Morgunblaðið - 18.10.1983, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 18. OKTÓBER 1983
Sinfónían
úti á landi
Tónlist
Jón Ásgeirsson
Margan utanbæjarmanninn
hefur undirritaður heyrt tala um
hve ljóst það sé, að Sinfóníu-
hljómsveit íslands ætli fólk úti á
landi annars konar hlustendur
en í Reykjavík. Það megi merkja
á efnisvali sveitarinnar, manna-
skipan og ýmsu, er fólkið finnur
frekar en sér. Þegar maldað er í
móinn af Reykvíkingum er spurt
hvort líklegt sé, að á áskrift-
artónleikum hljómsveitarinnar í
Reykjavík yrði leikinn Trisch
Tasch polki eftir Jóhann
Strauss, Vínarljóð eftir Siecz-
ynsky, sem er ein undarleg rang-
staða hér uppi á „klakanum",
eins konar suðurevrópskt ætt-
jarðarljóð, og annar samtíning-
ur. Því miður er þessi athuga-
semd ekki út í bláinn og í raun-
inni aðeins þrjú verk á „sveita-
prógrammi" hljómsveitarinnar í
ár, sem trúlega þættu sjálfsögð á
áskriftartónleikunum, nefnilega
Hátíðarmarsinn eftir Pál Is-
ólfsson, fjórða sinfónían eftir
Mendelssohn og tilbrigði fyrir
klarinettu eftir Rossini og þá
sérstaklega fyrir frábæran leik
Einars Jóhannessonar. Arían úr
Öskubusku eftir Rossini ætti
heima í annarri umgerð, t.d.
konsertuppfærslu á þessu fal-
lega en að nokkru leyti mis-
heppnaða verki Rossinis. Ingi T.
Lárusson var boðflenna í höll
listgyðjanna (músanna). Þar
stóðu honum þó opnar þær dyr
er öðrum meiri mönnum voru
lokaðar, því söngur hans minnti
á goðsögnina um Orfeo, var
snortinn af þeirri fegurð er fær
alla til að syngja með án spurnar
um „hver er hann þessi?" Undir-
ritaður er ekki viss um hvort lög
hans eiga heima í svo lærðu og
listöguðu samfélagi, sem ein sin-
fóníuhljómsveit er, því til þess
að flytja þessa söngva, þarf sá
Einar Jóhannesson
sem það gerir að hafa varðveitt
frumhvöt þá er knúði hann til að
syngja, frumhvöt sem vill týnast
við ögun og leit að sannleik er
jafnvel stendur þvert á það sem
er alþýðlegt og fákunnandi. Þar
má oft kenna sæði þeirrar fyrir-
litningar og þess hroka, sem
hinn kunnáttusami sýnir, er
hann lýtur svo lágt að nemi til
jafns við þann er ekki kann. Það
er á þann hátt sem fólk úti á
landi finnur kunnáttufólkið hok-
ið, í eins konar uppgerðar al-
þýðustellingu og sér glott vork-
unnseminnar, er það kann ekki
þær leikreglur, sem lærðir og
leikir hafa tamið sér. 1 heild
voru þessir tónleikar úr ferða-
mal hljómsveitarinnar frá ferð
hennar um Austfirði, sem upp-
færðir voru í íþróttahúsi
Garðbæinga 14. þessa mánaðar,
vel fram færðir undir stjórn
Guðmundar Emilssonar. Sigríð-
ur Ella Magnúsdóttir söng vel en
trúlega er það efnisvaiið sem
veldur þvi að söngur hennar náði
aldrei þeirri skerpu að hrífa eða
gleðja. Einar Jóhannesson er
frábær klarinettuleikari og get-
ur Sinfóníuhljómsveit íslands
verið stolt af þessum félaga sín-
um.
Óður steinsins
Upplestur með undirleik tón-
listar er gömul listgrein og rekur
t.d. ballettinn uppruna sinn til
ljóðalestrar. Dansinn og tónlist-
in voru eins konar söngur orð-
anna. Ljóðalesturinn hljóðnaði
en dansinn og tónlistin blómstr-
uðu í nýju listformi, ballettinum.
Það form sem lifað hefur og
tengir saman texta, tónlist og
mynd, er sönglagið, þar sem
falla saman í faðma söngur og
texti, í nærri óaðgreinanlega
mynd. Gerðar hafa verið nokkr-
ar tilraunir með að fella saman
tal og tónlist og var þessi lista-
uppákoma mjög mikið tíðkuð á
fyrstu árum leikmenntar hér á
landi upp úr aldamótunum.
Gagnstætt sönglaginu varð
ljóðalestur með undirleik tón-
listar ávallt tvískipt listform.
Ljóðið lifði sínu lífi og tónlistin
var því óviðkomandi, nema sem
stundleg undirstrikun á
stemmningu ljóðsins. í formála
að verkinu telur tónskáldið upp
verk sem hann telur vera skyld
tónmyndum hans við Óð steins-
ins. Ekki er þessi samanburður
að öllu leyti réttur því „Moment
muscaux eftir Schubert, smá-
iagabálkar Schumanns, prelúdí-
ur Chopins og smálög Weberns"
eiga lítið skylt við ljóðalestur,
nema sem falleg tónlist og hvert
þessara verka er sjálfstætt að
gerð og formi. Tónlistin við ljóð
Kristjáns frá Djúpalæk og
ljósmyndir Ágústs Jónssonar er
á köflum hljómfalleg, ekki
stórbrotin og var mjög vel flutt
af Jónasi Ingimundarsyni. Lík-
lega færi betur að fækka ljóðum
og myndum og fella enn frekar
saman ljóðalestur og tónlist og
jafnvel lengja suma milliþætti
tónlistarinnar. Með því yrði tón-
verkið heilsteyptara. Sú aðferð
að sýna lesna textann á sýn-
ingartjaldinu spillti heild verks-
ins og er i rauninni vantrú á
hinn lesna texta, sem Sigrún
Björnsdóttir flutti mjög greini-
lega. Þessi tilraun, að fella sam-
an texta, mynd og tóna, tókst
vel, þó ekki hafi þessi listform
gengið hvert inn í annað, eins og
gerist með sönglag í leikverki.
Þetta efni er trúlega mjög vel
fallið til kvikmyndagerðar ef
myndaugað væri látið reika um
steinmyndirnar og textinn og
tónlistin flutt samvirk mynd-
hreyfingunni. Myndirnar standa
sem sjálfstæð listaverk og ljóðin
sömuleiðis. Trúlega þyrfti að
gera nokkrar breytingar á tón-
verki Atla Heimis Sveinssonar,
til að það nyti sín til fulls sem
sjálfstætt tónverk. Margt er það
fallega gert og tæpt á ýmsu,
meðal annars „Tristran“-hljóm-
inum, er Wagner tók að láni frá
Liszt.
Leikhópur Leiklistarklúbbs Flensborgar.
Flensborg
Fo í
Leiklist
Jóhann Hjálmarsson
Leiklistarklúbbur Flensborgar:
Betri er þjófur í húsi en snurða á
þræði.
Eftir Dario Fo.
Þýðandi: Úlfur Hjörvar.
Lýsing: Jónas Bragi Jónasson.
Tónlist: Jóhann Moráwek.
Leikstjóri, leikmynd og búningar:
Þröstur Guðbjartsson.
Eins og margoft hefur verið vik-
ið að hér í blaðinu er Dario Fo
meðal snjöllustu leikhúsmanna
samtímans, hittinn jafnt á leik-
rænar fléttur og ýmsar meins-
emdir þess samfélags sem hann er
sprottinn úr. Verk hans eru ítölsk
í gegn, en höfða engu að síður til
annarra þjóða. Verk Dario Fo eru
ekki einungis „fyndni og háð á
kostnað hinna ríku og voldugu",
eins og stendur í leikskrá Leiklist-
arklúbbs Flensborgarskóla. Hann
gerir ekki síður grín að alþýðunni
eins og þjófurinn og kona hans eru
til marks um í Betri er þjófur í
húsi en snurða á þræði.
Það er engin furða þótt þjófur
vilji ekki láta trufla sig í starfi, en
sá þjófur sem hér um ræður verð-
ur að sætta sig við að fá hringingu
frá konu sinni þar sem hann er við
iðju sína í húsi betri borgara.
Konan er málgefin og tamt að jag-
ast í manni sínum. Hringingar
konunnar verða til þess að ásta-
málum er stefnt í voða, framhjáh-
ald tveggja hjóna verður lýðum
ljóst. Og eins og tíðkast hjá Fo
gerist margt áður en allir þræðir
ná saman.
Þröstur Guðbjartsson sem hef-
ur veg og vanda af þessari sýningu
Leiklistarklúbbs Flensborgar hef-
ur tekið þá stefnu að gera sviðs-
mynd einfalda og láta hina ungu
áhugaleikara njóta sín án þess að
gera til þeirra strangar kröfur.
Hér var líka ósvikin skólasýning á
ferð með ýmsum þeim göllum sem
slíkar sýningar vitna um, en líka
góðum hliðum. Nokkur gervi voru
til að mynda ágæt og nokkrir leik-
aranna sýndu tilþrif á köflum. Ég
nefni sérstaklega Höllu Katrínu
Arnardóttur sem var ósvikin
glæsidama í hlutverki Konu og
Hönnu Björk Guðjónsdóttur sem
var hin óstýriláta Kona þjófs.
Þjófur Birgis Grétarssonar var
viðvaningslegur, en engu að síður
túlkaður á geðfelldan hátt. Það
má líka teljast kostur að vel
heyrðist í leikurunum, framsögn
að vísu ekki slípuð. Áuk þeirra
sem nefndir hafa verið léku Gísli
Gunnarsson, Hrönn Hákansson og
Gunnar ólafsson. Hvíslarinn,
Ruth Guðmundsdóttir, tók einnig
þátt í sýningunni. Dálítil uppá-
koma í byrjun gerði sitt til að reka
alvöruna á flótta og losa leikara
við sviðsskrekkinn.
Betri er þjófur í húsi en snurða
á þræði er í áheyrilegri þýðingu
Ulfs Hjörvars, tónlist var leikin af
Jóhanni Moráwek og lýsingar sá
Jónas Bragi Jónasson um. Þessi
skólasýning er einkum við hæfi
ungs fólks í framhaldsskólum, en
ég hef trú á því að margir meðal
hinna fullorðnu geti haft gaman
af henni. Undirtektir voru góðar í
Flensborg.
Tröll í hverjum kima
Leiklist
Jóhanna Kristjónsdóttir
Tröllaleikir: Leikbrúðuland.
Leikstjóri: Þórhallur Sigurðsson.
Lýsing: Daníel Williamsson.
Höf. brúða: Bryndís Gunnarsdóttir
Hallveig Thorlacius og Helga
Steffensen.
Leikbrúðuland hefur fyrir æði
löngu unnið sér sess í bæjarlíf-
inu og fer vel á því að brúðu-
leikhúsið rýmki aðeins í kring-
um sig og fái inni í Iðnó, þar sem
aðstæður allar eru langtum betri
en á fyrri verustað við Fríkirkju-
veg. Leikbrúðuland sýnir nú
fjóra þætti, Ástarsaga úr fjöll-
unum, sem er byggð á sögu Guð-
rúnar Helgadóttur, Búkolla,
Eggið og Risinn draumlyndi.
Mikil vinna hefur af hálfu að-
standenda verið lögð í þessi verk
og árangurinn er til mikils sóma
og hreint með ólikindum, hversu
mikil leikni þeirra Leikbrúðu-
landskvenna er orðin, bæði hvað
varðar allan búnað brúðanna,
stjórnun þeirra og tæknilega
hlið sýningarinnar.
í leikskrá rifjar Erna Guð-
marsdóttir upp starf brúðuleik-
hússins frá upphafi í skilmerki-
legri grein og nefndir eru til
ýmsir gagnmerkir aðilar, sem
Úr þættinum Ástarsaga úr fjöllunum.
hafa komið við sögu og verið til
aðstoðar á sýningum. Hitt dylst
ekki, að meginvinnan hefur sem
fyrr hvílt á þeim Bryndísi, Hall-
veigu og Helgu. Þessi sýning
Leikbrúðulands er sú albezta
sem ég hef séð. Þar helzt í hend-
ur bæði dugnaður og útsjónar-
semi, þótt finnanlegt væri að
áhorfendur af yngri kynslóðinni
væru kannski einna hrifnastir af
leikgerð Hallveigar Thorlacius
af Ástarsögu úr fjöllunum. En
Búkolla Bryndísar Gunnarsdótt-
ur, Eggið og Risinn Helgu Steff-
ensen, voru allt bráðgóðir þætt-
ir, vel unnir og skemmtilegum
brellum og tæknibrögðum beitt.
Hlutur Þórhalls Sigurðssonar
leikstjóra er án efa drjúgur og
umfram allt var áberandi hversu
vel og áreynslulaust sýningin
gekk fyrir sig, þótt fáir þyrftu að
huga að mörgu.
Börn og fullorðnir ættu að
eiga skemmtilegar helgar í
vændum í vetur og full ástæða
til að hvetja börn á öllum aldri
að eiga sunnudagsstund í
Leikbrúðulandi á næstunni.