - 12.10.1983, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 12. OKTÓBER 1983
Danir gefa ævi-
skrár íslenskra
dannibrogsorðuþega
Flestir orðuþega sýslumenn og læknar
NÝLEGA afhenti konunglegur orðuritari Dana, prófessor dr. phil. Tage
Kaarsted frú Ragnhildi Helgadóttur menntamálariðherra 129 æviskrár ís-
lenskra dannebrogsorðuþega fri tímabilinu 1884 til 1918. Fór afhendingin
fram í hidegisverðarboði J.A.W. Paludan sendiherra Dana i íslandi.
Menntamilariðherra þakkaði gjöfina og afhenti síðan þjóðskjalaverði gjöf-
ina til varðveislu í Þjóðskjalasafni íslands.
menn 6, bankastjórar 2, forleggj-
arar 3, ritstjórar 2, tónskáld 2,
lyfsalar 2, hómópatar 2, og einn úr
eftirtöldum stéttum: kaupfélags-
stjóri, skipstjóri, fiskmatsmaður,
hafnsögumaður, skáld, myndskeri,
gullsmiður og regluboði.
Þjóðskjalasafnið hefur nú búið
um skjöl þessi eftir bestu föngum,
raðað orðuþegum í stafrófsröð og
komið sér upp sérstöku ljósrituðu
eintaki til daglegra afnota fyrir
gesti safnsins.
(Úr rrétutilkraaingu frí
mennUmálaráðuneytimi).
Sögufélagið;
Ljósmynd Kristján Orn Elíasson.
Fri blaðamannafundi Sögufélagsins, þar sem XV bindi Alþingisbókanna var kynnt isamt fleiri útgifubókum
félagsins nú í haust. Taiið fri vinstri: Heimir Þorleifsson, Helgi Þorliksson, Gunnar Sveinsson, Einar Laxness forseti
Sögufélagsins, Ragnheiður Þorláksdóttir verslunarstjóri, Sigurður Ragnarsson og Svavar Sigmundsson.
Alþingisbækur íslands fyrir
árin 1766—1780 komnar út
Dannebrogsorðan hefur veri?
veitt síðan 1671 en var lengi vel
aðeins veitt aðalsmönnum og kon-
ungbornu fólki. Árið 1808 voru
gerðar breytingar á veitingu orð-
unnar þar sem m.a. var kveðið svo
á að veiting hennar skyldi ekki
fara fram eftir stétt eða stöðu
orðuþega heldur skyldi hún veitt
fyrir dyggilega unnin störf og
lofsvert framtak. Var hún veitt
nokkrum Islendingum frá þeim
tíma og fram til ársins 1918 að
ísland varð fullvalda ríki. Við
bruna Kristjánsborgarhallar árið
1884 fóru forgörðum nær allar
ævisögur orðuþega fram til þess
tíma og eru því í þessari gjöf Dana
nú aðeins æviskrár þeirra íslend-
inga sem hlutu orðuna á árunum
1884-1918.
Æviskrárnar 129 skiptast þann-
ig eftir stétt og stöðu orðuþega, en
athygli vekur að engin kona er
meðal orðuþega: Embættismenn
(einkum sýslumenn og læknar) 43,
prestar 16, verslunarmenn 17,
hreppstjórar 12, bændur 8, at-
hafnamenn i útgerð 6, vísinda-
Ostakynning
hjá Osta- og
smjörsölunni
OSTAKYNNING verður í húsa-
kynnum Osta- og smjörsölunnar
að Bitruhilsi í Reykjavík, dagana
14. og 15. október næstkomandi.
Sýning verður i ostum, bragðpruf-
ur gefnar og til söhi verða ostap-
akkar i sérstöku kynningarverði,
auk þess sem hægt verður að fi
leiðbeiningar um geymslu og með-
ferð osta.
í tengslum við ostakynning-
una verður dæmt í samkeppni
ostagerðarmanna um bestu
ostana. Öll mjólkursamlögin
sem framleiða osta, 8 talsins,
senda osta i samkeppnina en
dæmt er samkvæmt sérstöku
stigakerfi. Hingað til lands mun
koma sænskur mjólkurverk-
fræðingur, Sven Anker Kofoed
að nafni, til að aðstoða íslenska
sérfræðinga til að dæma ostana.
Ostakynningin verður á föstu-
dag frá klukkan 15 til 20 og á
laugardag frá klukkan 13 til 18.
I fréttatilkynningu frá Osta- og
smjörsölunni segir að þess sé
vænst að fólk fjölmenni og noti
fækifærið til að kynnast því
fjölbreytta úrvali osta sem nú sé
völ á.
Opið hús
hjá Orator
í TILEFNI af 75 ára afmæli laga-
kennslu á íslandi nú í haust
hyggst Orator, félag laganema við
Háskóla Islands, efna til dagskrár
laugardaginn 15. okt. nk. í Lög-
bergi, húsi lagadeildar. Hefst
dagskráin kl. 14.30 með ávarpi
Gunnars Jónssonar, formanns
Orators, og mun hann kynna
starfsemi deildarinnar. Þá munu
laganemar setja á svið málflutn-
ing og verður tekið fyrir skaða-
bótamál vegna atvinnusjúkdóms.
Að síðustu verður svo opið hús og
gestum og gangandi boðið að
skoða Lögberg og þá aðstöðu sem
þar er.
Öllum er heimill aðgangur með-
an húsrúm leyfir.
FrétUtllkrnninr frá Orntor
KOMIÐ er út hjá Sögufélaginu f
Reykjavík fímmtánda bindi Alþing-
isbóka íslands, sem tekur til áranna
1766 til 1780. Á blaðamannafundi
sem Sögufélagið efndi til í tilefni
útgáfunnar kom meðal annars fram,
að útgáfan hófst árið 1912, í umsjá
dr. Jóns Þorkelssonar, fyrsta forseta
Sögufélags. Er þetta viðamesta
heimildarit, sem Sögufélagið hefur
gefíð út Hefur félagið hin síðustu ár
notið sérstaks styrks frá Alþingi til
útgáfunnar.
Alþingisbækur íslands eru
gerðabækur hins forna Alþingis
við Öxará. Þær fjalla um það, sem
þar fór fram eftir að tekið var að
rita það á bók á síðari hluta 16.
aldar og til ársins 1800, þegar
þingið var lagt niður.
Alþingisbækur Islands eru stór-
merkar frumheimildir um sögu ís-
lands á niðurlægingarskeiði þjóð-
arinnar, tímabili Stóradóms, ein-
okunarverzlunar, galdraofsókna,
heittrúarstefnu og móðuharðinda.
Þær eru fjölbreyttar að efni. Þar
má finna dóma i fjölda malum,
þ.á m. dauðadóma, ennfremur lýs-
ingar á strokumönnum, kon-
ungsbréf og tilskipanir til Islend-
inga, auglýsingar embættismanna
og jarðakaupabréf.
Álþingisbækur Islands eru
heimildir um lagasetning og
stjórnmálaviðburði og þær endur-
spegla vel aldaranda.
Hvert bindi tekur yfir gerðir Al-
þingis 10—20 ár í senn og myndar
sérstaka heild, sem njóta má óháð
öðrum bindum. Nýjasta bindið
tekur yfir árin 1766—1780, en tvö
bindi munu vera eftir, svo að út-
gáfu sé lokið.
Umsjón með fyrri bindum Al-
þingisbóka hafa annazt hinir fær-
ustu fræðimenn, auk dr. Jóns
Þorkelssonar þeir dr. Einar Arn-
órsson, Einar Bjarnason prófess-
or, og um hin síðustu bindi hefur
séð Gunnar Sveinsson skjalavörð-
ur.
Á blaðamannafundinum kom
fram, að i Alþingisbókunum kenn-
ir ýmissa grasa og má finna margt
forvitnilegt ef grannt er skoðað.
T.d. var skylt að lýsa vogrekum í
lögréttu og má kanna hvort
eitthvað komi fram um gullskipið
margumtalaða. Leitin ber árangur
því að í alþingisbók frá 1716
(X.bindi (útg. 1967), bls. 265) segir
að fundist hafi árinu fyrr hvítt
léreft, rekið í smápörtum víða á
fjörur i Hornafirði og þyki
mönnum „líkast sé af því austindí-
aniska fari sem á Sandfjörum i
Öræfum við Skeiðarárós upp-
strandað hefði nú fyrir 49 árum“.
Á næsta ári var eftirfarandi
m.a. lýst í lögréttu: að á Sandfjör-
um í Öræfum hafi fundist með
stórstraum í sjó tilvaðið 12 smáar
eirlengjur, að vigt fjórar merkur, í
þeim indíaniska skipsbotni sem i
sjó liggur, uppströnduðum fyrir 50
árum; item (einnig) þar úr tekið
járn, 3 fjórð ... Skv. þessu er sú
tilgáta röng að skrokkur skipsins
hafi strax sigið í sand og geymst
þar heill. (Úr sama bindi, bls. 321.)
Enn var lýst í lögréttu árið 1722
(XI(1969)97): Á Sandfjörum fund-
ið atker (er meinast af því indían-
iska kaupfari sem strandað hafði
við þær fjörur fyrir 55 árum), að
vigt 13 fjórð (um 65 kg) með hring
einum. Item eikartré, 8 al (um 5
m) að lengd, gagnlaust (meinast
úr sama skipi); járn í því 4 fjórð.
10 merk. (um 22,5 kg) með ryðinu
Stjórn Sögufélagsins skipa nú: Ein-
ar Laxness, cand.mag., forseti,
Heimir Þorleifsson, cand.mag.,
gjaldkeri, Helgi Þorliksson, cand.
mag., ritari, Ólafur Egilsson, lög-
fræðingur, Sigrídur Th. Erlends-
dóttir, cand.mag. Til vara: Anna
Agnarsdóttir, BA, Sigurður Ragn-
arsson, cand.philol.
-AH
Iðnþróunarverkefni Sambands málm- og skipasmiðja:
Framleiðni hefur stóraukist
hjá fyrirtækjum í skipaiðnaði
FRÁ ÞVÍ í byrjun árs 1980 hefur verid unniö að sérstöku átaki innan
málmiðnaðarins, sem miðar að því að auka framleiðni greinarinnar. Þetta
hefur verið eitt af meginviðfangsefnum Iðnþróunarverkefnis Sambands
málm- og skipasmiðja og hefur þegar skilað umtalsverðum árangri.
Fyrsta skref þessarar viðleitni var fólgið í því að bæta alla skráningu
upplýsinga um verk- og verkhluta innan hvers fyrirtækis, en slík skrán-
ing, ásamt samræmdri fíokkun upplýsinga, er skilyrði þess að unnt sé að
ná tökum á stjórnun fyrirtækis og framgangi verka.
Nú liggja fyrir tölur frá 14
fyrirtækjum í skipaiðnaði um
afrakstur þessarar skipulegu
skráningar, en það er saman-
burður á framleiðni vinnuafls
þessara fyrirtækja, annars veg-
ar árið 1980, þ.e. áður en aðgerð-
ir hófust, og hins vegar árið
1982, eftir tveggja ára starf.
Niðurstaðan var sú, að þrátt
fyrir að afkoma fyrirtækja hafi
almennt verið lakari á árinu
1982 en 1980, þá varð framleiðni-
aukning að meðaltali 16,5% í
þessum fyrirtækjum á milli ár-
anna. I þessu sambandi er rétt
að taka fram að framleiðni í is-
lenskum málmiðnaði stóð í stað
á seinni hluta síðasta áratugs.
Þessar upplýsingar komu fram í
fréttabréfi sem SMS sendi frá
sér nýlega.
I fréttabréfinu segir ennfrem-
ur: „Jafnframt því að vinna að
þessum samræmdu skráningum
í fyrirtækjunum var farið að
leita fyrir sér um samningu eða
kaup á flokkunarkerfi, sem yrði
komið á í sem flestum skipaiðn-
aðarfyrirtækjum. Með því ynnist
þrennt: 1. Fyrirtækið ætti auð-
veldara með að finna upplýs-
ingar um fyrri verk og byggja á
þeim ákveðið verð. 2.
Skipaiðnaðarfyrirtækjum væri
gert auðveldara með þessu sam-
ræmda kerfi að vinna saman,
þ.e.a.s. taka að sér verk hvert
fyrir annað. 3. Viðskiptavinir
þeirra gætu nýtt sér slíkt kerfi
við að bæta undirbúning verka.
Við athugun á því hvaða flokk-
unarkerfi hentaði best fyrir
skipaiðnaðinn kom í ljós að ekk-
ert kerfi var til hér á landi. Þess
vegna beindist athyglin fljótt að
norsku flokkunarkerfi sem
norska skiparannsóknarstofnun-
in, Norges Skipsforskningsinsti-
tutt, skammstafað NSFI, hafði
þróað og tekið hefur verið upp
víða um heim. Samningar náðust
í ágúst 1980 við NSFI um kaupin
og rétt SMS á kerfinu hér á landi
og var þá strax hafist handa um
að þýða það og síðan var flokk-
unarkerfið gefið út í bráða-
birgðaútgáfu vorið 1981 og um
áramótin 1981/82 fóru fyrstu
fyrirtækin að nota það. Það var
þó ekki fyrr en á síðasta vori að
SFI-kerfið var tilbúið til endan-
legrar útgáfu. Niðurstaðan er
336 síðna rit, tilbúið sem
grundvallargagn við samræmd
og skipulögð vinnubrögð við
smíði og viðhald skipa. I þeim
efnum gagnast það útgerðum og
skipafélögum, ekki síður en
skipasmíðastöðvum og smiðj-
um.“
SFI-kerfið var kynnt á opnum
fundi sem SMS boðaði til á Hótel
Esju í gær.