Morgunblaðið - 18.10.1983, Blaðsíða 16

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 18. OKTÓBER 1983
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir GUÐM. HALLDÓRSSON
Nimeiry setur
sitt á Allah og
SETNING strangtrúarlaga í Súdan virðist ekki hafa haft þau áhrif, sem
Gaafar Nimeiry forseti etlaðist til.
Akvörðun hans hefur vakið
reiði í suðurhluta landsins,
þar sem hálfgert uppreisnar-
ástand ríkir. Jafnvel harðir mú-
hameðstrúarmenn í norðurhluta
landsins segja að með þessum
lögum vilji Nimeiry aðeins
dreifa athygli landsmanna frá
efnahagsmálunum, sem eru í
kaldakoli. Erlendar skuldir
nema átta milljörðum dala, út-
gjöld ríkisins eru þrisvar sinnum
meiri en tekjur þess og verðfall
hefur orðið á aðalútflutnings-
afurðinni, baðmull.
Síðan Nimeiry lýsti yfir stuðn-
ingi við samningana við ísra-
elsmenn í Camp David á sínum
tíma hefur hann verið ein-
angraður i Arabaheiminum.
Setning laganna ætti hins vegar
að auðvelda honum að tryggja
landinu fjárhagslega aðstoð og
næga olíu frá Saudi-Arabíu og
löndunum við Persaflóa.
Heima fyrir vildi Nimeiry
kaupa frið við Bræðralag mú-
hameðstrúarmanna með nýju
lögunum. Bræðralagið er undir
forystu Hassan el-Turabi, sem
er lögfræðilegur ráðunautur
Nimeiry og dómsmálaráðherra í
stjórninni.
Einn hættulegasti andstæð-
ingur el-Turabi, Sadiq El-Mahli,
sem er mágur hans, hefur verið
handtekinn síðan lögin voru sett,
ásamt fleiri fyrrverandi ráð-
herrum og dómurum. El-Mahli
var forsætisráðherra 1966 fyrir
valdadaga Nimeiry og var
dæmdur til dauða eftir mis-
heppnaða byltingartilraun gegn
honum, en seinna sættust þeir
og hann sneri heim úr útlegð-
inni.
Langafi El-Mahli var trúar-
leiðtoginn frægi, sem ásamt
fylgismönnum sínum lagði undir
sig Súdan og myrti Gordon hers-
höfðingja í Khartum 1885. Hann
er leiðtogi Ansar-sértrúarflokks
strangtrúarmanna og handtaka
hans hefur mælzt illa fyrir í
trúflokknum.
El-Turabi hefur sagt að lögin
nái einnig til Suður-Súdans, þótt
íbúarnir þar séu blökkumenn og
ýmist kristnir eða heiðnir, en
ekki múhameðstrúar. í Suður-
Súdan er þetta talið sýna að
Nimeiry hafi hætt öllum tilraun-
um til að reyna frekari samn-
ingaumleitanir í deilum norðan-
og sunnanmanna. Þetta er einn-
ig talið sýna að hann vilji beita
sunnanmenn meiri hörku á sama
tíma og honum stafi meiri hætta
en áður frá pólitískum andstæð-
ingum úr röðum múhameðstrú-
armanna í norðurhlutanum.
Á næsta ári verða fimmtán ár
liðin síðan Nimeiry brauzt til
valda í byltingu og á valdaárum
hans hafa nokkrar tilraunir ver-
ið gerðar til að steypa honum af
stóli. Árið 1972 kom hann því til
leiðar að undirritaður var samn-
ingur, sem batt enda á borgara-
Saidq El-Mahli
styrjöld er geisað hafði í suður-
hlutanum í 17 ár og tryggja átti
sunnanmönnum sjálfstjórn.
Nimeiry vonaði að endi hefði
verið bundinn á deilur Araba og
blökkumanna fyrir fullt og allt
með samningnum, sem kenndur
var við Addis Ababa þar sem
hann var undirritaður. En sárin
eru ekki enn gróin og róstusamt
hefur verið í suðurhlutanum. Á
síðustu mánuðum hefur keyrt
um þverbak og skæruliðar hreyf-
ingarinnar „Anya Nya“ (snáka-
eitur) hafa látið mikið að sér
kveða, nánast hvarvetna í lands-
hlutanum.
Margt hefur orðið til þess að
valda óánægju í Suður-Súdan.
Til dæmis hafa yfirvöld í Khart-
um reynt að flytja sunnanmenn í
hernum til stöðva í norðurhlut-
anum og þetta hefur leitt til her-
mannauppreisna. Það hefur
einnig vakið óánægju í hernum
aö aðeins 10% yfirmanna hans
eru frá Suður-Súdan. Hins vegar
eru 90% óbreyttra hermanna
þaðan.
f vor voru 70 uppreisnarmenn
felldir í bardögum í bænum Bor
við Hvítu-Níl. Þá höfðu sunnan-
menn í hernum ekki fengið laun
sín greidd í nokkra mánuði.
Nokkrum mánuðum áður höfðu
skæruliðar Anya Nya myrt 13
arabíska kaupmenn í bænum
Aeyat í Suður-Súdan. Átökin
virðast hafa harðnað á undan-
förnum mánuðum og æ fleiri
hafa flúið land. Talið er að
25.000 Súdanir hafi flúið til
Vestur-Eþíópíu síðan í ágúst.
Uppreisnarmenn virðast hafa
gnægð vopna. Talið er að um 75
af hundraði þeirra vopna, sem
voru í Uganda í valdatíð Amins
einræðisherra, hafi verið komið
til Súdans eða nyrztu héraðanna
í Uganda.
Eitt helzta óánægjuefnið er að
sunnanmönnum hefur fundizt að
Arabar í höfuðborginni, Khart-
um, miðstöð valda og auðs, hafi
vanrækt hin fjarlægu og af-
skekktu héruð við Efri-Níl.
Sunnanmenn segja að þótt
þeim hafi verið veitt sjálfstjórn í
orði kveðnu séu áhrif þeirra á
stjórn héraðsins nánast. að engu
orðin. Sífellt fleiri mál, sem
traust
olíuna
Gaafar Nimeiry
varði Suður-Súdan, séu ákveðin í
Khartum, t.d. hvar koma eigi
fyrir herliði, hvernig nýta eigi
hugsanlegar olíulindir og hvar
mennta eigi börnin. Nýlega þótti
sunnanmönnum kasta tólfunum
þegar stjórnin í Khartum ákvað
að reisa ekki olíuhreinsunarstöð
nálægt olíulindum i Bentiu í
Suður-Súdan og leggja í staðinn
olíuleiðslu þaðan til Port Sudan
við Rauðahaf.
Það hefur lengi verið stefna
Nimeiry að koma á „valddreif-
ingu“ í Suður-Súdan og andstæð-
ingar hans segja að þannig vilji
hann sundra sunnanmönnum og
tryggja yfirráð sín. Fyrir nokkr-
um mánuðum ákvað Nimeiry að
skipta suðurhlutanum í þrjú að-
skilin héruð „í þágu þjóðarein-
ingar og öryggis". Hann sagði að
þessi ákvörðun gengi ekki í ber-
högg við samninginn 1972, þótt
margir sunnanmenn væru hon-
um ósammála.
Hvað eftir annað á síðustu
mánuðum hefur Nimeiry neyðzt
til að senda liðsauka til Suður-
Súdans og uggur manna um nýja
borgarastyrjöld hefur aukizt.
Orðrómur hefur verið uppi um
að Nimeiry hyggist biðja Egypta
um hernaðaraðstoð ef uppreisn-
arhættan eykst. Súdanir og Eg-
yptar hafa gert með sér varnar-
samning og Nimeiry hefur reynt
að efla samband sitt við Hosni
Mubarak forseta.
Nimeiry fékk hjálp frá Egypt-
um snemma á þessu ári þegar
hann sakaði Khadafy Líbýuleið-
toga um að safna liði á landa-
mærunum. Slíkar ásakanir hafði
hann sett fram nokkrum sinnum
áður, allt frá því Líbýumenn
studdu misheppnaða byltingar-
tilraun, sem leiddi til tveggja
daga blóðbaðs 1 Khartum 1976.
Þó voru orð hans tekin hátfðlega.
Bandaríkjamenn flýttu sér að
senda fjórar eftirlitsflugvélar og
flugvélamóðurskipið Nimitz.
Líklegt má telja að Nimeiry fái
aðstoð frá Egyptum ef upplausn-
arástand skapast í Súdan og
Bandaríkjamenn grípi í taum-
ana ef Khadafy reynir að færa
sér ástandið í nyt. Hugsanlegt er
að Khadafy reyni slíkt í sam-
vinnu við með Mengistu Eþíópíu-
leiðtoga, sem hallast að marx-
isma.
Dagatal
fylgiblaöanna
ALLTAF A ÞREUUDÖGUM
œrotia
ALLTAFÁ FIMMTUDÖGUM
Alltaf á föstudöguin
ALLTAF A LAUGARDÖGUM
ALLTAF A SUNNUDÖGUM
OG EFNISMEIRA BLAÐ!
Fimm sinnum í viku fylgir
auka fróóleikur og skemmtun
Mogganum þínum!